«روستانیوز» در نشستی با قائم‌مقام صندوق بیمه کشاورزی به برنامه‌ها و تمهیدات این صندوق برای سال زراعی جدید پرداخته که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

جناب حسن‌نژاد، برنامه‌های صندوق بیمه کشاورزی برای سال زراعی جدید چیست؟

با توجه به این‌که در آستانه سال زراعی1400–1401 قرار داریم، هرسال قبل از شروع سال زراعی جدید، نسبت به تنظیم برنامه‌های آن سال با مصوبه مجمع صندوق بیمه کشاورزی اقدام می‌کنیم. در واقع برنامه‌هایی که در سال زراعی آتی باید از مهر‌ماه اجرایی شود، مثل مشخص‌شدن تعرفه‌ها، میزان تعهدات برای هر محصول، نوع و تعداد طرح‌ها و گزینه‌ها و نوع و میزان یارانه‌ای که دولت به هر محصول خواهد داد، در قالب یک برنامه مدون در صندوق بیمه تنظیم، به تصویب مجمع صندوق بیمه کشاورزی ‌رسیده و بعد اجرایی می‌شود.

مجمع صندوق بیمه کشاورزی، متشکل از وزیر جهاد کشاورزی، رئیس سازمان برنامه و بودجه، وزیر امور اقتصادی و دارایی و وزیر صنعت، معدن و تجارت است که در جلسات مجمع حضور یافته و برنامه‌های آتی صندوق برای ارائه صورت­های مالی تصویب می‌شود. لازم به‌ذکر است که مجمع صندوق بیمه کشاورزی در پایان خردادماه امسال برگزار و برنامه‌های سال آتی مصوب شده است.

میزان پرداخت غرامت به کشاورزان در سال زراعی جدید چقدر افزایش یافته است؟

در ارتباط با محصولات زراعی با توجه به این‌که قیمت خرید تضمینی محصولات رشد قابل‌توجهی نسبت به سال گذشته داشته، باید طبق آن سطح پرداخت غرامت به کشاورزان ارتقاء یابد. وقتی سطح پرداخت غرامت ارتقاء پیدا کند، بنابراین حق بیمه‌ها هم افزایش می‌یابد. صندوق بیمه کشاورزی در حدی که یارانه آن توسط دولت پرداخت شود و حق بیمه آن توسط کشاورزان قابل دریافت باشد، به همان نسبت تعهد را بالا می‌برد؛ البته تعهد پرداخت غرامت را خیلی هم نمی‌توان بالا برد، چراکه این امر متأثر از حق بیمه است و هرچه تعهد بالاتر برود، حق بیمه هم لزوماً افزایش خواهد یافت؛ بنابراین حق بیمه در حدی که قابلیت تأمین آن از سوی کشاورزان وجود داشته باشد و یارانه آن توسط دولت قابل پرداخت باشد، در آن حد تعهد افزایش داده می­شود.

درخصوص محصولات زراعی، در سال زراعی جدید به‌طور میانگین 50درصد تعهدات نسبت به سال گذشته افزایش داده شده، چون به مطلوبیت بیمه کشاورزی کمک می‌کند و خواسته کشاورزان هم همین است. معمولاً همیشه در ارتباط با محصولات کشاورزی و میزان تعهدی که برای پرداخت غرامت داده می­شود، درخواست کشاورزان بالابردن این میزان است.

برنامه صندوق بیمه کشاورزی برای ترویج کشت قراردادی و حمایت از آن چیست؟

در برنامه سال زراعی جدید، برای کشت قراردادی حمایت‌های ویژه تعرفه‌ای‌ خواهیم داشت؛ برای هلدینگ‌هایی که می‌توانند در بخش کشاورزی برای خرید و تحویل‌گرفتن محصول به کشاورزان تضمین بدهند، هم برای هلدینگ‌ها و هم برای کشاورزان در تعرفه­ها تخفیف قائل خواهیم شد و بیمه‌نامه‌هایی در قالب کشت‌های قراردادی صادر خواهد شد. البته سال گذشته درباره کلزا و گوجه‌فرنگی این موضوع اجرایی‌شده و خوش‌بختانه اثرات خوبی هم ایجاد کرد. در برنامه‌های سال زراعی جدید نیز همین موضوع مطرح است و با توجه به این‌که یکی از برنامه‌های اساسی وزیر محترم جهاد کشاورزی، توسعه کشت‌ قراردادی است، این مسأله در کشت قراردادی گنجانده‌ شده و از کشت‌ قراردادی حمایت ویژه‌ای خواهیم کرد. اخیراً وزارت جهاد کشاورزی حتی در ارتباط با گندم هم به‌سمت کشت قراردادی می‌رود که در برنامه‌ریزی آتی این مسأله لحاظ شده و حمایت قابل‌توجهی از کشت قراردادی انجام خواهد شد.

صندوق بیمه کشاورزی برای حمایت از کشت دیم چه برنامه‌ جدیدی دارد؟

حمایت تعرفه‌ای از بیمه محصولات دیم نیز جزو برنامه‌های جدید است. وزارت جهاد کشاورزی با توجه به   طرح­های تدوین‌شده، برنامه‌های مدون و متعددی در ارتباط با تحول در کشت دیم فراهم کرده است. در واقع حمایت‌های تعرفه‌ای در ارتباط با طرح جهش تولید در دیمزارهای کشور از سال گذشته در دستور قرار داشته و امسال این حمایت در سطح سه‌برابر سال قبل دنبال خواهد شد. در این حمایت تعرفه‌ای، حق بیمه‌ها ارزان‌تر بوده و کشاورزان راحت‌تر می‌توانند این حمایت را داشته باشند. همچنین بخش قابل‌توجهی از حق بیمه این طرح توسط دولت و بخشی توسط ستاد اجرایی فرمان امام‌خمینی(ره) تأمین شده و بخش اندکی هم توسط کشاورزان پرداخت می‌شود.

آیا پوشش آتش‌سوزی در بیمه‌های صندوق بیمه کشاورزی در نظر گرفته شده است؟

توسعه بیمه‌های آتش‌سوزی هم از دوسال قبل شروع شده و در سال آتی هم این موضوع ادامه پیدا خواهد کرد. یکی از موارد درخواست اغلب کشاورزان بیمه در قبال آتش‌سوزی است که قبلاً این نوع بیمه برای محصولات کشاورزی و باغی وجود نداشت. در برنامه سال جدید با تعرفه بسیار مناسب بیمه حمایت از کشاورزان در مقابل آتش‌سوزی گنجانده شده و به کشاورزان توصیه می­شود از این نوع بیمه حتماً استفاده کنند.

افزایش تعهدات بیمه‌ای در محصولات باغی چقدر بوده است؟

در برخی از محصولات، سطح برنامه‌های اجرایی افزایش یافته؛ به‌طور مثال در محصولات باغی تعهدات را نسبت به سال قبل 20درصد افزایش داده‌ایم، به علّت این‌که میزان ریسک در محصولات باغی بالاست؛ بنابراین تعهدات نسبت به این محصولات افزایش داده شده است. همچنین تعهدات سطوح بیمه تنه درختان را که موضوع بااهمیتی محسوب می­شود، به دلیل افزایش آسیب ناشی از در معرض قرارگیری تنه درختان و در نتیجه افزایش مخاطرات بخش کشاورزی، باغداران استقبال زیادی از آن دارند، به‌صورت قابل‌توجهی افزایش داده‌ایم. در ارتباط با بحث عوامل تولید با توجه به خواسته گلخانه‌داران کشور، برقراری تعرفه‌های چندساله در گلخانه‌ها اجرایی شده؛ یعنی یک گلخانه‌دار با توجه به این‌که از بانک تسهیلات چهار تا پنج‌ساله می‌گیرد، متناسب با همان قرارداد، بیمه‌ای را وضع کردیم که کشاورز بتواند با یک‌بار بیمه، محصول گلخانه‌ای خود را تا پنج‌سال بیمه و یک‌جا حق بیمه خود را پرداخت کند و نیاز به مراجعه هرساله نباشد.

بیمه ماشین‌آلات کشاورزی به چه صورت است و با چه تعهد بیمه‌ای انجام می‌شود؟

در ارتباط با ماشین‌آلات کشاورزی که جزو عوامل تولید است، هم بیمه چندساله و هم بیمه‌نامه‌های کوتاه‌مدت در نظر گرفته شده. ممکن است کشاورزی بخواهد تراکتور خود را برای مدت شش‌ماه بیمه کند که این امر در کنار بیمه‌های بلندمدت چندساله امکان‌پذیر شده است. درباره دام و طیور نیز میزان تعهد صندوق بیمه کشاورزی، 80درصد ارزش دام و طیور در نظر گرفته شده و این مبلغ به‌روز محاسبه و خسارت طبق آن پرداخت می‌شود و در این مورد بین 10 تا 35درصد رشد بیمه داشته‌ و این درصد با توجه به نوع مرغ (گوشتی، تخم‌گذار و...) متفاوت است. همچنین سطح برنامه در پرداخت بیمه دام افزایش داده شده، زیرا بیمه اجباری دام، یک قانون است و استنکاف از آن مجاز نبوده و سال به سال تلاش خواهد شد تا سطح این تعهد افزایش یابد.

در مورد بیمه دام توضیح دهید.

تلاش می‌شود سطح بیمه دام برای سال آتی 50درصد افزایش یابد؛ البته در سال زراعی موجود نسبت به سال گذشته، 268درصد سطح بیمه دام افزایش یافته است. در حال حاضر هم بالغ‌بر 260درصد رشد در بیمه دام اتفاق افتاده است. برای سال آتی هم افزایش این رشد پیش‌بینی شده؛ البته میزان آن در دام‌های مختلف متفاوت است؛ برای مثال سطح بیمه در دام‌های روستایی و دام سنگین از رشد خوبی برخوردار بوده و سطح آن افزایش داده شده تا دامداران کوچک بتوانند از آن بهره‌مند شوند.

همچنین تلفات پوشش مرگ و میر در طرح گاوهای بومی آمیخته به‌صورت تمام خطر جزو برنامه‌های صندوق بیمه است. قبل از این در بیمه دام‌ها نوع بیماری باید مشخص می‌شد و دامپزشک با مراجعه تأیید می‌کرد که دام از نوع بیماری مشخص‌شده در بیمه‌نامه تلف شده، سپس حق بیمه پرداخت می‌شد. هم‌اکنون این نوع بیمه، به صورت بیمه تمام‌خطر تهیه شده و دامداران در ارتباط با بیمه دام آمیخته، خیالشان راحت است که در صورت تلف‌شدن دام بیمه شده با هر نوع بیماری و خطری، غرامت به آن‌ها پرداخت خواهد شد.

آیا تأسیسات و انبارهای دامداران هم مشمول تعهد بیمه‌ای می‌شود؟

اجرای طرح بیمه ساختمان، تأسیسات و انبارهای دامداری‌ها، همواره خواسته واحدهای دامداری کشور بوده، چون مقدار زیادی علوفه و... و سایر نهاده‌ها همواره در انبارها نگهداری می­شود و اگر آتش‌سوزی یا هر حادثه دیگری رخ دهد، سرمایه آن‌ها در معرض خطر قرار می­گیرد. این طرح در برنامه سال1401 تهیه و گنجانده شده و امکان ارائه این نوع بیمه فراهم شده است.

بیمه در بخش آبزیان به چه نحوی انجام می‌شود؟

در بخش آبزیان با توجه به دستورالعمل‌ها و هماهنگی بین صندوق بیمه کشاورزی، سازمان دامپزشکی، شیلات و همه تشکل‌های آبزی‌پروری اعم از آبزیان سردآبی، گرم‌آبی، پرورش میگو و...، برای سال آتی به شکل گسترده و برای تمام حلقه‌های پرورش آبزیان بیمه از مبادی تولید انجام خواهد شد. به این صورت که وقتی از همان مبادی تولید لارو یا تخم چشم‌‌زده بیمه می‌شود که این بیمه تا مناطق پرورش ادامه خواهد داشت؛ به بیان دیگر خرید پرورش‌دهنده‌ای از مراکز تکثیر، لارو یا چشم تخم‌‌زده خرید بیمه ‌شده است و این کار با همکاری خود تشکل‌ها انجام می­شود. همچنین در بیمه میگو درصورتی‌که دامپزشکی اقدام به معدوم‌سازی کند، هزینه‌های معدوم‌سازی هم در تعهدات قرار داده شده است که اگر آلودگی به استخر پرورش میگو وارد شد، هزینه معدوم‌سازی را بیمه تقبل کند تا به جلوگیری از توسعه بیماری و آلودگی کمک کند.

امسال ساختار استراتژیک بیمه کشاورزی تحولی خواهد داشت؟

از موضوعات دیگر که در مجمع مورد تأکید قرار گرفت، نوسازی استراتژیک ساختار بیمه کشاورزی است. این موضوع خیلی مهمی است، زیرا با گذشت حدود 40سال از عمر صندوق بیمه، ساختار آن با توجه به توسعه‌ای که در بیمه اتفاق افتاده، آن‌چنان تغییری نداشته است. در واقع برنامه تغییر ساختار در مصوبات مجمع بوده و حتماً نظرات مجمع در این خصوص را در سال آتی پیگیری خواهیم کرد.

سهم اعتبارات دولت در صندوق بیمه کشاورزی چقدر است؟

در زمینه اعتبارات تلاش شد حق بیمه دولت افزایش یابد. باید گفت صندوق بیمه کشاورزی بابت پرداخت غرامت به کشاورزان اعتباری دریافت نمی‌کند، بلکه بابت حق بیمه سهم دولت اعتبار دریافت می‌کند؛ یعنی سازکاری که قانون‌گذار برای بیمه‌گذاری و بیمه کشاورزی در نظر گرفته، این است که طبق تبصره6 قانون ماده واحد بیمه محصولات کشاورزی دولت می‌تواند بخشی از حق بیمه کشاورزان را تقبل و پرداخت کند تا کشاورزان برای تولید محصول انگیزه داشته باشند و هم این‌که با توجه به ریسک بالایی که در بخش کشاورزی وجود دارد، کشاورزان توان داشته باشند بیمه‌نامه خریداری کرده و محصول خود را تحت‌پوشش بیمه قرار دهند.

بخشی از اعتباراتی که دولت در قوانین بودجه پیش‌بینی می‌کند که به صندوق بیمه پرداخت شود، تقبل بخشی از حق بیمه صندوق کشاورزی است؛ بنابراین آنچه امسال در سال زراعی1400-1401 در قانون بودجه به‌عنوان سهم دولت در پرداخت بیمه پیش‌بینی شده، سه‌هزار و 232میلیارد تومان است. از این رقم حدود 600میلیارد تخصیص یافته و 200میلیارد تومان آن پرداخت شده که رقم فوق‌العاده پایینی است. امیدواریم با توجه به خسارت‌هایی که امسال اتفاق افتاده و حجم وسیعی از مزارع تحت‌تأثیر خشک‌سالی اعم از مناطق دیمزاری مثل خوزستان، لرستان، کردستان، آذربایجان‌های غربی و شرقی، کرمانشاه، زنجان، سیستان و بلوچستان، گلستان، فارس، کهگیلویه و بویراحمد، همدان و... سهم دولت در پرداخت بیمه افزایش یابد.

البته باید گفت همه استان‌های دیم‌خیز کشور در وضعیت خشک‌سالی بوده و دچار خشک‌سالی شده‌ و خسارت‌های جدی به کشاورزان وارد شده است و باید خسارت‌های آن‌ها به‌موقع پرداخت شود. بدیهی است اگر حق بیمه دولت واریز نشود، امکان تأمین و پرداخت خسارت وجود نخواهد داشت. در سال زراعی جاری، میزان بیمه‌گری نسبت سال قبل 40درصد رشد داشته است؛ البته این رشد در تعداد بیمه­نامه­های مربوط به بخش زراعت 44درصد، ‌در تنه درختان 15درصد، در دام 160درصد و در دام 268درصد بوده است. بر اساس این آمار، استقبال کشاورزان از بیمه کشاورزی خیلی خوب ارزیابی شده و امیدواریم این وضعیت همچنان ادامه داشته باشد؛ بدیهی است استقبال کشاورزان تأثیر به‌سزایی در به‌موقع پرداخت‌‌شدن تعهدات دارد و در واقع پرداخت‌هایی که از صندوق بیمه صورت می‌گیرد، به اعتبارات دولتی و نحوه پرداخت این اعتبارات برمی‌گردد.

در سال­های اخیر فناوری اطلاعات در بیمه کشاورزی چه کاربردی داشته است؟

صندوق بیمه کشاورزی در سه تا چهارسال گذشته بسیار تلاش کرده که در حوزه فناوری اطلاعات و استفاده از تکنولوژی در ارزیابی خسارت‌ها اقدامات اساسی انجام دهد. صندوق برای این‌که بتواند ارزیابی خسارت‌ها را به‌موقع انجام داده و بیمه‌نامه‌هایی که در اختیار تولیدکننده قرار می‌گیرد، از دقت و صحت بالایی برخوردار و سرعت انعقاد بیمه‌نامه‌ها افزایش یابد، نسبت به­ به‌کارگیری IOT، عملیات سنجش از راه دور، بانک‌های اطلاعاتی، شبکه‌های هواشناسی و ایستگاه‌های ماهواره‌ای اقدام کرده‌ است. از اقداماتی که هم‌اکنون در حوزه فناوری اطلاعات در صندوق در دست انجام است، تکمیل و توسعه فناوری اطلاعات مکانی صندوق است. این مسأله به تشخیص موقعیت مکانی موارد بیمه‌شده می­تواند بسیار کمک کند. با به­کارگیری این سامانه اطلاعات دقیق مکانی حاصل و امکان تشخیص خسارت‌ها از طریق سنجش از راه دور فراهم می­شود. این اقدامات در حال حاضر در حال انجام است؛ البته سامانه اطلاعات مکانی، زیر بار بخشی از اطلاعاتی است که توسط عوامل و کارگزاران مختلف از زمین برداشت و به این سامانه منتقل می‌شود.

در حال حاضر کار سنجش از راه دور و ارزیابی خسارت‌ها در مناطقی از کشور عملیاتی شده، اما تکمیل آن جزو برنامه‌هایی است که هم‌اکنون در دست اقدام است. با این امر و با استفاده از الگویی‌هایی که در این سامانه پیاده می‌شود، نظارت‌ها گسترده‌تر و روند دیجیتالی‌شدن افزایش خواهد داشت.

توسعه و تکمیل فرآیند طرح‌های بیمه‌ای در سامانه جامع بیمه از جمله سایر اقدامات اجرایی بوده و صندوق مدام در حال به‌روزکردن سیستم‌ها و طرح‌های خود بوده و امروزه به ‌سمت و سوی اجرای طرح‌های بهینه‌تر در حرکت هستیم؛ بنابراین پیاده‌سازی این برنامه‌ها در بستر سامانه جامع جزو برنامه‌های در حال انجام و برنامه‌ریزی برای اجرای محصولات زراعی در کل کشور از زمان کاشت تا زمان برداشت با استفاده از شاخص‌های گیاهی مثل شاخص پوشش گیاهی، شاخص سطح برگ و... به شکل آنلاین و با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای در صندوق در حال انجام است.

علاوه ‌براین، تعیین الگوهای چندساله برای انواع شاخص‌های گیاهی جزو برنامه‌های صندوق بیمه در حوزه فناوری اطلاعات است. هم‌اکنون صندوق بیمه برای پایش مزارع از داده­های هواشناسی 400ایستگاه سینوپتیک در نقاط مختلف، استفاده می­کند؛ البته این آمار ناکافی بوده و باید برای توسعه تعداد ایستگاه‌هایی که به استناد آن‌ها ارزیابی خسارت انجام می‌شود، اقدام شود. برای این‌کار راهی نداریم جز این‌که از ایستگاه‌های مجازی استفاده کنیم. در این خصوص اقدامات اولیه انجام شده و به‌زودی قادر خواهیم بود در دو هزار و 500نقطه کشور در عرصه‌های کشاورزی  این آمار را به‌صورت آنلاین دریافت و استفاده کنیم.

برنامه‌های صندوق بیمه کشاورزی برای رشد تولید و حذف موانع از مسیر آن چیست؟

توسعه و ترویج هرچه بیش‌تر بیمه کشاورزی از جمله برنامه‌هاست. وقتی کشاورزان با بروز حوادث اقلیمی دچار مشکل می­شوند، بیمه کشاورزی به حمایت از آنان می‌آید تا تولید تداوم داشته باشد و زیان‌های وارده جبران ‌شود؛ به‌عبارت دیگر بیمه کشاورزی ریسک را توزیع می‌کند تا امکان ادامه تولید توسط کشاورز در معرض خطر فراهم شود.

کشور ما یک کشور بلاخیز محسوب می­شود و بسیاری از خطراتی که در بخش کشاورزی دنیا وجود دارد، در کشور ما هم رخ می‌دهد؛ بنابراین به‌دلیل وجود تعداد قابل توجهی از مخاطرات طبیعی در بخش کشاورزی کشور، نقش بیمه کشاورزی در مدیریت ریسک‌ها و جلوگیری از تبدیل آن‌ها به بحران قابل توجه است. اگر نتوان ریسکی را که در بخش کشاورزی وجود دارد، با برنامه‌ریزی و پرداخت بیمه کنترل کرد، مسلماً تبدیل به بحران می‌شود و ما باید بحران را مدیریت کنیم. با حمایت از بیمه کشاورزی می‌توان این ریسک را به حداقل رساند و این امر در نهایت به برداشته‌شدن موانع بخش تولید کمک خواهد کرد.

گزارش از زهرا قاسمی