در زندگی نیاکان ما نیز الاغ جایگاه ویژه‌ای داشت، به‌طوری که ضرب‌المثل‌های مختلفی که با تکیه بر نام این حیوان ساخته شده، نشان از حضور و تأثیر آن در زندگی روزمره آدم‌ها دارد. در طب سنتی ایران نیز نقش قابل‌توجهی را -پیش از به فکر افتادن اروپاییان- ایفا می‌کرده، به نحوی که از دود کردن سرگین الاغ ماده (عنبر نسارا ) برای درمان عفونت‌ها استفاده می‌شد که هنوز نیز برخی با این روش، با سینوزیت و سرماخوردگی مبارزه می‌کنند.
تجویز شیر الاغ برای کودکانی که مادرانشان شیر نداشتند و نسبت به مصرف شیر گاو و گوسفند نیز حساسیت داشتند، از دیگر موارد قابل‌توجه آورده شده در طب سنتی است. اما آن‌جایی‌که پرورش و اهلی کردن هر حیوانی نیاز به زمان و رفتارشناسی آن دارد، بر همین اساس به سراغ یکی از متخصصان امر که در این زمینه نیز تألیفات ارزشمند و کاربردی دارد رفتیم و با وی گفت‌وگو کردیم که ماحصل آن در ادامه می‌آید.
معاون تولیدات دامی حامی پرورش الاغ
محمدصادق لطفی‌پور، کارشناس‌ارشد علوم دامی از ایتالیا و عضو هیئت‌علمی موسسه تحقیقات علوم دامی کشور، با اشاره به کتاب «پرورش الاغ برای تولید شیر» که اخیرا ًبه قلم وی منتشر شده، گفت :رئیس پیشین موسسه تحقیقات علوم دامی کشور، مرتضی رضایی، بر مطالب این کتاب کاملاً اشراف دارند و در واقع این کتاب قبل از انتشار از نظرشان گذشت. لازم است به اطلاع برسانم این کتاب به عنوان اثری نوین با امکانات و حمایت‌های مسئولین موسسه تحقیقات علوم دامی کشور آماده شد .وی ادامه داد: این کتاب کاربردی، توضیحات مبسوط و لازم را برای افرادی که قصد پرورش الاغ شیری دارند، داده است.
ابلاغ دستورالعمل واحدهای پرورش الاغ شیری
این عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات علوم دامی با تأیید این موضوع که دستورالعمل واحدهای پرورش الاغ شیری به همه استان‌ها ابلاغ شده، افزود :با توجه به نظرات متفاوت در رابطه با مصرف شیر الاغ - به ویژه این‌که شیر و گوشت الاغ مکروه است - بر اساس استفتائات از آیات عظام صافی‌گلپایگانی، مکارم‌شیرازی و نوری‌همدانی مصرف شیر الاغ برای بهره‌برداری از خواص آن و در صورت تجویز پزشک بدون اشکال است. لطفی‌پور با اشاره به این‌که شیر الاغ در طب سنتی ایران جایگاه خاصی دارد، اظهار داشت: شیر الاغ شباهت بسیار بالایی به شیر انسان داردو به همین جهت به صورت وسیع در کشورهای اروپایی به عنوان جایگزین شیر انسان مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی از نوزادان به پروتئینی به‌نام «بتا لاکتوگلبولین»(Beta-Lactoglobulin ) که در شیر خشک‌های حاصل از شیر گوسفند و گاو وجود دارد، دچار حساسیت می‌شوند. این پروتئین در شیر انسان وجود ندارد و در شیر تک‌سمیان مانند الاغ نیز بسیار کم است و به همین دلیل بهترین جایگزین می‌تواند برای کودکان مبتلا به آلرژی، شیر الاغ باشد.
اروپا خواهان شیر الاغ
وی با اذعان به فعالیت‌های صورت گرفته در خصوص پرورش الاغ در کشورهای اروپایی گفت: ایتالیا در حال‌حاضر نزدیک به 800 واحد تولید شیر الاغ دارد، چراکه این شیر در کشورهای اروپایی بسیار مورد استقبال مردم است و علاوه‌بر مصرف خوراکی به واسطه عقب انداختن پیری دارای مصارف بهداشتی -به صورت تولید صابون و کرم‌صورت برای بانوان- نیز است و شاید بر همین اساس کشور ترکیه اهتمام زیادی به پرورش این حیوان به کار بسته است و صادرات خوبی نیز در این زمینه به کشورهای اروپایی دارد. این کارشناس ارشد علوم دامی با برشمردن خواص دیگر شیر الاغ بیان داشت: شیر الاغ برای بیمارانی که از زخم معده و سیاه سرفه رنج می‌کشند نیز مناسب است.
لطفی‌پور قیمت هر لیتر شیر الاغ را 30 تا 45 هزار تومان برای تولیدکننده عنوان کرد و افزود: صنعتی نبودن برخی از واحدهای تولیدی و همچنین کم تعداد بودن مراکز استاندارد از دلایل اصلی بالا بودن قیمت محسوب می‌شود، اما باید توجه داشت که در الاغ‌های معمولی و اصلاح‌نژاد نشده حداکثر دو لیتر شیر در روز می‌توان از این حیوان گرفت، ولی الاغ می‌تواند در هر دوشیدن بین 300-750 سی‌سی شیر عرضه کند.
وی در خصوص نحوه اخذ مجوز پرورش الاغ شیری گفت: افرادی که به‌دنبال مجوز هستند باید بدانند که تعداد قابل‌قبول از سوی سازمان نظام مهندسی برای پرورش، حداقل 50 رأس الاغ ماده در زمینی به وسعت نزدیک به یک هکتار است. این عضو هیئت علمی تحقیقات علوم دامی با تأکید بر انجام تحقیقات درباره پرورش نژادهای برتر الاغ شیری در کشور اظهار داشت: زمینه‌های تحقیقاتی در رابطه با شناخت الاغ شیری، گونه‌های موجود در کشور و پیدا کردن جایگزینی برای شیر الاغ وجود دارد و می‌توان به الاغی دست یافت که در دوشش شیر بیش‌تری تولید کند. لطفی‌پور به تفاوت قیمتی بین الاغ و گاو اشاره کرد و ادامه داد: رد فصل پاییز می‌توان یک الاغ ماده را با 500 هزار تومان خریداری کرد، اما این قیمت برای یک گاو شاید به 10 برابر بیش‌تر نیز برسد؛ علاوه بر این گاو نهایت تا پنج شکم می‌تواند تولید نسل کند، اما الاغ تا 20 شکم امکان زایش دارد. وی با توضیح درباره خوراک و دوره زایش الاغ، افزود: خوراک اصلی این حیوان کاه است. الاغ در 18 ماهگی به بلوغ جنسی می‌رسد و معمولاً سالی یک کره به دنیا می‌آورد و دوران شیردهی الاغ ماده چهار تا شش ماه است که در ماه اول شیردهی به طور میانگین روزانه 5/2 درصد وزن بدنش شیر می‌دهد که این میزان در ماه دوم به 5/3 و در ماه چهارم و پنجم به دو درصد می‌رسد.
این کارشناس‌ارشد علوم دامی، الاغ‌ها را به سه دسته معمولی، بارکش و مینیاتوری تقسیم‌بندی کرد و اذعان داشت: بزرگ‌ترین نژاد این حیوان، الاغ نژاد ماموت آمریکایی – تا 174 سانتی‌متر قد – و کوچک‌ترین آن نژاد مینیاتوری است که بسیار باهوش است.
حکم مصرف گوشت الاغ
وی درباره پرورش الاغ به‌منظور تولید گوشت گفت: با توجه به استفتائات علمای‌عظام، مصرف گوشت این حیوان اگر با اطلاع‌رسانی قبلی باشد کراهت دارد، ولی معصیت محسوب نمی‌شود، لذا با توجه به بالا بودن قیمت گوشت گوسفند و گاو و همچنین لزوم تأمین پروتئین در سبد غذایی افراد کم‌درآمد، شاید بتوان بخشی از این نیاز جامعه را از طریق مصرف گوشت الاغ تأمین کرد؛ البته در غیر این صورت نیز گوشت الاغ برای مصارف غیرخوراکی( صنعتی) می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. لطفی‌پور با برشمردن خصوصیات عمومی جایگاه نگهداری الاغ اظهار داشت: خشک بودن، برخورداری از هوای پاک و کافی، وسعت فضا، فراهم بودن امکان تغذیه به بهترین وجه، قابلیت کنترل روشنایی و آسایش و امنیت از جهات مختلف از شروط اصلی پرورش این حیوان مفید است.