محمدعلی صدیقی در گفت‌وگو با «روستانیوز» گفت: اهداف اولیه هدفمندی یارانه‌ها مطابق الگوهای روز، بسیار مترقی و عالی طراحی شده بود و درصورت اجرایی‌شدن اهداف، هم جلوی اتلاف انرژی را می‌گرفت و هم مردم را پس از ۵۰ تا ۶۰ سال از دریافت یارانه نجات می‌داد. از سوی دیگر، الگوی مصرف نیز قطعاً تغییر می‌کرد؛ البته این امر در شرایطی محقق می‌شد که قیمت‌ها واقعی باشد و به مردم یارانه به‌شکل مستقیم پرداخت شود. در واقع این بهترین نوع اجرای عدالت اجتماعی بود، اما در اجرا به مشکل برخوردیم.
صدیقی افزود: درست است که این کشور متعلق به همه است و یارانه باید به مساوات بین همه توزیع شود؛ اما آنچه به عدالت نزدیک‌تر است، این است که تنها دهک‌های پایین جامعه که بیش‌ترین آسیب را می‌بینند، مشمول گرفتن یارانه باشند.
وی ادامه داد: از سوی دیگر اوایل اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها نرخ تعیین شده یعنی 45 هزار و 500 تومان نسبت به زمان خود مبلغ قابل‌توجهی معادل ۴۵ دلار بود. با وجود این‌که دولت‌ها در رابطه با پرداخت آن با مشکل مواجه می‌شدند و پرداختش به‌ویژه برای دولت یازدهم بسیار سخت شد؛ اما تمام تلاش دولت‌ها این بود که این مبلغ را به هر طریقی تأمین کنند که این امر خود مشکلاتی را ایجاد کرد.
به‌جز بنزین قیمت‌ها دیگر اجناس واقعی شده‌است
صدیقی خاطرنشان‌کرد: درحال‌حاضر نیز یارانه به‌دلیل به‌روز نشدن و منطبق نبودن با تورم کارآیی دهه 80 را ندارد؛ چراکه اکنون ۴۵ هزار تومان حدود چهار دلار می‌شود و همان‌طور که گفتم در سال ۸۸ معادل ۴۵ دلار بود.
عضو سابق اتاق اصناف ایران تصریح‌کرد: از سوی دیگر قرار بر این بود که در تعداد یارانه‌بگیران ریزشی صورت بگیرد و هدفمندی واقعی انجام شود؛ البته درحال‌حاضر به‌غیر از بنزین در بقیه موارد قیمت‌ها واقعی شده‌است و از سال 1388 تا 1398 رشد قیمت بالای ۵۰۰ درصدی را داشتیم. حتی درباره دلار رشد یک‌هزار درصدی را تجربه می‌کنیم. اما با وجود این به‌دلیل عدم تکیه بر جامعه آماری مطمئن هدفمندی یارانه‌ها به‌خوبی صورت نگرفت.
صدیقی با اشاره به این‌که از همان ابتدا جزو مخالفان پرداخت مستقیم و ریالی یارانه بودم، خاطرنشان‌کرد: به‌جای پرداخت یارانه به‌صورت مستقیم باید این بودجه صرف سرمایه‌گذاری مولد شود و اشتغال ایجاد کند؛ همچنین عامل رشد و توسعه اقتصادی کشور شود. در اواخر سال‌های 89 و 90 مبلغی که به‌عنوان یارانه پرداخت می‌شد، بعضاً بیش‌تر از بودجه عمرانی ایران بود که با توجه به وضعیت اقتصادی آن دوران، دولت همه تلاشش این بود که یارانه را بپردازد و در نتیجه تمام تمرکزها از بخش عمرانی به پرداخت یارانه‌ها سوق پیدا کرد.
وی با بیان این‌که دولت‌ها در رابطه با پرداخت یارانه‌ها کم‌کاری کرده‌اند، افزود: با وجود این به‌تازگی قدم‌هایی برداشته شده، مبنی‌بر حذف یارانه دهک‌های بالا که اگر این اتفاق امروز رخ دهد، بهتر از این است که فردا صورت بگیرد.
کارشناس مسائل اقتصادی اظهار داشت: وقتی دولت یازدهم روی کار آمد، همان اوایل کار مؤظف بود که دهک‌های بالا را حذف کند؛ اما چنین کاری نکرد. همان‌طور که گفته شد، اجرای هدفمندی یارانه‌ها در دولت‌های نهم و دهم صورت گرفت، اما اصلاح آن برای دولت یازدهم ماند. با وجود این، دولت یازدهم به این امر بی‌توجهی کرد. این در شرایطی بود که انتظار می‌رفت علاوه‌بر حذف دهک‌های بالا، بودجه مورد نظر به‌سمت تولید، ایجاد اشتغال و بحث‌های عمرانی سوق یابد.
پیروی دولت‌ها از اقتصاد سیاسی به‌دلیل نبود برنامه اقتصادی مشخص
وی در پاسخ به این پرسش که اشتباه دولت در اجرای هدفمندی یارانه‌ها چه بود که بسیاری از تولیدکنندگان از آن متضرر شدند، گفت: به‌دلیل فقدان برنامه اقتصادی مشخص و مدون ما معمولاً از اقتصاد سیاسی پیروی می‌کنیم. به‌عبارتی دولت‌ها به‌نوعی سیاست‌زده شده‌اند و بیش‌تر به‌دنبال منافع گروهی، حزبی و تلطیف فضای سیاسی هستند و اقدامات کارشناسی چندانی صورت نمی‌گیرد که در درازمدت به‌نفع کل جامعه باشد. هدف دولتمردان فقط این است که مردم را به نوعی راضی نگاه‌دارند.
صدیقی خاطرنشان کرد: درست است که بحث تولید و صادرات در برنامه دولت قرار دارد؛ اما به میزان اهمیتی که فضای عمومی جامعه برایشان دارد، اهمیت ندارد. غافل از این‌که این بی‌توجهی به این موارد به فضاهای بیرونی هم کشیده می‌شود؛ به‌عنوان مثال اگر امروز بحث هپکوی اراک، ماشین‌سازی تبریز، هفت‌تپه خوزستان و... پیش‌آمده، شاید در مراحل اولیه محدود به منطقه، کارگاه و تولیدی بود؛ اما اکنون دیگر فضای عمومی را مسموم کرده‌است.
این کارشناس مسائل اقتصادی ادامه‌داد: دولت‌ها تاکنون به تعهدات خود در بحث هدفمندی یارانه‌ها عمل نکرده‌اند و اصلاً قرار نبود این‌گونه شود. اکنون به‌قدری سرخورده شده‌ایم که پیشنهاد جایگزین برای تولید داریم و می‌گوییم ارزش‌افزوده و صنایع تبدیلی ایجاد کنیم، ترانزیت کالا را انجام دهیم و غیره. حق تولید، بازار اصناف و تجارت ما این نبود. متأسفانه همه‌چیز خود را از دست داده‌ایم و برخی از تولیدکنندگان هم اگرچه به ظاهر روی پا هستند، اما آخرین نفس‌های خود را می‌کشند.
تولید اولویت اول دولت‌ها نیست
صدیقی تأکید کرد: درست است که بحث تولید شعار سال است و بر موضوع اقتصاد مقاومتی اصرار داریم، اما متأسفانه آنچه می‌بینیم این است که تولید در اولویت اول دولت‌ها قرار ندارد؛ چراکه در اقتصادمان تولید و خصوصی‌سازی را سیاسی کرده‌ایم، به‌طوری‌که موافقان و مخالفان همه سیاسی حرف می‌زنند و سیاسی عمل می‌کنند.
وی ادامه داد: این درحالی است که همانند کشورهای توسعه‌یافته نیستیم. در این کشورها سیاسیون و بالاترین مقامات سیاسی همگی اقتصاددان، تاجر، بازرگان و تئوریسین‌های اقتصادی هستند و از پتانسیل‌های خود برای پیشبرد اهداف سیاسی استفاده می‌کنند. به‌عبارت دیگر سیاست در اختیار اقتصادشان قرار گرفته، اما اقتصاد ما در خدمت سیاست ماست و در واقع اقتصاد را فدای سیاست می‌کنیم.
این کارشناس اقتصادی در پاسخ به این پرسش که برای ادامه هدفمندی یارانه‌ها توصیه شما چیست، گفت: معتقدم با توجه به وضعیت موجود درحال‌حاضر کم‌تر از ۱۰ درصد جامعه نیاز به این رقم یارانه‌ای فعلی دارند و نمی‌توان در کوتاه‌مدت آن‌ها مدیریت کرد. مابقی را می‌توان به طریقی و با ایجاد مزیت در رابطه با موضوع اشتغال، توسعه کارگاه‌های خانگی، آموزش و غیره هزینه کرد و به‌صورت غیرمستقیم بودجه را به جامعه تزریق کرد و سپس افراد جامعه را ارتقاء داد؛ یعنی از مرحله مستمری‌بگیر به مرحله خودگردانی یا خودکفایی رساند.
صدیقی در پایان خاطرنشان کرد: در استان‌ها و شهرهای بزرگ و برخی شهرهای کوچک شرایط فرق می‌کند و تنها اگر کمی دست یارانه‌بگیران را بگیریم، بوروکراسی اداری را کم‌تر کنیم و آموزش‌های لازم را در اختیارشان قرار بدهیم، دیگر مردم به یارانه 45هزار تومانی نیازی ندارند.
گزارش از یاسمن بلوردی