ولی‌الله مظفریان در گفت‌وگو با «پایگاه خبری روستانیوز» افزود: بیش‌تر سدهای ما به‌عنوان تشتک تبخیر عمل کرده و قبل از مصرف، آب پشت آن‌ها تبخیر شده و به آسمان باز می‌گردد؛ درحالی‌که اگر مدیریت آب در سرچشمه صورت می‌گرفت، این آب به‌تدریج در اختیار اراضی پایین‌دست قرار داده می‌شد و مصرف‌کننده آن را با صرفه‌جویی تمام مصرف می‌کرد و از بروز سیلاب‌های مهیب نیز جلوگیری می‌شد.
این کارشناس حوزه آب تأکید کرد: امسال با چند برابر شدن میزان آب خروجی از سدها بخش بزرگی از سرمایه‌های ملی و مردمی نابود شد و در نتیجه در اراضی پایین‌دست سدها، به‌جز تخریب و نابودی چیزی عاید مردم نشد. این نیز به‌دلیل منسوخ‌شدن روش‌های بهره‌برداری بوده است.
نقش مؤثر گیاهان در حفاظت از آب و خاک
این استاد دانشگاه که در حوزه گیاه‌شناسی نیز فعالیت دارد، تصریح کرد: یکی از بهترین محافظان طبیعت در هر سرزمینی گیاهان و توان طبیعی ریشه‌های آن‌ها در حفظ آب و خاک است. قدرت فیزیولوژیک گیاهان در سازگاری با طبیعت و مقابله با ناملایماتی همچون بادهای شدید، کم‌آبی و اشعه‌ماورای بنفش می‌تواند بهترین محافظ منابع طبیعی باشد. اگر از چرای بی‌رویه، تبدیل اراضی مرتعی به کشاورزی، افزایش سطح زیرکشت و تبدیل این اراضی به اراضی کم‌بازده جلوگیری می‌شد، پوشش گیاهی موجود پاسخگوی نیازهای کشاورزی و دامپروری بود و در این صورت هر یک از دام‌ها می‌توانستند حداکثر بازدهی اقتصادی را داشته باشند؛ درحالی‌که با چرای بی‌رویه سال به سال از کیفیت علوفه مراتع کاسته و دام‌ها گرسنه‌تر شدند. شاید انتخاب قرق، تعیین ظرفیت مراتع براساس کیفیت علوفه موجود و نیاز دام، جلوگیری از تبدیل مراتع و افزایش سطح زیرکشت و ترویج کشاورزی صنعتی بهترین راهکارها برای حفظ سرزمین و تغذیه طبیعی آب‌های زیرزمینی باشد.
وی اظهار کرد: باید بیاموزیم که هر انسان فقط می‌تواند براساس قوانین کاربری اراضی، استفاده بهینه از سرزمین را انجام دهد. پدران ما با هوشیاری تمام مکان‌های سکونت و زندگی خود را در کنار رود دره‌ها و دامنه‌های کوهستانی انتخاب کردند تا از خطر سیلاب‌های مهیب در امان باشند و همچنین به‌دلیل لطیف بودن آب و هوا در کنار دره‌ها و رودها به مصرف وسایل برقی و انرژی‌بر نیاز نداشته باشند. باید توجه داشت که شرایط محیط خود برآورده کننده بخش زیادی از نیازهاست. در صورت توجه به شرایط محیطی از تخریب اراضی پیرامون روستاها و شهرها جلوگیری می‌شود. این اراضی در حال حاضر به‌علت ایجاد سدها، شهرک‌های صنعتی و مسکونی، اتوبان‌ها، گردشگری بدون برنامه همراه با مصرف‌زدگی و به‌جای گذاشتن زباله‌ها درگیر مشکلات بسیاری هستند.
این استاد دانشگاه بیان کرد: باید گفت استفاده از هرگونه وسایل نقلیه سنگین برای ایجاد سازه‌ها در نواحی کوهستانی باعث تخریب بیش از حد مراتع، شکستن کلیماکس آن‌ها و فرسایش بیش‌تر خاک می‌شود. امروزه با استفاده منطقی از گیاهان، احیای اراضی تخریب‌شده با معیارهای جغرافیایی گیاهی و پتانسیل‌های موجود می‌توان فرصتی به سرزمین داد تا خود را بازسازی و از هدررفت هرگونه آب جلوگیری کند. همچنین باید از ورود گیاهان بیگانه که اغلب بدون دوراندیشی و آشنایی با مسائل جانبی آن تکثیر و سبب خسارات جبران‌ناپذیر به اکوسیستم می‌شوند، جلوگیری کرد.
باید دامداری را به دامپروری تبدیل کنیم
مظفریان در ادامه خاطرنشان کرد: بنابراین آبخیزداری و بهره‌برداری از ظرفیت مراتع مطابق قوانین مرتعداری لازمه حفظ و مدیریت پایدار سرزمین است. این اتفاق امکان‌پذیر نیست مگر این‌که بتوانیم با تدوین قوانین درست از ورود و خروج بی‌رویه دام به مراتع و چرای شدید جلوگیری و به اصطلاح دامداری را به دامپروری تبدیل کنیم. همچنین باید مانع دامداری همراه با کوچ‌نشینی و جابه‌جایی کوتاه‌مدت از ییلاق به قشلاق و برعکس توسط وسایل نقلیه تندرو شویم.
وی با انتقاد از جابه‌جایی کوتاه‌مدت همراه با دامداری افزود: این جابه‌جایی‌ها فرصت تکثیر گیاهان را محدوده کرده و گیاهان قبل از گل و میوه دادن از بین می‌روند و اراضی مرتعی با سرعت بالاتری نابود می‌شوند؛ لذا با بی‌توجهی به این مشکلات دچار مسائلی می‌شویم که امروزه با آن‌ها دست گریبان هستیم.
این کارشناس حوزه آب اظهار کرد: باید با جلوگیری از تخریب‌های ناشی از صعودهای دسته‌جمعی و مانورهای نظامی در مراتع و پایمال کردن و کوبیدن زمین امکان نفوذ آب به زمین و استفاده بهینه از این ماده حیاتی را فراهم کنیم.
به گزارش «پایگاه خبری روستانیوز»، مسأله حفظ و تأمین آب و حل معضلات ناشی از کمبود آن به دفعات تکرار شده است. مدیریت نادرست منابع آبی سبب این خسارات هنگفت و تخریب روستاها و شهرها و از بین رفتن زیرساخت‌های اقتصادی شده است و اگر قوانین متقن و کافی وجود داشت و بهره‌برداری‌ها به حالت منطقی صورت می‌گرفت، هیچ‌گاه سیلی با این شدت رخ نمی‌داد و زندگی افراد زیادی را به نابودی نمی‌کشید.
گزارش: ملیحه محمودخواه
پایان گزارش/