اینکه برخی تلاش میکنند از طریق اعلام نرخ در فضای مجازی در بازار واقعی ارز اثرگذاری کنند، داستان جدیدی نیست؛ از زمان بروز نوسانهای ارزی این موضوع بارها از سوی مسئولان از جمله بانک مرکزی مطرح شد و حتی برخی نهادهای امنیتی نیز در گزارشهای خود تأکید داشتند که کانالهایی که از خارج از کشور هدایت میشود، تلاش میکنند بازار را ملتهب نگه دارند و با اعلام نرخهای غیرواقعی، نرخها را به سمت رشد بیشتر سوق دهند. نمونه بارز این اقدام هفته گذشته رخ داد؛ در شرایطی که بازار تعطیل بود و معاملات در حداقل ممکن خود قرار داشت، برخی کانالها هر نیم ساعت یکبار اعلام نرخ میکردند و این روند را در هر سه روز تعطیلی ادامه دادند. در یکی از این کانالها، بهای هر دلار در شب تاسوعا یعنی شامگاه 27 شهریور 14 هزار و 450 تومان و هر یورو 16 هزار و 950 تومان اعلام شد، اما این رقم را تا عصر روز عاشورا به 14 هزار و 550 تومان برای هر دلار و 17 هزار و 100 تومان برای هر یورو افزایش دادند. اصغر سمیعی، رئیس اسبق کانون صرافان ایران، درباره اثرگذاری تعیین نرخ در فضای مجازی بر بازار واقعی ارز میگوید: این کانالها در صورتی میتوانند اثرگذار باشند که بانک مرکزی به وظایف خود که همان کنترل بازار و متعادل نگه داشتن آن است، به خوبی عمل نکند. وی کنترل بازار ارز را به معنی پایین نگه داشتن قیمتها ندانست و اظهار داشت: بانک مرکزی باید نرخها را با کمترین نوسان و تلاطم تعدیل کند تا اقتصاد آسیب نبیند. وی با بیان اینکه در چند روز گذشته به دلیل تعطیلات محرم، معاملات در حداقل ممکن و در حد تأمین ارز برخی مسافران بوده است، گفت: نباید این موضوع را نادیده گرفت که دستهایی در کار است تا اقتصاد ایران را زمین بزند. سمیعی اظهار داشت: بارها گفتهام عربستانی که وارد کشمکش با ایران شده، فقط به دنبال جدال لفظی نیست، بلکه از قدرت اقتصادی خود برای ضربه زدن به کشورمان استفاده میکند و حتماً صرافهای دست نشاندهای در دبی و دیگر مراکز تأمین ارز ایران دارد تا برنامههای خود را پیاده کند.
نمیشود یک شبه نرخها چند برابر کاهش یا افزایش یابد
رئیس هیئت موسس کانون صرافان یادآور شد: در سال 1368 که قطعنامه پایان جنگ پذیرفته شد، چهار صراف در دبی وجود داشتند که به «صراف اربعه» شهرت یافتند؛ اینها پالتهای بزرگ ریال ایران را میخریدند و در انبارهای خود نگه میداشتند. نمیدانم چرا مسئولان وقت زمانی دلار از 140 به زیر 50 تومان رسید، حتی از این موضوع استقبال کردند، در حالی که امری حیرتانگیز و واهی بود، زیرا نمیشود قیمت این همه نوسان شدید داشته باشد، مگر اینکه دستهایی در کار باشد که بخواهند از این جریان سوءاستفاده کنند. سمیعی اظهار داشت: به هر حال آن دوره گذشت و در مدت کوتاهی دلاری که به زیر 50 تومان رسیده بود، یک سال بعد به بالای 130 تومان بازگشت؛ یعنی عدهای با اقتصاد کشور بازی کردند، در حالی که دولت وقت میتوانست با تزریق معکوس، جلوی تلاطمها تغییرات و تقویت اسمی ریال را بگیرد، زیرا مگر چه اتفاقی در اقتصاد ایران پس از جنگ رخ داده بود که یکباره ریال تا سه برابر تقویت شود. این کارشناس ارزی تأکید کرد: در سال 1392 که عموم جامعه نسبت به توافق هستهای خوشبین شده بود، نرخ دلار به دلایل روانی کاهش یافت و حتی رئیس کل وقت بانک مرکزی نرخ حدود سه هزار و 200 تومانی دلار را معقول دانست. وی افزود: در پایان همان سال تورم 45 درصدی به حدود 25 درصد کاهش یافت که با توجه به نرخ کمتر از پنج درصدی تورم در آمریکا، بهای هر دلار باید حداقل 15 درصد تعدیل میشد، اما بانک مرکزی با خوشبینی مردم نسبت به برجام همراه شد و از واقعی کردن نرخ ریال و ارز پرهیز کرد. معتقدم هنوز صرافان اربعه دست به کار هستند؛ البته آنها وظیفه خود را انجام میدهند و از دشمن جز دشمنی انتظار نمیرود، اما از مسئولان انتظار داریم که کار خود را درست انجام دهند و درباره ارزش واقعی ریال و دلار نه تنها به مردم دروغ نگویند، بلکه با ذکر دلایل فنی و اقتصادی، واقعیتها را بیان کنند.
تخصیص ارز ارزان حتی به نیت کمک به مردم فسادآور است
این کارشناس ارزی اظهار داشت: کاری که بانک مرکزی باید انجام دهد این است که از لشکر کارشناسان خبره خود استفاده کند؛ ابتدا با بررسی وضعیت اقتصادی کشور نرخ معمول و منطقی ارز را تعیین کند و سپس به سراغ مدیریت تلاطمها در بازار برود. وی اختصاص ارز چهار هزار و 200 تومانی به بخشهایی از اقتصاد را نیز مناسب ندانست و گفت: حتی اگر تخصیص ارز به این نرخ از روی خیرخواهی و کمک به اقشار جامعه باشد، باز هم در میانمدت بلا سر اقتصاد میآورد. سمیعی افزود: از آنجا که منابع ارزی کشور مشخص است، وقتی دولت قبول میکند که با یک نرخ مشخصی ولو کمتر از نرخ واقعی آن، ارز به بخشهایی از اقتصاد بدهد، معنای آن این است که بخشهای دیگر اقتصاد باید ارز را گرانتر از نرخ حقیقی آن تهیه کنند. در چنین شرایطی حتی واردکنندهای که با ارز چهار هزار و 200 تومانی کالا وارد میکند، در شرایطی که در بازار نرخ دلار حدود 14 هزار تومان باشد، احساس زیان میکند، زیرا معتقد است که اگر به نرخ بازار ارز میخرید و کالا خود را به نرخ آزاد میفروخت، عایدی بیشتری داشت. وی گفت: برای کمک به اقشار ضعیف جامعه راههای متعددی پیش روی دولتها وجود دارد، اما اینکه بخواهیم با نرخ ارز به این بخش کم کنیم، روشی است که فقطا راه رانت و فساد را در جامعه باز میکند.