یکی از فعالیتهای این موسسه اجرای طرح احیای ۵۵۰هزار هکتار از اراضی خوزستان و ایلام است که توانسته سبب افزایش تولید محصولات کشاورزی، تأمین امنیت غذایی کشور، رشد و رونق اقتصادی در بخش کشاورزی و افزایش درآمد کشاورزان مناطق اجرای طرح شود؛ طرحی که اجرای فاز دوم آن لنگ تأمین اعتبار است تا هم دستاوردهای فاز اول در محاق قرار نگیرد و هم تمامی مردم خوزستان، ایلام و کشور از برکات آن بهرهمند شوند.
در همین ارتباط مدیرعامل موسسه جهاد نصر در مورد این موسسه و اهداف تشکیل آن گفت: موسسه جهاد نصر در قالب موسسه عمومی غیردولتی تشکیل شده است و با بهرهگیری از روحیه جهادی در امر توسعه و سازندگی کشور تلاش میکند. عمده فعالیت این موسسه در زمینه مطالعات، طراحی و اجرای کلیه پروژههای عمرانی و زیربنایی با اولویت بخش کشاورزی است. از آنجاییکه موسسه جهاد نصر یکی از موسسات تحت پوشش وزارت جهاد کشاورزی است، مأموریتهای محوله از سوی این وزارتخانه و عمدتاً وظایف و پروژههای مرتبط با آب و خاک را انجام میدهد.
محمدجواد صالحینژاد در گفتوگو با «روستانیوز» در مورد فعالیتهای این موسسه در خوزستان اظهار داشت:
احیای ۵۵۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی دشتهای خوزستان و ایلام، طرح مقابله با گرد و غبار خوزستان که موسسه وظیفه احداث کانال انتقال آب و ایستگاه پمپاژ به منطقه فوق بحرانی جنوب شرق اهواز را برعهده داشت و تولید علوفه از سرشاخههای نیشکر در صفیآباد دزفول از طرحهای موسسه است که برخی انجام شده و برخی دیگر در دست اجراست.
وی در مورد طرح احیای ۵۵۰ هزار هکتار از دشتهای خوزستان و ایلام که حاصل مصوبات سفر مقام معظم رهبری در سال ۱۳۷۵ به استان خوزستان است، گفت: در سال ۱۳۸۹ مؤسسه جهاد نصر به عنوان مجری طرح احیای ۵۵۰ هزار هکتار از دشت¬های استانهای خوزستان (حدود ۵۰۰ هزار هکتار) و ایلام (حدود ۵۰ هزار هکتار) تعیین شد. در اولین سفر استانی دولت یازدهم در سال ۱۳۹۲ به استان خوزستان و با تخصیص ۵/۱ میلیارد دلار از محل صندوق توسعه ملی، عملیات اجرایی طرح با شتاب چشمگیری ادامه پیدا کرد. عملیات اجرایی طرح شامل: احداث شبکههای فرعی آبیاری و زهکشی، اجرای زهکشی زیرزمینی و تجهیز و نوسازی اراضی کشاورزی است. در سال شروع طرح در حدود ۵۰۰ هزار هکتار از اراضی دارای شبکه اصلی یا در دست اجرا بوده و فقط ۲۰۰هزار هکتار آن دارای شبکه فرعی بوده است. با احداث و بهرهبرداری شبکهها در فاز اول طرح این فاصله برطرف و امکان استفاده مناسب از سرمایهگذاریهای بالادستی فراهم شده است.
اهداف طرح ۵۵۰هزار هکتاری خوزستان و ایلام
مدیرعامل موسسه جهاد نصر در مورد اهم اهداف این طرح تصریح کرد: تقویت امنیت غذایی کشور، ارتقای بهرهوری و توسعه پایدار منابع آب و خاک، امکان ایجاد قطب کشاورزی با اجرای کشاورزی مدرن از طریق حمایت از تشکلهای بهرهبردار مردمنهاد، استفاده از سرمایهگذاریهای انجام شده در بالادست شبکههای فرعی آبیاری، ایجاد اشتغال پایدار در سطح منطقه بهطور مستقیم و غیرمستقیم، افزایش ۵/۹ میلیون تنی محصولات کشاورزی، بهکارگیری تولیدات و محصولات داخلی بهخصوص ادوات و ماشینآلات تخصصی تولید داخل، استفاده از ظرفیتها و توانمندیهای شرکتهای ایرانی و ایجاد بستر مناسب جهت توسعه صنایع تبدیلی موادغذایی از جمله احداث کارخانههای تولید شکر با توسعه کشت چغندرقند در محدوده طرح بهمنظور حذف واردات شکر از جمله اهداف این طرح است.
آغاز عملیات اجرایی طرح ۵۵۰هزار هکتاری خوزستان و ایلام از سال۹۲
وی در پاسخ به اینکه این طرح در چند استان و در چه ابعادی اجرا میشود، اظهار داشت: طرح رهبری در دشتهای استانهای خوزستان (حدود ۵۰۰ هزار هکتار) و ایلام (حدود ۵۰ هزار هکتار) مشخص شد و دستور مقام معظم رهبری در سال ۷۵ بوده، ولی سازکار اجرایی آن میبایست توسط دولتهای وقت تعیین و ابلاغ میشد که در نهایت در سال ۸۸ به صورت رسمی ابلاغ شد، ولیکن در اواخر سال ۹۲ با تعیین ۵/۱ میلیارد دلار عملاً اقدامات اجرایی آن آغاز شد.
صالحینژاد ادامه داد: پروژههای فاز اول طرح در۲۰شهرستان استان خوزستان و چهار شهرستان استان ایلام شامل شوش، دزفول، اندیمشک، شوشتر، دشت آزادگان، هویزه، حمیدیه، اهواز، باوی، شادگان، امیدیه، هندیجان، بهبهان، رامشیر، رامهرمز، خرمشهر، آبادان، ایذه، لالی، کارون و شهرستانهای دهلران، مهران و چرداول اجرا شده است.
وی در پاسخ به اینکه در این طرح در خوزستان چه تعداد نیرو بهکار گرفته شدند و آیا نیروها بومی بودند، اظهار داشت: بهکارگیری نیرو بهطور مستقیم در دوره اجرا بهطور متوسط هفتهزار نفر و در زمان بهرهبرداری حدود ۷۹هزار نفر و بهکارگیری نیرو به طور غیرمستقیم در زمان بهرهبرداری حدود ۸۲هزار نفر
بوده است. همچنین ۸۸ شرکت پیمانکاری،۵۱ شرکت مهندسی مشاور و ۳۷ تأمینکننده کالا و تجهیزات در این طرح شرکت داشتند.
نتایج اجرای فاز اول طرح رهبری برای بخش کشاورزی
مدیرعامل موسسه جهاد نصر در مورد نتایج فاز اول طرح از نظر کشاورزی تصریح کرد: استفاده بهینه از منابع آب و خاک و افزایش بهرهوری در استفاده از آب کشاورزی با اجرای روشهای نوین آبیاری و روشهای نوین کشت گلخانهای از نتایج و فواید این طرح است. همچنین افزایش تولید محصولات کشاورزی و تأمین امنیت غذایی کشور، رشد و رونق اقتصادی در بخش کشاورزی و افزایش درآمد کشاورزان از نتایج دیگر است. گفتنیاست تولید محصولات کشاورزی از یک میلیون و ۷۵۰هزار تن در سال شروع طرح در سال ۸۷ به چهار میلیون و ۵۵۰هزار تن در سال ۹۵ (در سطح ۱۹۰ هزار هکتار) افزایش یافته است و پیشبینی میشود در سطح فاز اول طرح به حدود ۵/۶ میلیون تن برسد.
وی ادامه داد: پس از بهرهبرداری کامل از طرح، پتانسیل کاهش مصرف آب حداقل به میزان متوسط سههزار مترمکعب در هر هکتار برای احداث شبکه آبیاری و زهکشی و تجهیز و نوسازی اراضی ایجاد خواهد شد. همچنین راندمان مصرف آب از ۳۵ درصد (قبل از اجرای طرح) بهطور متوسط به ۶۰ درصد خواهد رسید (در شبکههای تحت فشار به ۸۰ درصد، در کم فشار به ۶۰ درصد و در ثقلی به ۵۵درصد).
صالحینژاد افزود: طبق بررسیهای انجام شده، با اجرای شبکههای آبیاری و زهکشی و استفاده بهینه از منابع آب، راندمان مصرف آب در محدوده فاز اول در حدود ۲۵درصد افزایش یافته که حدود ۸۸۵ میلیون متر مکعب در سال صرفهجویی به همراه خواهد داشت.
وی ادامه داد: بر اساس اولویت اجرای روشهای نوین آبیاری و مطالعات امکانسنجی انجام گرفته، شبکههای آبیاری احداث شده در فاز اول طرح عبارتنداز:
۱-شبکههای آبیاری تحت فشار (بارانی و قطرهای) ۴۶هزار هکتار معادل ۱۶درصد؛
۲-شبکههای آبیاری کمفشار (لوله) ۵۴هزار هکتار معادل ۱۸درصد؛
۳-شبکههای آبیاری ثقلی با کانال پیشساخته(کانالت) ۱۰۳هزار هکتار معادل ۳۵درصد؛
۴-شبکههای آبیاری ثقلی کانال درجا ۹۲هزار هکتار معادل ۳۱درصد.
پیگیری برای تأمین منابع مالی فاز دوم طرح رهبری
مدیرعامل موسسه جهاد نصر گفت: تخصیص آب فاز دوم و تأمین منابع مالی آن در حال پیگیری است و جلسات متعدد مدیریتی و کارشناسی در سطح وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی بهصورت مشترک برگزار شده است. توافقاتی هم صورت گرفته است، لیکن نگرانیهایی نیز وجود دارد.
وی در پاسخ به اینکه آیا الگوی کشت برای این طرح طراحی شده است یا خیر، اظهار داشت: بله، اجرای مزارع الگویی (۳۱ مزرعه الگویی در سطح ۴۴۵ هکتار) و پایلوتهای آبشویی و تهیه دستورالعملهای مربوطه از اقدامات انجامشده در این زمینه است.
صالحینژاد در پاسخ به اینکه آیا برای تأمین آب این طرح فکری شده و کشاورزان آب برای زراعت دارند، تصریح کرد: تعیین اراضی فاز دوم طرح در سطح ۲۵۵هزار هکتار و تهیه جدول تخصیص آب، مطالعات و نوع اراضی به امضای مشترک معاونان وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو رسیده است (در قالب فرمتهای مورد نظر سازمان برنامه و بودجه کشور).
مهمترین موانع در مسیر اجرای طرح رهبری
مدیرعامل موسسه جهاد نصر گفت: تأخیر در تخصیص اعتبار، ضرورت تسریع در تخصیص مبلغ ۴۰میلیون دلار از باقی مانده اعتبارات صندوق توسعه ملی جهت پرداخت مطالبات قراردادهای فاز اول طرح، عدم پرداخت به موقع منابع اعتباری و عدم ابلاغ اجرای فاز دوم طرح که باعث تأخیر در اجرای کامل طرح و بهرهمندی از نتایج اجرای کامل طرح و بیکاری پرسنل شاغل در شرکتهای فعال در این طرح از دغدغههای ماست.
گزارش از زهرا اشرفزاده