قائم‌مقام سازمان امور عشایر ایران می‌گوید: حدود ۳۴ میلیون هکتار از مراتع کشور و ۲۴ میلیون رأس دام سبک و سنگین در اختیار عشایر قرار دارد و آنان با استراتژی کوچ یعنی قشلاق و ییلاق به تولید کشور کمک می‌کنند. عشایر حدود ۲۵ درصد گوشت قرمز مورد نیاز کشور را که حدود ۲۰۰ هزار تن است، تولید می‌کنند؛ در کنار آن تولید ۱۵۰ هزار تن شیر و فرآورده‌های آن حاصل دسترنج عشایر است.
شاهپور علایی‌مقدم در گفت‌وگو با «روستانیوز» درمورد میزان تولیدات جامعه عشایر کشور می‌گوید: ۳۵ درصد صنایع‌دستی و ۴۰ درصد فرش صادراتی را زنان عشایر کشورمان تولید می‌کنند، اما بیش‌ترین تولید این گروه گوشت قرمز است. تولید گوشت در کشور سالانه حدود ۹۰۰ هزار تن است و عشایر ۲۵ درصد آن را تولید می‌کنند.
علایی مقدم با اشاره به نقش عشایر در حوزه اقتصاد کشور ادامه می‌دهد: نمی‌توان به‌درستی گفت که عشایر چه میزان از اقتصاد کشور را در دست دارند، زیرا اقتصاد کشور را بخش‌های صنعتی، معدنی، کشاورزی و دیگر بخش‌ها تشکیل می‌دهند و نمی‌توان آن‌ها را از هم تفکیک کرد، اما عشایر درصد قابل‌توجهی از تولیدات گوشت، شیر و صنایع‌دستی را به خود اختصاص داده‌اند.
وی معتقد است که عشایر می‌توانند نقش تأثیرگذاری در تحقق شعار سال داشته باشند، زیرا آن‌ها انسان‌هایی کم‌مدعا، ولی اثرگذار در اقتصاد، خودکفایی و امنیت غذایی و توسعه پایدار کشور هستند؛ یعنی آن‌ها با کم‌ترین مزاحمت بیش‌ترین اثرگذاری را دارند.
علایی‌مقدم خاطرنشان می‌کند: در سال جهش تولید، چهار برنامه را در سازمان امور عشایر داریم که محور فعالیت‌های عشایر قرار می‌گیرد؛ افزایش تولید در قالب زنجیره تولید گوشت قرمز یکی از برنامه‌های اصلی ما به‌حساب می‌آید. در قدم دوم، توسعه باغ‌ها در اراضی شیب‌دار از برنامه‌های ماست و قرار است به‌عنوان همکار با معاونت باغبانی مشارکت داشته باشیم و قصد داریم اراضی شیب‌دار در اختیار عشایر که بارش آن‌ها بالای ۳۰۰ میلی‌متر است، با همکاری معاونت باغبانی توسعه دهیم. اما در مرحله بعد، کشت و جمع‌آوری گیاهان دارویی در بخش عشایر در برنامه‌های ما قرار دارد که این بحث برای تنوع‌بخشی به شغل عشایر در نظر گرفته شده. گسترش بخش صنایع تبدیلی و بسته‌بندی که عمدتاً در بخش شیر، گوشت و گیاهان دارویی است، یکی دیگر از برنامه‌هایی است که در سال جهش تولید دنبال می‌کنیم.
تهیه ضمانت‌نامه‌های بانکی و وثیقه‌ها از مشکلات عشایر است
علایی‌مقدم ضمانت‌های بانکی را یکی از مهم‌ترین مشکلاتی می‌داند که جامعه عشایر با آن روبه‌روست و در توضیح آن ادامه می‌دهد: مهم‌ترین مشکلی که جامعه عشایری با آن مواجه است، ضمانت‌نامه‌های بانکی و وثیقه‌هاست. تسهیلاتی که می‌خواهیم به عشایر بدهیم، با مقررات دست‌وپاگیر روبه‌روست و ضمانت‌نامه‌های بانکی در بسیاری از موارد در جامعه عشایری بحث‌های تعریف‌نشده است. عشایر به‌دلیل سبک زندگیشان که کوچ‌رو هستند، در تأمین وثیقه بانکی که به ضمانت‌کردن کارمندان دولتی و ارائه سند ملکی نیاز دارد، مشکل اساسی دارند.
وی به تجاوز به راه‌ها و مسیرهای کوچ عشایر نیز اشاره و تصریح می‌کند: در اجرای برخی از پروژه‌های عمرانی باید از سازمان امور عشایر اجازه گرفته شود، زیرا اجازه نگرفتن مجریان این طرح‌های عمرانی باعث می‌شود که مسیر کوچ عشایر تخریب شود؛ مثلاً با ساختن جاده، سد یا پل عشایر به‌شدت در کوچ دچار مشکل می‌شوند.
هزینه ۵۰۰ هزار تومانی هر خانواده عشایری برای کوچ مکانیزه
علایی‌مقدم تصریح می‌کند: تسهیلات و اعتبارات کم‌بهره می‌تواند برای افزایش تولید به این قشر زحمتکش کمک زیادی کند و اگر در اختیار آن‌ها قرار گیرد، قطعاً می‌تواند به آن‌ها در تولید و خودکفایی کشور در گوشت قرمز بسیار کمک کند. درحال‌حاضر به‌دلیل بحث کرونا حدود یک ماه است که کوچ عشایر به تعویق افتاده است و برای این‌که شیوع کرونا برای عشایر مشکلی ایجاد نکند، جابه‌جایی دام و کوچ عشایر به‌صورت مکانیزه انجام می‌شود و به همین دلیل هر خانواده عشایری حدود ۵۰۰ هزار تومان نیاز دارد تا بتواند دامش را به‌صورت مکانیزه جابه‌جا کند.
قائم‌مقام سازمان امور عشایر ایران خاطرنشان می‌کند: خوشبختانه عشایر ما کم‌ترین آسیب را از کرونا دیدند. یک یا دو مورد در خراسان شمالی و جنوبی از ابتلای عشایر به کووید ۱۹ گزارش شده که با همکاری کامل ما با مراکز بهداشت و درمان و دانشگاه‌های علوم پزشکی استان‌ها و با پایش و آموزش همگانی که با همکاری تشکل‌ها و تعاونی‌ها انجام شد، کم‌ترین خسارت انسانی را به سبب شیوع بیماری کرونا در بین عشایر داشته‌ایم.
انجام اقدامات بهداشتی برای جلوگیری از شیوع کرونا بین عشایر
وی می‌افزاید: در همین راستا پایش و غربالگری آن‌ها انجام شده، توزیع ماسک، مواد ضدعفونی‌کننده و آموزش عشایر در اولویت قرار گرفته و به‌صورت مداوم انجام شده است. همین توقف قشلاق و این‌که کوچ را به تعویق انداختیم، باعث شد که آن‌ها مصون بمانند و جا دارد از وزارت بهداشت و درمان بابت همکاری آن‌ها تشکر کنیم. همچنین در سامانه‌های عشایری توزیع آرد و سوخت توسط تعاونی‌ها و اتحادیه‌های ما انجام شده و دیگر مراجعه حضوری به تعاونی‌ها نداشتیم و با دفتر و انبارهای تعاونی‌ها هماهنگ کردیم که ارزاق مخصوصاً آرد را به سامانه‌های عشایری بدهند تا از مراجعه آن‌ها به شهرها و تماس با یکدیگر جلوگیری شود که این امر در مبارزه با کرونا بسیار اثرگذار بوده است.
علایی‌مقدم تصریح می‌کند: کرونا فقط در اقتصاد عشایر اثرگذار بوده و سبب افت قیمت دام آنان برای عرضه به بازار شده است. دلیل آن هم این است که میادین عرضه دام تعطیل است و خریدوفروش دام در بخش عشایری و کمیته‌های استانی و ملی و همچنین کشتارگاه‌ها محدود شده و از سوی دیگر مصرف پایین آمده، زیرا در دوره شیوع کرونا به خاطر تعطیل‌شدن رستوران‌ها و همچنین لغو شدن مجالس و مهمانی‌ها میانگین مصرف گوشت قرمز بسیار پایین آمده و تا ۵۰ درصد مصرف کاهش یافته است که این میزان کاهش بسیار نگران‌کننده است، زیرا عشایر زحمت کشیده‌اند و متضرر شدن آن‌ها از آثار کرونا بر اقتصاد عشایر به‌حساب می‌آید.
قائم‌مقام سازمان امور عشایر ایران با اشاره به تسهیلات خوبی که در اختیار عشایر قرار می‌گیرد، ادامه می‌دهد: از سال ۹۷-۹۸ تاکنون حدود ۷۷۰ میلیارد تومان هم برای زنجیره گوشت قرمز و هم از محل ماده ۱۰ و ۱۲ برای جبران و کاهش اثرات خشک‌سالی تسهیلات داده‌ایم و در طول چهار سال اخیر می‌توان گفت میزان تولید گوشت قرمز از ۱۶۲ به ۲۰۰ هزار تن رسیده که هم از اشتغال صیانت شده و هم اشتغال جدید ایجاد کرده است. یکی از ظرفیت‌هایی که در قانون به‌عنوان حکم دائمی با عنایت نمایندگان مجلس اتفاق افتاد، ورودی صندوق توسعه ملی بوده که همه‌ساله از سال ۹۶ تا کنون تسهیلات بسیار خوب و ارزان‌قیمتی به‌عنوان سرمایه در گردش در بخش گوشت قرمز اختصاص دادیم و از ماده ۱۰ و ۱۲ به‌طور میانگین سالانه ۲۰۰ میلیارد تومان با اعتبار ضمانت زنجیری و سود بانکی پایین به عشایر پرداخت شده که باعث اشتغال و تولید در بخش عشایر شده است.
گزارش از ملیحه محمودخواه