کنار رودخانه پرآب "لیله" منتظر می‌ایستند و چشمانشان را به کوه قامت برافراشته پیش رویشان با مخملی سبز از درختان می دوزند. سر کله چوپان‌ها و گله‌ها کم کم پیدا می‌شود. گوسفندها و بزها همانند سیلی روان از کوه به سمت دامنه سرازیر می شوند و چشمشان که به آب زلال لیله می افتد، سرعتشان را زیاد می‌کنند. چوپان‌ها را جا می‌گذارند و دوان دوان به سمت رودخانه می‌آیند.

زن‌ها سریع دست به کار می‌شوند، قبل از اینکه گله‌ها به رودخانه برسند باید کارشان را تمام کرده باشند. با کیسه‌های خوش نقش و نگار دستشان به سمت سنگ‌های لب رودخانه می‌روند و نمک داخل کیسه‌ها را روی سنگ‌ها می‌پاشند.

گله‌ها کم کم به کنار رودخانه می‌رسند، برخی از گوسفندها و بزها از فرط تشنگی خود را به آغوش ساحل رودخانه می‌اندازند و یک دل سیر آب می‌نوشند، اما بیشترشان به سراغ دسر لذیدی که برایشان روی سنگ‌ها پهن شده می‌روند و حسابی سنگ ها را لیس می‌زنند.

انگار این سنگ ها را صاف کرده‌اند تا گوسفندها و بزها راحت تر بتوانند آن را لیس بزنند، ولی عزیز مصطفایی کارشناس میراث ناملموس کرمانشاه می‌گوید، "صاف شدن سنگ ها برای این است که آیین نمک دادن به گوسفندها و بزها هزاران سال است که در کنار رودخانه لیله در جریان است و لیس زدن مدام گله‌ها به این سنگ‌ها آن را به این شکل درآورده است".

گله‌ها که مشغول لیس زدن سنگ ها و چشیدن یک طعم نمکی دلنشین می شوند، حالا نوبت احوالپرسی اهالی روستا و چوپان ها می‌رسد. مردها کیسه‌های پر از خوراکی را به دست چوپان ها می‌دهند.

آنطور که مصطفایی می‌گوید، اهداء این کیسه‌های خوراکی نشان قدردانی مردم روستا از چوپان‌هایشان است که مراقب گوسفندها و بزهایشان هستند.

زن‌ها همچنان مشغول رسیدگی به گوسفندها هستند، تعداد گوسفندها و بزها زیاد است، برای همین مدام نمکِ روی سنگ‌ها را برای گله شارژ می‌کنند.

کمی آنطرف‌تر حالا که مردها کیسه‌های خوراکی را تقدیم چوپان‌هایشان کرده‌اند، به سراغ جای همیشگی‌شان می‌روند تا کمی در کنار هم بنشینند و در فضایی دوستانه و پر نشاط باهم گپ و گفتی کنند. حرف های صمیمی و دوستانه آنها بالا می‌گیرد، طوری که صدای خنده های این جمع کوچک همزمان با هیاهوی رودخانه خروشان لیله به آسمان لاجوردی می‌رود.

اهالی روستا و چوپان‌ها گاهی سری به خاطرات گذشته می‌زنند و گاهی سرکی به دل تاریخ می‌کشند و دادستان‌هایی را از دوران قدیم برای هم تعریف می‌کنند.

از جمع کوچک دوستانه مردم و چوپان و زن‌هایی که به گوسفندهایشان رسیدگی می کنند، کمی دور می شویم تا مصطفایی کارشناس میراث ناملموس کرمانشاه که برای تدوین پرونده ثبت ملی شدن این رسم هزار ساله ۱۸ روزی میهمان مردم کلاشی لولم شده، برایمان از این آیین کهن بیشتر بگوید.

او از دیرینگی و کهن بودن آیین سوله یا همان نمک دادن به گوسفندها و بزها در روستای کلاشی لولم اورامانات و در کنار رودخانه لیله می‌گوید و ادامه می‌دهد: "اهالی این روستا گله های خود را به دست چوپان‌ها می سپارند تا آنها را به کوه ببرند و در دل طبیعت بکر خدادادی پرورش دهند، اما طبق یک رسم همیشگی هر ۲۰ روز یک بار گوسفندها را به پایین کوه می‌آورند تا علاوه بر اینکه به گله نمک بدهند، چوپان‌ها هم با مردم روستا یک تجدید دیدار داشته باشند و نفسی تازه کنند و در آخر هم دوباره شاد از اینکه مردم روستا قدردانشان هستند، با انگیزه بیشتری راهی کوه شوند.

"کیسه‌های خوراکی که اهالی روستا به چوپانها می دهند، "سرخوی" نام دارد و مکانی که گله در آن جمع می‌شوند تا آیین سوله به اجرا درآید، "بانه همیر" نامیده می شود".

مصطفایی درباره اینکه چرا اصولا این آیین برگزار می شود و اساسا کارکرد نمک دادن به گوسفندها چیست هم می‌گوید: "نمک یکی از مواد معدنی مهم است که باید در تغذیه دام‌ها استفاده شود، در غیر اینصورت امکان بروز انواع اختلالات عصبی، آماس و حتی مرگ ناگهانی دام وجود دارد".

شاید بیشترین تصوری که ما از نمک در تغذیه گوسفندان و سایر دام‌ها داریم به خاطر افزایش اشتهای دام و چاق شدن دام‌ها باشد، اما آنطور که مصطفایی می گوید نمک دارای سدیم و کلر است و هر کدام از دام ها باید حدود نیم درصد از وزن بدنشان را نمک بخورند، از این رو خیلی مهم است برنامه‌ای مانند سوله یعنی نمک دادن در یک برنامه زمانی منظم وجود داشته باشد، چراکه در صورت نخوردن نمک، دام‌ها ممکن است به خوردن خاک، کود، لیسیدن ادرار و حتی زیر بغل همدیگر روی بیاورند.

هرچند میزان نمک دادن به گوسفندان و سایر دام‌ها باید براساس جیره غذایی استانداردی باشد که توسط کارشناسان تغذیه دام نوشته می‌شود، اما در منطقه کلاشی با توجه به اینکه نمک دادن به دام ها از قدمت بالایی برخودار است، به لحاظ تجربی به میزان مورد نیاز دست یافته‌اند و در هنگام تغذیه دام‌ها با توجه به شناختی که از دام‌ها دارند میزان مصرف آنها را کنترل می‌کنند.

آیین سوله مردم روستای کلاشی لولم شهرستان پاوه کرمانشاه، ۱۹ دی امسال‌ در نشست شورای ثبت آثار کشور در فهرست آثار ملی قرار گرفت.

چندسال پیش که ارزیاب یونسکو برای بازدید اورامانات به منظور ثبت جهانی این منطقه به کلاشی لولم سفری داشت، از این آیین بازدید کرد و خواستار حفظ این سنت باستانی شد.