در این خصوص ضروری است که متولیان تولید و توزیع مرغ، برای تنظیم بازار این کالای استراتژیک، برنامهای مدون داشته باشند و از دستگاههای متولی دیگر نیز در این خصوص درخواست کمک کنند. علاوهبر این، فعالان این بخش معتقد هستند با برداشتهشدن ارز چهارهزار و 200تومانی و حذف قیمتگذاریهای دستوری، بازار مرغ خودش را مثل قبل متعادل میکند. همچنین به گفته دبیر انجمن تولیدکنندگان زنجیرهای گوشت مرغ، در حال حاضر چالش اصلی صنعت طیور، تأمین جوجه یکروزه مورد نیاز صنعت مرغ گوشتی است.
همچنین باید گفت با وجود حاکمبودن وضعیت تورمی و گرانی در بازار، قیمت مصوب مرغ دولتی در چند ماه اخیر هیچ تغییری نکرده؛ این درحالی است که میزان تورم مواد غذایی ۶۰درصد افزایش یافته. در این بین، فعالان صنعت مرغداری معتقد هستند قیمت فعلی ۲۴هزار و 900تومان برای هر کیلومرغ هزینههای تولید را پوشش نمیدهد و برای جلوگیری از ضرردهی بیشتر تولیدکنندگان، باید ۳۰درصد به قیمت تمامشده مرغ افزوده شود.
در ادامه « روستانیوز » با رضا مبصری، دبیر انجمن تولیدکنندگان زنجیرهای گوشت مرغ درباره وضعیت فعلی بازار نهادههای طیور، قیمت نهادهها در بازار آزاد و دولتی، وضعیت سامانه بازارگاه و میزان برآوردهکردن نیازهای تولیدکنندگان، ضعفهای نظام توزیع نهادههای طیور، وضعیت تولید جوجه یکروزه، میزان رضایت تولیدکنندگان از قیمت مرغ مصوب دولتی و قیمتگذاریهای دستوری از سوی دولت به گفتوگو پرداخته که در ادامه مشروح آن را میخوانید.
جناب مبصری، وضعیت فعلی تأمین نهادههای مورد نیاز صنعت مرغداری را چگونه ارزیابی میکنید؟
در حال حاضر چالش اصلی صنعت طیور، تأمین جوجه یکروزه مورد نیاز صنعت مرغ گوشتی است. تا زمانی که این جوجه در دسترس نباشد، از آنجایی که یک نهاده منحصر بهفرد محسوب میشود و جایگزین ندارد، چالش اصلی بازار مرغ ادامه دارد. در حال حاضر با کمبود جوجه یکروزه مواجه هستیم و تمهیدات خوبی هم در این راستا اندیشیده و تفاهمنامههایی هم بین شرکت پشتیبانی امور دام و زنجیرهها بسته شده است تا در برابر تأمین تخممرغ نطفهدار، گوشت مرغ تأمین و در اختیار آنها گذاشته شود. قطعاً در چند روز آینده ممکن است مشکلاتی داشته باشیم، اما بهنظر میرسد از اوایل مهرماه مشکلات حل شود و بهسوی ثبات بازار برویم.
در شرایط فعلی، قیمت دولتی و بازار آزاد ذرت و کنجاله سویا چقدر است؟ مرغداران چند درصد نیاز خود به این نهادهها را از بازار آزاد تهیه میکنند؟
سامانه بازارگاه تقریباً ۱۰۰درصد نهاده مرغداران را تأمین میکند، ولی با تأخیر؛ به بیان دیگر نهاده به میزان کافی در سامانه بازارگاه وجود دارد، ولی بهدلیل تأخیر در ترخیص از گمرکات و حمل، این نهاده دیر به دست مرغدار میرسد، بهطوریکه بهطور متوسط حدود ۴۰ تا ۴۵روز در تأمین نهادهها تأخیر وجود دارد و اینگونه حدود یک دوره تأمین مرغ به خطر میافتد؛ بنابراین مرغدار ناچار است که از بازار آزاد نیاز خود را تأمین کند.
در بازار آزاد قیمت کنجاله سویا هفتهزار و ذرت پنج تا ششهزار تومان است. قیمت ذرت دولتی هم یکهزار و 900تومان در مبادی ورودی کشور و در محل مصرف دوهزار و 215تومان است. قیمت سویا نیز در مبادی ورودی سههزار و 400تومان و در محل مصرف سههزار و 715تومان است؛ بهعبارتی قیمت سویا در بازار آزاد، دوبرابر و قیمت ذرت سهبرابر است.
چند درصد تولیدکنندگان از بازارگاه استفاده میکنند؟
مرغداران چارهای ندارند جز اینکه از سامانه بازارگاه نیاز خود را تأمین کنند، چراکه تمام نهاده ورودی به کشور در سامانه بازارگاه بارگذاری میشود، اما مشکل اینجاست که نهاده با تأخیر در اختیار مرغدار قرار میگیرد. با این حال، نهادهای که در بازار آزاد وجود دارد، همواره در چرخش است و تولیدکننده هر موقع که بخواهد، میتواند نیاز خود را از این بخش تأمین کند. در واقع از آنجا که ۴۵روز در سامانه بازارگاه برای تحویل خوراک تأخیر داریم، مرغداران ناچار هستند نیاز خود را از بازار آزاد تأمین کنند.
در شرایط فعلی نظام توزیع نهادههای دام و طیور در کشور چه ضعفهایی دارد؟ ایراد کار کجاست که نهادههای وارداتی با دلار 4هزار و 200تومانی تا چند برابر قیمت در بازار فروخته میشود؟
تمام مشکلاتی که امروز داریم، ناشی از وجود ارز چهارهزار و 200تومانی است. در نظامی که بخواهیم مشکلات را از معلول جدا کنیم، معلول مشکلات است و علت ارز چهارهزار و 200تومانی. تمام تشکلهای بخش خصوصی به دولت پیشنهاد دادهاند که ارز چهارهزار و 200تومانی را بردارند و با اندیشیدن تمهیدات لازم کاری کنند که مردم بهعنوان مصرفکننده و مرغدار بهعنوان تولیدکننده از این وضعیت متضرر نشوند. باید حق مصرفکننده به شکل سوبسید یا یارانه به خودش پرداخت شود که میتواند به شکل پرداخت نقدی، بن یا کالا باشد. در حقیقت باید دهکهای ضعیف جامعه به این شکل مورد حمایت قرار بگیرند. ارز چهارهزار و 200تومانی که برداشته شود، همهچیز به حالت اول برمیگردد؛ کما اینکه قیمتهای خرید تضمینی که هماکنون منتشر شده، نوید این را میدهد که قرار است در آینده نزدیک این اتفاق بیفتد؛ بهطور مثال قیمت خرید تضمینی کلزا برای فصل آینده کیلویی ۱۵هزار، سویا ۱۵هزار و 400 و گندم هفتهزار و 500تومان تعیین شده که نشان از عزم دولت برای برداشتن ارز چهارهزار و 200تومانی دارد. با این حال اگر قرار باشد سیاست ارز چهارهزار و 200تومانی ادامه پیدا کند، چارهای جز رجوع به سامانهای مثل بازارگاه وجود ندارد تا بتوان از این سامانه ورود و خروج نهاده را کنترل کرد. قطعاً میزان نهادهای که در بازار آزاد خرید و فروش میشود، از مازاد نیازی است که از سامانه بازارگاه تأمین میشود؛ در واقع یکی از دلایل وجود نهاده وارداتی با ارز ترجیحی در بازار آزاد این است که وقتی تولیدکننده بهدلیل تأخیر در تخصیص نهاده مجبور میشود به بازار آزاد مراجعه و نهاده را با قیمت آزاد تهیه کند، قطعاً وقتی نهاده دولتی به دستش برسد، مازاد نیاز خود را در بازار آزاد به فروش میرساند.
وضعیت و قیمت فعلی جوجه یکروزه را تشریح کنید.
قیمت مصوب جوجه یکروزه بیش از یکسال است که تغییر نکرده و همان چهارهزار و 200تومان است که در حال حاضر تولیدکنندگان جوجه یکروزه به این وضعیت معترض هستند. این درحالی است که آنچه در پایه قیمتگذاری مرغ زنده ۱۷هزار و 100تومانی مدنظر قرار گرفته شده، جوجه یکروزه با قیمت پنجهزار و 400تومان بوده است. با این حال قیمتی که تولیدکنندگان جوجه یکروزه معتقد هستند باید امروز برای جوجه یکروزه تعیین شود، هفتهزار تومان است. با وجو این، در حال حاضر قیمت جوجه یکروزه در بازار هشتهزار تومان است؛ البته برخیها از قیمت ۱۰هزار تومانی نیز برای جوجه یکروزه صحبت به میان آوردهاند.
بهطور کلی باید گفت شرایط کنونی بازار مرغ تحتتأثیر سیستم قیمتگذاری دستوری است و برای برونرفت این شرایط باید ابتدا ارز چهارهزار و 200تومانی برداشته، یارانه آن به مردم داده شود و نظام قیمتگذاری به نظام بازار برگردد. در صورت این اقدام، عرضه و تقاضا بازار را متعادل میکنند، اما اگر هم قرار است نظام قیمتگذاری ادامه پیدا کند، باید این نظام پویا شود و نباید ایستا بماند. اگر در کشوری زندگی میکنیم که برابر آمار رسمی ۴۶ تا ۴۷درصد در کل سبد کالا و ۵۹ تا ۶۰درصد در سبد غذایی افزایش قیمت داشتهایم، باید آن را به کل قیمتها تعمیم بدهیم. اگر قیمت جوجه را یکسال پیش چهارهزار و 200تومان تعیین کردیم، باید بپذیریم که بعد از یکسال باید ۶۰درصد (هرماه پنجدرصد) به قیمت آن اضافه شود؛ به بیان دیگر، تورم علت است و قیمتهایی که تولیدکنندگان مدعی آن هستند، معلول. تورم تولیدکننده در تیرماه از سوی مرکز آمار 5/78درصد اعلام شده است. تورم تولیدکننده پیشنگر تورم مصرفکننده است؛ یعنی بعد از یکی-دوماه آن را در رقم مصرفکننده خواهیم دید. تورم، علت قیمت کالاهاست، اما خود تورم باز هم یکسری علت دارد که آن علتها سیاستگذاریهای دولت است و به این صورت خودش معلول است نه علت. افزایش نقدینگی و پایه پولی، کسری بودجه و نهایتاً شکلگیری فضای انتظار تورمی از جمله عواملی است که از سیاستگذاریهای غلط دولت نشأت میگیرد؛ بنابراین تورم معلول سیاستگذاریهای دولت است و قیمت کالاها معلول تورم. در این بین مهم است که به مسائل اعتقاد داشته باشیم. اگر قرار است قیمتگذاری کنیم، باید قیمتگذاری دستوری هم پویا باشد. باید بتوانیم متناسب با تورم قیمت پایه را نیز افزایش بدهیم.
قطعی برق و افزایش دما چه تأثیری بر تولید مرغ داشته است؟
در صنعت مرغداری، قطعی برق باعث افزایش تلفات میشود. علاوهبر این، وقتی برق قطع میشود، استرس گرمایی ناشی از ادامهدارشدن قطعی برق، باعث کاهش مصرف خوراک و در نتیجه تأخیر در وزنگیری و کاهش وزن نهایی طیور میشود. در واقع استرس گرمایی در مرغ مادر باعث کاهش تولید میشود و در تابستان امسال بهدلیل قطعی برق و افزایش گرما هم توقف تولید داشتیم و هم تلفات. این دو عامل با هم تا سطح ۲۰درصد میزان تولید را کاهش داد. در حقیقت امسال این دو عامل باعث شد که قیمت مرغ افزایش پیدا کند و دستخوش تغییر شود.
مهمترین مشکلات فعلی صنعت مرغ چیست؟
علاوهبر مشکلاتی که در بالا ذکر شد، چند عامل دیگر نیز بر راندمان تولید در این صنعت تأثیر گذاشته است. مشکلات عمومی ما در زمینه تولید مرغ در سه تا چهار حوزه تقسیم میشود که همیشه وجود دارند و تا زمانی که برطرف نشوند، با چالش مواجه هستیم. مشکل اول ارز چهارهزار و 200تومانی، دوم قیمتگذاری دستوری، سوم خُردبودن مراکز تولید و چهارم که اگر بخواهیم بهعنوان محدودیت و مشکل مقطعی از آن نام ببریم، کمبود جوجه یکروزه در مقابل تقاضای موجود است. تأخیر در تحویل نهادهها نیز عامل مهمی است که وجود دارد. سه مشکل اول ناشی از سیاستگذاریهای غلط و دو مورد آخر معلول این سیاستگذاریهاست.
راهکار شما برای رفع مشکلات حوزه توزیع نهادههای دام و طیور چیست؟
راهکار اصلی رفع مشکلات حوزه توزیع نهادههای دام و طیور، برداشتن ارز چهارهزار و 200تومانی است. همچنین دولت باید دست از قیمتگذاری دستوری بردارد و از قشر ضعیف به روشهایی مثل ارائه یارانه یا کارت خرید کالا و... حمایت کند. علاوهبر این، دولت بهجای اینکه پول برای سرپرست خانوار واریز کند، میتواند بهطور مثال کارتی برای خرید ۱۰کیلو مرغ برای مدت مشخص برای خانوارها در نظر بگیرد؛ اینگونه هم تولیدکننده منتفع میشود و هم مصرفکننده.
قیمت فعلی ۲۴هزار و 900تومان برای هر کیلومرغ هزینههای تولید را پوشش میدهد؟
نحوه محاسبه قیمت ۲4هزار و 900تومان برای مرغ، دارای ایرادات متعددی است. در واقع تفاوت قیمت مرغ زنده در کشتارگاه (۱۷هزار و 100تومان) و ۲۴هزار و 900تومان برای مصرفکننده، باعث شده حق و حقوق تولیدکننده در این بین مغفول بماند و کشتارگاهها ضرر و زیان زیادی را متحمل شوند. به این دلیل که اگر بهطور متوسط ۷۵درصد بازده مرغ زنده را نسبت به لاشه حساب کنیم، مشخص میشود که برای کشتارگاهها ریالی در نظر گرفته نشده است. در حال حاضر اگر بخواهیم با توجه به شیوه قیمتگذاری، قیمت ۲۵هزار تومان فروردینماه را بپذیریم، و تورم ۶۰درصد در کشور را قبول کنیم، طی ششماه باید ۳۰درصد به این قیمت اضافه کنیم که به ۳۱ تا ۳۲هزار تومان میرسد.
به گفته مسئولان، تا پایان شهریورماه ارز 4هزار و 200تومانی واردات نهاده تخصیص یافته است. بعد از این زمان بهترین سناریو برای تعیین نرخ ارز چیست؟
بهترین سناریو این است که این ارز قطع شود و به هیچ کدام از حلقهها پرداخت نشود، زیرا برخی اوقات گفته میشود که این مبلغ را بهجای دادن به واردکننده، به تولیدکننده بدهیم. این مسائل بهصورت کلی باعث بروز رانت و ویژهخواری خواهد شد و کمکی هم به تولید نمیکند. نظر ما این است که عرضه و تقاضا و رقابت در بازار حاکم شود که در نهایت به نفع مصرفکننده هم خواهد بود. بهترین گزینه بعد از حذف ارز دولتی، ارائه کارت کالا به سرپرست خانوار است تا وجود گوشت مرغ در سبد خانوار متعادل و تقاضا برای کالای تولیدی تولیدکننده هم به این طریق حفظ شود. پس باید ارز چهارهزار و 200تومانی برداشته و از قیمتگذاری دستوری ممانعت شود. در نهایت باید به تشکیل و توسعه زنجیرهها کمک کنند (در حال حاضر ۲۱هزار مرغدار داریم) یا اینکه مرغداران خُرد، خود با استفاده از الگوهای اتحاد استراتژیک کنسرسیوم، خوشه و... تشکیل دهند. یا اینکه همین ساختارهای تعاونی فعلی بهجای اینکه نهادهمحور شوند، بهصورت بازارمحور درآیند و به نفع تولیدکننده و مصرفکننده کار کنند.
اینکه گفته میشود ارز چهارهزار و 200تومانی که حذف شود، جو روانی شکل میگیرد و باعث افزایش قیمت میشود، درست نیست، زیرا ما این تجربه را در حوزه گوشت داریم و اگر دوسال گذشته و برداشتهشدن ارز نیمایی را رصد کنید، میبینید که در بازار گوشت اتفاق چندانی نیفتاده است؛ بازار مرغ هم بههمین منوال است. بر اساس آیتمهای قیمتگذاری، قیمت مرغ به حدود ۴۶هزار و ۵۰۰ الی ۴۷هزار تومان خواهد رسید که این قیمت هم بر اساس مدل قیمتگذاری سازمان حمایت مصرفکنندگان است. همچنین بهدلیل اینکه کشش بازار روی این قیمت تأثیر خواهد گذاشت، قیمت مرغ دوباره به کانالهای پایینتر بازمیگردد و بعد از مدتی متعادل میشود. در واقع شوکی در بازار ایجاد نخواهد شد.
پیشبینی شما از قیمتها در چند ماه آینده و تأمین گوشت مرغ چیست؟
بهنظر من در کوتاهمدت قیمت مرغ تعدیل و در میانمدت عرضه و تقاضای مرغ در بازار متعادل میشود. پس از برداشتن ارز چهارهزار و 200تومانی، قیمت مرغ در کانال ۴۰ تا ۵۰هزار تومان تثبیت میشود، ولی همراه با آنچه ما میتوانیم نسبت به تورم بسنجیم، طبیعتاً در درازمدت قیمت افزایش پیدا میکند.
ارزیابی شما از سیاستهای وزیر جهاد کشاورزی برای تنظیم بازار مرغ چیست؟
دیدگاههای وزیر جدید جهاد کشاورزی را پسندیدهایم و این مسأله که سیاستهای ایشان مورد قبول همگان واقع شده، طبیعی است، زیرا با توجه به اینکه وی در این حوزه در مجلس کار کرده، به مشکلات این حوزه واقف است. همچنین ایشان به تشکلهای بخش خصوصی نیز اهمیت میدهد و دانش کافی در حوزه کشاورزی نیز دارد. امیدواریم در آینده با انتصاب کسانی که بتوانند در مدیریت به ایشان کمک بیشتری کنند، به این سمت بروند که نظرات فعلی خود را عملیاتی کنند. اگر این تصمیمات عملی شود، قطعاً شاهد موفقیت در حوزه کشاورزی خواهیم بود.
اگر وزیر جهاد کشاورزی بودم، دقیقاً همین اقداماتی را که وزیر جهاد کشاورزی فعلی در دستور کار خود قرار داده، عملیاتی میکردم؛ یعنی بیشتر با تشکلها تعامل و سعی میکردم که بازار را بهسمت عرضه و تقاضا ببرم.
گزارش از زهرا قاسمی