به‌طوری‌که می‌توان گفت از زمان روی کار آمدن دولت‌های نهم و دهم علی‌رغم داشتن درآمدهای ارزی هنگفت، عملاً منابع ارزی کشور و دلارهای نفتی در تنور سوءمدیریت و عدم‌نگرش توسعه‌ای به اقتصاد کشور سوزانده شد؛ درحالی‌که اگر آن منابع مالی که به‌طور استثنایی و در یک مقطع زمانی مشخص در اختیار دولت ایران قرار گرفت، به روشی درست استفاده و سرمایه‌گذاری می‌شد، بدون‌شک امروز با شرایط فعلی مواجه نبودیم.
بهمن آرمان در گفت‌وگو با «روستانیوز» با اشاره به سوءمدیریت‌های رخ‌داده طی سال‌های گذشته گفت: اگر بخواهم نمونه‌ای از سوءمدیریت‌ها را توضیح دهم، باید به مسئولیت خود در گذشته اشاره کنم. در دولت اصلاحات و زمان وزارت آقای مظاهری در وزارت امور اقتصاد و دارایی در هیئت امنای حساب ذخیره ارزی (بعداً توسط مجلس به صندوق توسعه ملی تغییر نام داد) بودم و شاید بسیار دردناک باشد که عنوان کنم پس از آبان ۱۳۸۶ هیچ‌گونه آماری توسط بانک مرکزی درمورد چگونگی هزینه‌کرد دلارهای نفتی واریز شده به حساب ذخیره ارزی وجود ندارد و آن‌طور که آقای روحانی در ابتدای دولت یازدهم و دولت اول خود اعلام کرد، حساب ذخیره ارزی کاملاً خالی بود.
وی افزود: در مواجهه با این موارد باید سازمان‌های اطلاعاتی و ارگان‌های نظارتی مثل دیوان محاسبات، سازمان بازرسی کشور و حتی معاونت اقتصادی وزارت اطلاعات پاسخگو باشند که چرا نظارت نداشته‌اند و اگر نظارت داشته‌اند، چرا با تخلفات رخ‌داده برخورد نشده است.
نگرش غیرتوسعه‌ای بر اقتصاد ایران از دولت دوم خاتمی شروع شد
آرمان با بیان این جمله که در رابطه با عملکرد دولت نهم و دهم پرسش‌های جدی مطرح است، توضیح داد: نگرش غیرتوسعه‌ای بر اقتصاد ایران که از دولت دوم آقای خاتمی شروع شد و تاکنون هم ادامه داشته، باعث شده میزان تشکیل سرمایه ناخالص داخلی در ایران نسبت به کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا بسیار پایین‌تر باشد. بنابراین در اقتصادی که سرمایه‌گذاری در آن به اندازه کافی نیست، رشد اقتصادی وجود ندارد و نرخ بیکاری بالاست. وقتی کالا و خدمات به اندازه کافی عرضه نمی‌شود، تورم هم بر اقتصاد حاکم خواهد شد. مشکلات اقتصادی ما ریشه در گذشته دارد و به‌جز دوران سازندگی در سایر دولت‌ها سیاست‌های درستی لحاظ نشده است.
این اقتصاددان افزود: طی همین سال‌ها که دولت‌های ما از طرح‌های توسعه‌ای غافل بودند، سایر کشورهای منطقه از درآمدهای نفتی خود به‌گونه‌ای دیگر استفاده کردند و اکنون شاهدیم در کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس و عربستان استاندارد زندگی به‌مراتب بالاتر از کشورهای صنعتی است. عربستان توانسته خود را جزو ۲۰ اقتصاد بزرگ جهان قرار دهد. شرکت نفت آرامکوی عربستان دو تریلیون دلار در بورس‌های جهان ارزش‌گذاری شده است که این خود به تنهایی به اندازه ۵/۴برابر کل تولید ناخالص داخل ایران ارزش دارد.
وی در بررسی حذف درآمدهای نفتی از بودجه و تأثیر آن بر اقتصاد کشور گفت: مسأله محروم‌شدن دولت از منابع ارزی به خودی‌خود مهم نیست. ما در گذشته هم از درآمدهای ارزی یا دلارهای ناشی از نفت خام بهره چندانی نبرده‌ایم؛ یعنی این‌ها یا تبدیل به ریال شدند تا پایه پولی کشور را بالا ببرند و نتیجه آن افزایش نقدینگی شد که تورم را به کشور تحمیل کرد یا در نهایت عمده آن صرف واردات کالاهایی شد که امکان تولید آن‌ها در کشور فراهم بود.
این اقتصاددان در ادامه خاطرنشان کرد: کافی است که شما لیست ۱۰قلم از کالاهای بزرگ وارداتی کشور را مورد بررسی قرار دهید. زمانی بنزین مقام اول را داشت که با اجرای طرح پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس در سال ۱۳۸۵ و راه‌اندازی سه فاز آن دیگر بنزین جزو اقلام وارداتی ما نیست، ولی همچنان قطعات خودرو، روغن، دانه‌های روغنی و... جزو لیست واردات قرار دارند. از همه اسفناک‌تر هم این است که ایران جزو پنج کشور بزرگ واردکننده جو در جهان است، درحالی‌که ایران کشوری با مراتع بسیار و آب‌وهوایی مناسب برای کشاورزی است و با توجه به مهاجرت ۱۰میلیون نفر از جمعیت کشور درحال‌حاضر ۸۰میلیون نفر در این سرزمین پهناور زندگی می‌کنند.
دلارهای نفتی برای برای واردات کالا صرف شد
آرمان با بیان این جمله که باید تأکید کنم به‌جای این‌که از دلارهای نفتی برای سرمایه‌گذاری استفاده شود، برای واردات کالاها صرف شد، افزود: درحال‌حاضر دولت معتقد است وظیفه‌اش تهیه قوت‌لایموت مردم است، درحالی‌که مردم فقط به غذا به میزانی که زنده بمانند نیاز ندارند، بلکه مردم به رفاه، بهداشت، آموزش و... نیاز دارند؛ بنابراین این را که امروز شاهد خروج درآمدهای نفتی از سبد درآمدهای دولت هستیم، باید به فال نیک بگیریم و بگوییم مصداق این سخن است که عدو شود سبب خیر.
وی ادامه داد: با توجه به تنش‌های موجود در روابط خارجی کشور، عدم‌ارتباط با سیستم بانکی بین‌المللی و افزایش هزینه‌های مالی دادوستد چه در کالا و چه در خدمات در سطح بین‌المللی ما با افزایش ۳۵درصدی هزینه‌ها روبه‌رو شده‌ایم؛ زیرا به‌علت تحریم‌ها ما با هزینه اضافی مالی در خریدهای خود مواجهیم. طبیعی است در چنین شرایطی پول ملی تضعیف شود، بیکاری افزایش پیدا کند و شاهد رشد منفی اقتصاد باشیم. از همه مهم‌تر این‌که همه این مسائل همراه شده با بیماری کووید ۱۹ که اقتصاد بسیاری از کشورها را با دشواری جدی مواجه کرده و دولت برای مقابله با آن از راهکار درستی استفاده کرد که همان استفاده از مکانیزم بورس است.
آرمان با اشاره به راهکارهای دولت برای مقابله با بحران‌های اقتصادی فعلی توضیح داد: دولت از این طریق توانسته بخش قابل‌توجهی از کسری بودجه خود را تأمین کند و اقدام مثبت و بسیار مهمی که رسانه‌های گروهی ما به‌علت عدم‌آگاهی کافی به آن نپرداخته‌اند، اخذ مجوز تأسیس شرکت‌های سهامی عام پروژه‌محور است. این مهم با تلاش‌های فراوان رئیس جدید سازمان بورس اوراق بهادار و همکاری پاره‌ای از دست‌اندرکاران وزارت اقتصاد باعث شده که بارقه امیدی به‌وجود آید تا در آینده شاهد اجرای پروژه‌ها بزرگ توسعه‌ای که نیاز ارزی ندارند و متأثر تحریم‌ها نیستند، باشیم.
وی افزود: درحال‌حاضر رایزنی‌های گسترده‌ای درحال انجام است که می‌تواند اقتصاد کشور را از حالت رکورد خارج کند و با تقویت پایه ریالی که از طریق بورس می‌تواند انجام بگیرد، بخشی از دشواری‌های ناشی از تحریم‌ها جبران می‌شود. می‌دانیم که ایران و آمریکا هر دو نیاز دارند که به گفت‌وگوهایی برسند و تنش موجود ۴۰ساله حاکم بر روابط دو طرف را برطرف کنند.
با روی‌آوردن دولت به بورس، مکانیزم ماشه عملاً خنثی خواهد شد
آرمان با بیان این جمله که با این رویکرد دولت به مکانیزم بورس، مکانیزم ماشه عملاً خنثی خواهد شد، ادامه داد: این توجه به بورس ایران را در شرایطی قرار می‌دهد که موضع قوی‌تری در مذاکرات پیش‌رو داشته باشد و با دست پر وارد مذاکرات شود.
آرمان در پاسخ به این پرسش که طی یک‌ماه اخیر با بحران ریزش شدید بورس مواجه بوده‌ایم که هنوز هم این ریزش متوقف نشده است و همین امر بی‌اعتمادی گسترده‌ای را نسبت به بازار سرمایه ایجاد کرده، حال که حمات دولت هم جواب نداده و این حمایت خود به دستکاری در روند بازار سرمایه تبدیل شده است، آیا این اقدامات به نتیجه مثبت منجر خواهد شد، جواب داد: دولت باید به ابزارهای کارآمد برای جلوگیری از ریزش شاخص بورس روی بیاورد. در سایر کشورها هم شاهد ریزش بورس بوده‌ایم، اما برای مثال وقتی بورس نیویورک که خود شاخص جهان است، به‌دلیل شیوع کرونا ۱۸هزار واحد سقوط کرد، دولت آمریکا با تزریق منابع مالی و کاهش مالیات‌ها در بازار سرمایه توانست شاخص بورس نیویورک را به‌رقم بی‌سابقه ۲۹هزار واحد برساند.
وی افزود: در شرایط فعلی وزارت امور اقتصاد و دارایی روش کار را گم کرده است، زیرا به‌راحتی با کاهش مالیات بر شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس می‌تواند مشکل را حل کند. درحال‌حاضر مالیات شرکت‌های بورسی ۲۲/۵ درصد است، اما در اتحادیه اروپا به‌طور میانگین حدود ۱۵درصد است که نشان می‌دهد میزان مالیات ما بسیار بالاست. اگر این میزان از مالیات کاهش پیدا کند و به ۱۵درصد برسد، قیمت بسیاری از سهام‌ها افزایش چشمگیری خواهد یافت و تأثیر مثبتی بر شاخص و کاهش تنش‌های بورسی خواهد گذاشت. در هیچ کشوری بر افزایش سرمایه شرکت‌های بورسی مالیات تعلق نمی‌گیرد، اما در ایران ۵/۲۲درصد مالیات اعمال می‌شود که همین امر مانع اصلاح ساختار شرکت‌ها شده است.
آرمان تأکید کرد: این اقدامات را اگر رسانه‌ها و وزارت اقتصاد در دستورکار قرار دهند، تصور می‌کنم یک دگرگونی عمده‌ای اتفاق خواهد افتاد و تصور من این است که زمزمه چنین اقدامی توسط دولت می‌تواند شاخص فعلی بورس را با رشد مواجه کند و حتی از رکورد قبلی خود، یعنی دومیلیون هم بالاتر ببرد و در عین حال ساختار مالی کشور را اصلاح کند. متأسفانه وزارت اقتصاد درمورد اصلاح بازار سرمایه دقت کافی را نداشته و به ابزارهای بدون پشتوانه اجرایی مثل برداشت از صندوق توسعه ملی فکر کرده تا موجب رونق در بورس شود که روشی نادرست است.
۱۵۰ فرد یا نهاد مشغول دستکاری ارزش سهام‌ها هستند
وی با اشاره به تخلفات گسترده در بورس ایران نیز گفت: نباید فراموش کرد که برخی از سهم‌ها با سفته‌بازی و دلالی رشد کرده‌اند و بنابر گزارش یکی از سایت‌های معتبر تعداد ۱۲۰ تا ۱۵۰نفر یا نهاد مشغول دستکاری ارزش سهام‌ها هستند و درآمدهای سنگینی هم به‌دست آورده‌اند. این درحالی است که از سال ۷۰ تا ۷۶ که به‌عنوان معاون بورس تهران کار می‌کردم، وزارت اطلاعات بسیار فعال بود و در یک مورد شرکتی را که با توسل به ابزارهای ناسالم سهام خود را بالا برده و بسیاری را متضر کرده بود، شناسایی و توقیف کرد و حتی معاون بورس را در آن مقطع دستگیر کردند.
آرمان تأکید کرد: امروز شاهدیم که فساد در بورس نهادینه شده است. متعجب هستم، زیرا وزارت اطلاعات بدون‌شک از این مسائل اطلاع دارد، ولی برخوردی نمی‌کند. دخالت عناصر فاسد و رانت‌خوار مانع از رشد طبیعی سهام‌ها شده، البته سهام‌های دارای ارزش ذاتی همچنان رشد داشته‌اند، اما سفته‌بازی و دلالی مانع از فعالیت سالم در بورس شده است.