«مهرشاد موسوی» ازجمله این کارآفرینان است. وی مدیر پروژه طرح فوقپیشرفته تولید و پرورش ماهیان خاویاری با سیستم فوق پیشرفته مدار بسته است. پروژهای که برای اولینبار در کشور و در استان مازندران اجرا میشود. این سیستم سالهاست که در کشورهای پیشرفته اجرا میشود و هدف اصلی در یک سیستم مدار بسته بالا بردن تراکم، یعنی استفاده حداکثر از فضای موجود و استفاده مجدد از آب است. «روستانیوز» با این کارآفرین گفتوگویی داشته است که در ادامه میخوانید.
در رابطه با طرح خود توضیح دهید.
این طرح دانشبنیان با محوریت بازچرخانی و بهرهوری کامل از منابع آبی و سازگاری ۱۰۰درصدی با محیطزیست از طریق استفاده حداکثری از فناوری روز و دانش بومی پرورش ماهیان خاویاری با بهرهگیری از سرمایهگذاری شخصی طراحی شده. محل اجرای طرح در روستای سیدمحله شهرستان سیمرغ در استان مازندران است. این طرح در زمینی به وسعت ۱۱هکتار طراحی شده که ۳۰هزار مترمربع آن را سالن پرورش ماهی و تصفیهخانه تشکیل میدهد. این مجموعه از ۴۸ استخر بچه ماهی۱۲۶، استخر پرواری و ۲۸ استخر مولد تشکیل شده است.
مهمترین چشمانداز اجرای این طرح چیست؟
ایجاد گلخانه آکواپونیک به مساحت ششهکتار از برگشت آب پرورش ماهی، فعالیتهای جانبی و تکمیلی مانند تولید و فرآوری جلبک اسپیرولینا، پارک آموزشیـ سیاحتی آبزیان، برندینگ و بازارسازی جهانی از طریق توسعه بازرگانی در دو حوزه گوشت و خاویار و طرح تولید کود ارگانیک از بقایای زیستی ماهیان خاویاری ازجمله چشماندازهای اجرای این طرح بزرگ است.
همانطور که اشاره کردید، ایجاد گلخانه از آبهای برگشتی یکی از مهمترین بخشهای اجرای این طرح است. در این رابطه کمی توضیح دهید.
این گلخانه ۴۰هزار مترمربع مساحت دارد و آبهای برگشتی از سیستم پرورش ماهی در سیستم اکواپونیک توسط گیاه تصفیه شیمیایی شده و دوباره به چرخه تولید بازخواهد گشت.
چه گیاهانی را تولید خواهید کرد؟
در این زمینه بررسیهای بیشتری خواهیم داشت، اما هدف ما پرورش گیاهان دارویی است تا با تولید و بستهبندی آنها بتوانیم گیاهان دارویی را با برند خودمان وارد بازار کنیم.
یکی از مشکلات عمده بخش کشاورزی در کشور تأمین منابع آبی است، آب مزرعه شما از کجا تأمین خواهد شد؟
این مزرعه یک حلقه چاه با آبدهی ۱۰ لیتر بر ثانیه دارد که مجوز آن صادر شده و بهصورت آرتیزین است که ششماه از سال آب از آن بهصورت خودکار خارج میشود و بهسمت خروجی میرود. یکی از ویژگیهای طرح ما که در کشور بینظیر است، صرفهجویی در مصرف آب است که بهدلیل استفاده از سیستم مدار، بهطور متوسط سالانه ۵/۱۵میلیون مترمکعب معادل مصرف آب شرب سالیانهی شهرستانهای قائمشهر و سیمرغ در مصرف آب صرفهجویی میشود. هر فاز پرورش ماهی دارای یک دستگاه درامفیلتر برای تصفیه فیزیکی، سیستم ازناسیون به عنوان آنتیباکتریال و از بین بردن ویروسها و باکتریها است. همچنین هر فاز پرورش ماهی یک سیستم تورینگ توربین برای هوادهی، راکتورهای اکسیژن برای تزریق اکسیژن خالص توسط دستگاههای اکسیژنساز، سیستم بایوفیلتر برای تصفیه بیولوژیکی و در آخر سیستم آنتیباکتریال یو وی را دارد که مجموعه را از هرگونه آلایندگی پاک میکنند.
چه شاخصهای باعث شده مجموعه شما در خاورمیانه و کشور بینظیر و متمایز باشد؟
مزارع بزرگتر از مجموعه ما نیز در کشور وجود دارد، اما این مزارع بهصورت سنتی اداره میشوند. در این مزارع هزاران لیتر بر ثانیه آب وارد مزرعه میشود که این آب با افزودنیهایی مانند آمونیاک، نیترات و نیتریت همراه است که توسط مزرعه ماهی ایجاد شده و وارد آبهای زیرزمینی میشود. این آب آلودگیهای زیستمحیطی بسیاری را بهدنبال دارد. این درحالی است که مهمترین ویژگی مجموعه ما سبز بودن آن است و هیچ آلودگیای برای محیطزیست ایجاد نمیکند. آبی که در مزرعه ما استفاده میشود، بهطور کامل تصفیهشده و بهسمت اکواپونیک میرود تا توسط گیاه تصفیه شود. جرمهایی که مزرعه ماهی بهوجود آورده، توسط درامفیلتر گرفته و سمت دستگاه سپراتور پمپاژ میشود و این جرمها بهصورت پودر درمیآید و بهعنوان کود ارگانیک و بدونآلایندگی بستهبندی و برای استفاده کشاورزان وارد بازار میشود.
تجهیزات و سیستمهای استفاده شده در مزرعه تولید داخل است یا از خارج وارد شده؟
بیش از ۸۰درصد تجهیزات مورد استفاده، تولید متخصصان داخلی است و برای خرید ماشینآلات با شرکتهای داخلی قرارداد بستهایم و مقدار کمی از تجهیزات را وارد کردهایم. یکی از ویژگیهای مجموعه ما این است که در سالن پرورش ماهی از هیچ فلزی استفاده نمیشود و از آنجا که پمپ استیل در کشور تولید نمیشود، مجبور بودیم این وسایل را از خارج وارد کنیم.
تحریمهای ظالمانه و تورمی که این روزها باعث نارضایتی تولیدکنندگان شده، برای شما مشکلی ایجاد
نکرده است؟
این روزها تورم بیداد میکند و روزبهروز قیمتها بالا میرود. بخشی از تجهیزاتی که مجبور به واردکردن آنها هستیم، با دلار آزاد وارد میشود؛ لذا تحریمها بدوناثر نبوده و نیست. برای مثال میلگردهایی که برای مجموعه به قیمت پنجهزار و ۸۰۰تومان میخریدیم، اکنون کیلویی ۱۳هزار تومان شده است. خوشبختانه ما بخشی از تجهیزات را از قبل خریده بودیم و همین باعث شد، بتوانیم طرح را ادامه دهیم؛ اما با همه هزینهای که کردهایم، هنوز مجوز اصلی را برای فعالیت دریافت نکردیم و فقط براساس مجوز اداره کل شیلات استان مازندران و قولهای مساعدی که مقامات عالیرتبه استان به ما دادند، شروع به کار و خرید تجهیزات کردیم.
حدود ۱۰سال است که صید ماهیان خاویاری برای حفظ ذخایر ژنتیکی ممنوع شده، چرا بهسمت پرورش این ماهی رفتید؟ آیا از بازارهای صادراتی آن مطمئن هستید؟
بررسیهای بسیاری در این رابطه صورت گرفت. ما بهدنبال ایجاد زنجیرهای بودیم که هم هزینهها را پوشش دهد و هم زمینه صادراتی داشته باشد. در شرایطی که کشور مشکلات ارزی دارد و صادرات نفت سخت شده، خاویار بهترین گزینه برای ارزآوری است.
میزان تولید این مزرعه چقدر خواهد بود؟
۳۰۰تن گوشت و ۱۰تن خاویار در طول سال در مجموعه تولید خواهد شد. بخشی از مجموعه نیز به تولید خوراک آبزیان اختصاص خواهد یافت.
درخصوص کارخانه تولید خوراک آبزیان در این مجموعه توضیح دهید.
با توجه به مشکلاتی که مزرعهداران ماهی بهدلیل نوسانان پارامترهای تغذیهای دارند، میخواهیم تولید خوراک را با استفاده از فرمولهایی انجام دهیم که بازدهی بالا برود و اطمینان داشته باشیم که تولید مجموعه بهدلیل کمبود خوراک افت نکند. اگر مازاد تولید داشته باشیم، میتوانیم به بیرون هم عرضه کنیم.
یکی از راههای توسعه هر بخش، بهویژه بخش کشاورزی ایجاد زنجیره ارزش است، از تأمین نهاده تا بازارسازی و احداث صنایعتبدیلی که درون یک مجموعه باید ایجاد شود؛ قطعاً مجموعه شما نیز بهصورت یک زنجیره خواهد بود. در رابطه با نقش زنجیره در توسعه بخش کشاورزی و اهمیت آن در دستیابی به اهداف این بخش بگویید؟
زنجیره ارزش کشاورزی شامل تأمین، تولید و عرضه محصول میشود که مواردی ازجمله تأمین نهاده، نیروی انسانی، سرمایه، تولید محصول پایه، صنایعتبدیلی و تکمیلی، بستهبندی، فرآوری و درنهایت بخش بازارسازی و عرضه را که شامل خردهفروشی، واسطهگری و تجارت میشود، دربر میگیرد. هر کدام از حلقهها به یکدیگر متصل هستند. اگر تولیدکننده میخواهد سهم بیشتری داشته باشد، باید حلقههای دیگر را هم در کار خود در نظر بگیرد؛ مثلاً اگر سهم تولیدکننده در زنجیره ارزش از تولید گوشت ماهیان خاویاری ۲۵درصد است و بخش عملآوری و بستهبندی ۱۰درصد سهم دارد، در این صورت اگر این دو را کنار هم داشته باشد، ۴۵درصد سهم خواهد داشت. حسن ایجاد زنجیره تولید این است که سهم شما را در زنجیره ارزش بالا میبرد و باعث پایداری در تولید میشود. تولید اگر پایدار باشد، باعث میشود که حلقههای قبل و بعد هم به حیات خود ادامه دهند. یکی از دلایلی که باعث شده مجموعه را بهصورت زنجیره درآوریم، از خوراک ماهی، تولید گوشت، عرضه و بستهبندی، آن است که بتوانیم هزینهها را پوشش دهیم. بیش از ۱۰سال زمان نیاز است تا ماهیان خاویاری به بهرهبرداری برسد و برای اینکه بتوانیم هزینههای جاری را در این مدت پوشش دهیم، در کنار مزرعه سیستم اکواپونیک طراحی کردیم تا دچار چالش نشویم.
در حوزه صادرات چه برنامههایی دارید؟
با توجه به اینکه ماهیان خاویاری پنجدرصد مصرف داخلی دارد، بیشتر روی صادرات این محصول تمرکز کردیم. در کشورهایی همچون اسپانیا و آلمان نیز دفاتری داریم که برای تبلیغات و برندسازی در آن کشورها سرمایهگذاری خواهیم کرد. اگر تولیدکننده برای بازار و صادرات برنامه نداشته باشد، قطعاً شکست خواهد خورد. ما زمینه فروش را آماده خواهیم کرد. با وجود اینکه هنوز کار را شروع نکردهایم، اما به فکر این هستیم که محصول خود را باکیفیت تولید و برای آن برندسازی کنیم.
از چه پشتوانههای پژوهشی در کار خود استفاده کردهاید؟
در این طرح از تجارب و نمونههای جهانی کشورهایی همچون هلند، کانادا، تایلند، آلمان، امارات متحده عربی، آمریکا و.... استفاده شده است. طرح پایلوت مدار بسته ماهیان خاویاری شهریار نیز متعلق به شرکت مشاور بود که از آن بهره بردیم. پژوهشهای میدانی در بیش از ۹۰درصد واحدهای فعال ایران و کشورهای همسایه انجام شد و یافتههای علمی و کاربردی مشاور طرح نیز کمک بسیاری به پیشبرد کار کرد.
مهمترین شاخصههای برجسته اقتصادی طرح چیست؟
صرفهجویی منابع آبی ۱۵میلیون و ۵۰۰هزار مترمکعب در سال، بهبود شاخص بهرهوری ۵۰برابری نسبت به شیوه سنتی، ایجاد اشتغال مستقیم حدود ۲۰برابر شیوه سنتی، افزایش شاخص عملکرد محیطزیست، کیفیت منابع آب، کیفیت هوا، سلامت محیطزیست، تنوع زمین و زیستگاه، کیفیت منابعطبیعی مولد، انرژی پایدار و... از مهمترین شاخصههای اقتصادی این طرح است.
ویژگیهای منحصربهفرد فنی طرح را هم بگویید.
استفاده کامل از تجهیزات و فرآیندهای پالایش لحظهای و هوشمند کیفیت آب، بازیافت و چرخش کامل آب در سیستم مدار بسته برای اولینبار در کشور، اتوماسیون تغذیه و مدیریت هوشمند واحد آبزیپروری از ویژگیهای فنی طرح است.
با توجه با اینکه امسال سال «جهش تولید» و سال گذشته به نام «رونق تولید» نامگذاری شده بود، مهمترین موانع و مشکلات شما بهعنوان یک کارآفرین برای دستیابی به این اهداف تعیین شده، چه بوده است؟
بوروکراسیهای اداری در کشور بسیار زیاد و پیچیده است. ابتدا این مجموعه را قرار بود در کشور گرجستان راهاندازی کنیم، حتی با وزیر کشاورزی آن کشور هم گفتوگویی داشتیم که گفتند اگر تمام مدارک کامل باشد، طی پنجساعت مجوز این طرح را میدهند، اما یکی از مسئولان استان توصیه کرد که در کشور خودمان این کار انجام شود، هر چند تاکنون موفق به دریافت مجوز نهایی نشدهایم. استاندار وقت به ما زمینی اختصاص داد تا در آنجا کار را شروع کنیم، اما بهدلیل اینکه زمین مناسب نبود، خودمان زمینی پیدا کردیم و خریدیم. این زمین از قبل مجوز پرورش ماهیان گرمآبی را داشت، اما سهماه طول کشید تا پروانه بهرهبرداری آب تغییر نام دهد. کاری که بیش از یک روز یا نهایت یک هفته زمان نمیبرد. پس از آن در پروانه صادر شده، باید ذکر میشد لوله سه اینچ که به اشتباه نوشته شده بود، دو اینچ و ۵۰روز طول کشید تا این اشتباه تصحیح شود. پس از آن مرحله دریافت مجوز تولید بود که برای آن بازدید توسط کارشناسان صورت گرفت و گفتند باید برای ۱۰ لیتر آب ۵/۱۰تن تولید داشته باشید که با صحبتهایی که شد و بازدیدی که کارشناسان شیلات از مجموعه پایلوت و آموزشی شهریار داشتند، با طرح ما که بهازای هر لیتر آب ۳۰تن تولید داشت، موافقت کردند. جاده دسترسی مجموعه به برق را خودمان ساختیم و برق را آوردیم و یکهزار و ۶۰۰متر شبکهسازی برق با هزینه ۵۵۹میلیون تومان انجام شد. باید بگویم بیشترین خدمت را به ما آقای جعفری، مدیر اداره برق منطقه سیمرغ، انجام داد و در وضعیت کرونا، در زمان کوتاهی برق را به مجموعه رساند. ما بهسرعت در کارها نیاز داریم تا بتوانیم کار را شروع کنیم. متأسفانه سیستم اداری و افکار برخی مدیران هنوز سنتی است و بهدلیل اینکه این طرح در کشور بینظیر است، برای برخی از مدیران سخت است که درک کنند یک کارآفرین میتواند ۳۰ برابر مقدار کنونی تولید کند.
تعامل سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابعطبیعی کشور با شما چطور بوده است؟
خوشبختانه سازمان نظام مهندسی و منابعطبیعی کشور تعامل خوبی با ما داشت. آقای شاهرخ رمضاننژاد، رئیس این سازمان، دستور داد کارها با سرعت پیگیری شود و استعلامهای تکراری و بوروکراسیهای بیمورد از سر راه برداشته شود. مرتب درحال مراجعه به نظام مهندسی استان هستیم و مسئولان قول دادهاند، پس از گرفتن تعهداتی بهزودی مجوز نهایی را صادر کنند.
چه چیزی باعث شده بهعنوان یک کارآفرین ۲۰۰میلیارد تومان در بخش تولید کشور سرمایهگذاری کنید، درحالیکه بازارهای موازی مانند سکه، طلا و ارز این روزها سودآورتر است؟
از دو سال قبل که برای کارهای اداری به سازمان و ادارات مختلف مراجعه میکردیم، فکر میکردند ما بهدنبال گرفتن وام هستیم، اما وقتی میگفتیم وام نمیخواهیم از ما میپرسیدند پس چرا میخواهید این حجم سرمایهگذاری کنید؟ پاسخ من این بود که وقتی افراد خیری پیدا میشوند که مسجد، مدرسه و بیمارستان میسازند، من هم میخواهم مزرعه پرورش ماهی بسازم تا هم از تولید لذت ببرم، هم از سودش بهرهبرداری کنم و هم با ایجاد شغل به مردم خدمت کنم. اگر از ۱۵۰نفری که قرار است در مجموعه باشد، نصف آنها برای من دعای خیر کنند، کافی است. مجموعه ما برای ۱۵۰نفر بهصورت مستقیم و برای عده بیشماری بهطور غیرمستقیم اشتغالزایی میکند. شب عید ما برای لولههای لوله های پلی اتیلن مجموعه با شرکتی قراردادی ۵/۱میلیارد تومانی بستیم. مدیر شرکت میگفت شما با این قرارداد ما را نجات دادید؛ چراکه میخواستیم ۱۶نفر را بهدلیل اینکه تولید نداشتیم، تعدیل کنیم.
در پایان چه صحبتی دارید؟
در پایان از مسئولان میخواهم که از شعار دادن دست بردارند و به وعدههای خود عمل کنند. اوایل انقلاب جهاد سازندگی در کشور تشکیل شده بود که حتی اساتید دانشگاه و مسئولان به کمک مردم میرفتند، اکنون نیز برای عبور از بحران اقتصادی به جهاد نیاز داریم تا در کنار هم برای موفقیت کشور تلاش کنیم.