در همین رابطه « روستانیوز » گفت‌وگویی با سیاب حسن‌پور، تولیدکننده و صادرکننده کیوی و مدیرعامل شرکت بازرگانی و سردخانه عجم چوبر تالش، داشته است که در ادامه می‌خوانید.
کیوی چه جایگاهی در سبد صادرات غیرنفتی کشور دارد؟
کیوی محصولی است که به شرایط آب و هوایی خاصی نیاز دارد؛ به همین دلیل اغلب کشورهای دنیا امکان تولید این محصول را ندارند و در ایران نیز فقط در سه استان گیلان، مازندران و گلستان کشت می‌شود و با توجه به این‌که ایران چهارمین کشور تولیدکننده کیوی در جهان است، این محصول ازجمله محصولات مهم صادراتی به‌شمار می‌رود.
میزان تولید کیوی در منطقه تالش و آستارا چقدر است؟
در منطقه تالش و آستارا حدود 130هزار تن کیوی تولید می‌شود، اما به‌دلیل این‌که نوع باغداری در این منطقه سنتی است، هر ساله از این میزان تولید کاسته می‌شود و فقط باغ‌های جدید هستند که تناژ تولید را حفظ کرده‌اند؛ درصورتی‌که اگر باغ‌ها اصلاح و تولید مکانیزه شود، از نظر وزنی و کیفی محصول بیش‌تر و به‌مراتب بهتری خواهیم داشت.
آیا برای مکانیزه‌کردن این بخش تاکنون اقدامی صورت گرفته است؟
با وجود این‌که این موضوع اهمیت بسیاری دارد، تاکنون اقدامی در این بخش صورت نگرفته است؛ البته حدود دو سال است که مراکز علمی نهال‌های جدید را وارد بازار کرده و به بخش تولید کمک می‌کنند، اما تاکنون جهاد کشاورزی در این بخش ورود نکرده است. البته برخی افراد برای باغ‌های خود به‌صورت شخصی این کار را انجام داده‌اند؛ برای مثال من به‌عنوان صادرکننده و سردخانه‌دار با کارشناسانی قراردارد بسته‌ام تا روی نحوه و زمان هرس درختان، میزان استفاده از کود و سم، زمان برداشت و باغ‌هایی که قرار است از آن‌ها محصول بخرم، نظارت داشته باشند.
برای حفظ و توسعه بازارهای فعلی چه چیزی نیاز است؟
توجه مستمر به کیفیت تولید کیوی بسیار حائز اهمیت است. فرم، یکنواختی، اندازه، وزن، طعم و از همه مهم‌تر قند کیوی باید استاندارد باشد، در غیر این‌صورت به هیچ‌وجه برای ارائه به بازار و صادرات مناسب نیست. این درحالی است که متأسفانه در کشور ما در بخش کاشت، برداشت و صادرات برنامه‌ریزی مشخصی وجود ندارد؛ به‌خصوص سنتی بودن این مراحل آسیب زیادی به این بخش وارد کرده است.
مهم‌ترین مشکلی که در این حوزه با آن مواجهید، چیست؟
قیمت جهانی کیوی حدود سه‌دلار است که می‌توان گفت فقط 50سنت آن به تولیدکننده می‌رسد. به این دلیل که ما در نگهداری و تولید مشکلات بسیاری داریم؛ به‌عنوان مثال با وجود انواع مختلف امراض در باغ‌های کیوی، متأسفانه اطلاع‌رسانی کافی نشده و همچنین درمان خاصی برای این آفات وجود ندارد؛ یا این‌که در بخش نگهداری مشاهده می‌کنیم که سردخانه‌ها مدرن نیستند. با این حال مهم‌ترین مشکل، مربوط به صادرات است که هیچ‌گونه هماهنگی‌ای در این بخش وجود ندارد و صادرات بی‌رویه باعث افت قیمت کیوی شده.
با توجه به ارزآور بودن این محصول، آیا تاکنون برنامه‌ریزی مشخصی برای صادرات شده است؟
در این زمینه دولت باید ورود کند، چراکه تشکل‌ها خصوصی و به فکر منافع خود هستند، اما دولت با توجه به منافع ملی می‌تواند صادرات را قانونمند کند؛ به‌طور مثال هنگام برداشت کیوی، بریکس آن باید 2/6 باشد، در غیر این‌صورت علاوه‌بر این‌که نمی‌توان آن‌ها را در سردخانه نگهداری کرد، پس از رسیدن هم مزه مطلوب و کیفیت خوبی نخواهد داشت و هنگامی‌که مشتری ببیند کیوی ایران بی‌کیفیت است، در بلندمدت بازار را از دست خواهیم داد. تنها اقدامی که در این بخش صورت گرفته، ممنوعیت صادرات کیوی تا 15مهرماه است. از دیگر مشکلات این بخش، صادرات بی‌رویه و شتاب‌زده این محصول است؛ برای مثال در روز اول با آغاز صادرات کیوی، چهارهزار و 500تن از این محصول از مرز آستارا صادر شد که رقم بسیار بالایی است. وقتی این محصول با حجم بالا صادر می‌شود، قیمت آن پایین می‌آید؛ درصورتی‌که با برنامه‌ریزی مشخص می‌توان محصول را به‌تدریج و با قیمت واقعی وارد بازار کرد. برداشت زودهنگام هم به درخت آسیب می‌زند و هم صادرات را به‌خطر می‌اندازد. جهاد کشاورزی باید به باغداران آموزش دهد که کوددهی، هرس و برداشت محصول باید به‌موقع باشد تا درخت سالم بماند. متأسفانه همه به فکر منافع خود هستند، اما نمی‌دانند که این منافع کوتاه‌مدت است و باید به فکر سال‌های آینده هم باشند. درحالی که می‌توانند با یک برنامه‌ریزی درست کیوی را در شش‌ماه و با قیمت بالا به بازارهای جهانی بفرستند، ولی می‌خواهند آن را یک شبه صادر کنند. این افراد فکر می‌کنند ممنوعیت صادرات کیوی به‌دلیل رانت برخی افراد است؛ درصورتی‌که این موضوع یک اقدام کارشناسی شده است که کشورهای هدف درخواست آن را داشته‌اند.
مهم‌ترین دغدغه صادرکنندگان کیوی چیست؟
بخشی از مشکلات صادرات این محصول به‌دلیل تحریم‌هاست، اما مهم‌ترین دغدغه، ارز حاصل از صادرات است که دولت می‌گوید باید این ارز به کشور بازگردانده شود. این درحالی است که امکان تبادل وجه به‌صورت بین بانکی وجود ندارد و مجبوریم از طریق صرافی‌ها اقدام کنیم که همین موضوع مشکلات زیادی را به‌وجود می‌آورد. از طرف دیگر 90درصد صادرات از طریق کارت‌های یک‌بار مصرف و توسط کسانی انجام می‌شود که صادرکننده واقعی نیستند، زیرا اگر صادرکننده با کارت خود صادرات انجام دهد، باید مابه‌التفاوت ارز نیمایی و آزاد را بپردازد که این موضوع به ضررش است. دولت باید قانون پیمان‌سپاری ارزی را برای محصولات کشاورزی لغو کند، چراکه باعث نابودی این بخش خواهد شد.
گران‌شدن نهاده‌های کشاورزی مانند کود و سم چه تأثیری روی تولیدکنندگان خواهد داشت؟
با توجه به این‌که بسیاری از کودها و سموم باکیفیت وارداتی است، افزایش قیمت دلار تأثیر بسیاری بر قیمت این نهاده‌ها داشته؛ هرچند در گذشته به شرکت‌های واردکننده یارانه می‌دادند، اما این یارانه هیچ‌وقت به کشاورز نمی‌رسید و سودش را شرکت‌ها می‌بردند و کشاورز مجبور بود سم و کود باکیفیت را از بازار آزاد تهیه کند. با این حال این روزها با کمبود برخی کودها که برای باغ‌های کیوی ضروری است، روبه‌رو شده‌ایم و از جهاد کشاورزی می‌خواهیم برای تأمین این کودها به ما کمک کند.
همان‌طور که اشاره کردید، در تالش و آستارا 130هزار تن کیوی تولید می‌شود، آیا برای این حجم محصول سردخانه وجود دارد؟
بله، در سال‌های اخیر سردخانه‌های بسیاری شروع به فعالیت کرده‌اند و هر زمان که باغدار احساس کند محصولش در خطر است، می‌تواند آن را سورت‌کند و به سردخانه بسپارد؛ اما مشکلی که وجود دارد، این است که برخی افراد باعث شده‌اند برخی تولیدکنندگان نسبت به سردخانه‌داران بی‌اعتماد شوند، زیرا فکر می‌کنند این سردخانه‌داران هستند که محدودیت‌های صادراتی را ایجاد کرده‌اند. این موضوع هنوز فرهنگ‌سازی نشده است که تولیدکنندگان می‌توانند محصول خود را در سردخانه نگه‌دارند و کم‌کم وارد بازار کنند. تولیدکننده فقط می‌خواهد سریع محصولش را بفروشد و به پول برسد.
با توجه به این‌که بسته‌بندی و سورتینگ تأثیر بسیاری در ایجاد ارزش‌افزوده دارد، آیا اقدامی در این بخش صورت گرفته است؟
اگرچه چندسالی است که برخی تولیدکنندگان به بسته‌بندی و سورتینگ محصول اهمیت زیادی می‌دهند و دستگاه‌های سورت مجهز نیز وارد استان شده، اما در کل سیستم بسته‌بندی در این بخش ضعیف است. با این حال مهم‌ترین مسأله‌ای که در این بخش اهمیت دارد، قیمت محصول است. اگر محدوده قیمتی کیوی بالا باشد، تولیدکننده می‌تواند در بخش بسته‌بندی هزینه کند، اما اگر قیمت پایین باشد، برای تولیدکننده صرفه اقتصادی ندارد.
برای ایجاد زنجیره ارزش در بخش کیوی چه اقدامی می‌توان انجام داد؟
تشکیل زنجیره ملی کیوی با محوریت تولیدکنندگان و تشکل‌های تولیدی و خدماتی و حضور مدیران متخصص و کارآمد، ساماندهی زنجیره، تولید محصول باکیفیت و توسعه هدفمند و پایدار بازارهای صادراتی، برندسازی و نظارت بر بازار می‌تواند به ایجاد زنجیره ارزش این محصول کمک کند.
در پایان چه صحبتی دارید؟
از مسئولان تقاضا داریم برنامه‌ریزی مشخصی برای صادرات داشته باشند تا شاهد افت ارزش این محصول که می‌تواند ارزآوری بسیاری برای کشور داشته باشد، نباشیم. همچنین از معاونت ترویج و آموزش جهاد کشاورزی می‌خواهیم آموزش و اطلاع‌رسانی کافی درباره امراض باغ‌های کیوی داشته باشند. باید توجه داشت که فعالیت یک کلینیک در این رابطه می‌تواند علاوه‌بر تشخیص بیماری‌ها، با آموزش نحوه مبارزه با آن‌ها به کشاورزان کمک فراوانی کند.
گزارش از زهرا اشرف‌زاده