با وجود این یک تغییر به­ ظاهر کوچک در الکی که با آن گندم­ ها اندازه ­گیری و خریداری می­شوند، برای گندم‌کاران مشکل ایجاد کرده و این تغییر پس از ۴۱ سال رخ داده است. سال گذشته اندازه این الک دو در دو میلی­متر بود، اما امسال این اندازه تغییر کرده و به ۲۰*۷/۱ میلی‌متر رسیده است؛ امری که مشکلاتی را برای گندم­کاران به­جود آورده است که دود این مشکلات در نهایت به چشم دولت می‌رود، به­ طوری­که با ادامه روند خرید گندم با اندازه الک جدید یا عدم تصمیم­گیری برای حل این مشکل، سلطه دولت بر تولید و خرید گندم تضعیف می‌شود. این موضوع سبب شده است که میزان فروش گندم آن­ هم گندمی که به­صورت دیمی تولید می­شود، کاهش یابد و پول کم­تری عاید گندم­کاران شود. این اتفاق می­تواند رغبت فروش گندم به دولت را کاهش دهد و کشاورز برای آن­که ضرر و زیان کم­تری کند، گندمش را در بازار آزاد به­فروش برساند. درصورتی­که این اتفاق رخ دهد و خرید تضمینی دولت کاهش پیدا کند، قیمت گندم، آرد و درنهایت نان افزایش می‌یابد و حتی این امکان وجود دارد که دولت تا پایان امسال به واردات گندم نیز احتیاج پیدا کند.

بسیاری از کارشناسان بر این باورند که تغییر اندازه الک گندم و تطابق آن با استانداردهای جهانی در صورتی می‌تواند مؤثر واقع شود که تمام مراحل کاشت، داشت و برداشت محصول نیز بر اساس استانداردهای جهانی باشد. این در حالی است که کمباین­هایی که کشاورزان از آن استفاده می­کنند، متعلق به ۵۰ سال گذشته بوده و کشاورز نتوانسته تجهیزات خود را به­روز کند.

استاندارد فعلی الک خرید گندم با امکانات تولید ما منطبق نیست

نایب رئیس بنیاد ملی توانمندسازی گندم­کاران درخصوص تغییر سایز الک خرید تضمینی گندم گفت: از سال ۶۸ که خرید تضمینی گندم شروع شد، الکی را در اختیار مراکز خرید می­گذاشتند که دو در دو میلی­متر بود و به اصطلاح چهارگوش نامیده می­شد.

علی‌قلی ایمانی در گفت­وگو با «روستانیوز» اظهار داشت: در این ۳۱ سال با همین الک خرید گندم صورت می‌گرفت، اما امسال انجمن کارخانجات آرد وارد کار شد و گفت باید استاندارد تغییر کند. طبق گفته مسئول سازمان استاندارد، انجمن آرد ادعا کرد که ما استانداردی برای الک گندم نداریم و به­همین دلیل با بررسی­های انجام شده، استاندارد اروپا را جایگزین اندازه­های الک پیشین کردند.

نایب رئیس بنیاد توانمندسازی گندم­کاران با اشاره به این­که هیچ­کدام از کارهای ما بر اساس استانداردهای اروپا نیست، ادامه داد: این اشتباه بزرگی است که در مرحله آخر گلوگاهی را ایجاد کنیم که به ضرر کشاورز باشد.

وی با تأکید بر این­که در بحث گندم آبی مشکلی نداریم، تصریح کرد: بیش از چهار میلیون هکتار از اراضی گندم­کاری ما دیم است و اگر بارندگی کم باشد که اصولاً کم است، گندم­ های لاغر و چروکیده وارد الک شده و  از آن خارج می­شوند. در واقع ما طول سوراخ ­های الک را زیاد کردیم و وقتی گندم داخل این شیار می­شود، از آن بیرون می­رود. درنتیجه کیفیت محصول افت و قیمتش کاهش پیدا می­کند. درصورتی­که الک قبلی هیچ مشکلی نداشت. با این­حال موضوعی که در این­جا مطرح می­شود این است که گندم لاغر و سبوس از جیب کشاورز خارج شده و منفعت آن را خریدار می­برد و کشاورز ضرر می­کند.

او با اشاره به این­که اگر این­ کار اشتباه بود، چرا ۳۱ سال ادامه پیدا کرد، خاطرنشان کرد: گندم­کاران به­شدت نگران این ماجرا هستند. پیشنهادمان این است که سایز الک به اندازه قبلی برگردد و اگر می­خواهیم از الک استاندارد اروپا استفاده کنیم، همه مواردمان باید بر همین اساس باشد، زیرا تغییر اندازه الک گندم و مطابقت دادن آن با استانداردهای اروپایی یک بهانه غیرمنطقی از سوی دولت است که به ­غیر از کاهش درآمدهای گندم‌کاران، هیچ تأثیر دیگری در خرید تضمینی گندم ندارد.

ایمانی در ادامه بیان کرد: این امکان وجود دارد که در برخی از گندم‌های تحویلی به دولت، فضولاتی همچون خاک و... مشاهده شود، اما این موضوع هیچ ارتباطی با گندم­کاران ندارد و نباید آن‌ها از این تصمیم متضرر شوند، زیرا در حال حاضر بیش از ۱۰هزار ناظر در وزارت جهاد کشاورزی فعالیت دارند که می‌توانند کیفیت و احتمال وجود هرگونه فضولات در گونی‌های گندم را بررسی کنند. با تمام این تفاسیر، تغییر اندازه الک گندم یک اقدام بسیار ناعادلانه و غیرمنطقی از سوی دولت است و با تداوم آن، مشکلات زیادی برای دولت و گندم‌کاران به­وجود می‌آید.

ضرر استاندارد جدید الک به جیب کشاورز

رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی نیز درخصوص الک­ خرید گندم و تغییر سایز آن گفت: شکل ظاهری الک یا غربال مخصوص همیشه تعریف شده و معمولاً ما هرچه نگاه می­کنیم، منافظ آن یک اندازه بوده است. پیش از این سایز الک دو در دو میلی­متر بود، اما در حال حاضر استانداردهای اروپایی را در محصولات تولیدی ملاک قرار داده و برای افت مفید و غیرمفید گندم اندازه الک را تغییر داده­اند.

محمدشفیع ملک­زاده در گفت‌وگو با «روستانیوز» اظهار کرد: سال قبل سازمان ملی استاندارد جلساتی درخصوص بررسی این موضوع برگزار کرد و بر اساس درخواست کارخانه­ها اندازه­ها را ۷/۱ در ۲۰ میلی­متر کردند. این در حالی است که جامعه کشاورزی و در کنار آن کارشناسان جهاد کشاورزی موافق نبودند، زیرا به­ نظر کارشناسان، این اندازه غیرعلمی بوده و استاندارد را به­هم زده و به ضرر کشاورز می­شود.

وی با اشاره به این­که در اکثر استان­های ما به­دلیل بی­آبی معمولاً گندم لاغر و شکسته زیاد داریم، ادامه داد: با این استاندارد، افت غیرمفید حساب نمی­شد. در واقع الک طوری طراحی شده بود که فقط افت مفید حساب می­شد. با این شرایط، تمامی گندم­های لاغر که هیچ مشکلی هم ندارند، از الک رد شده و غیرمفید می­شود و سه تا چهار برابر به کشاورز ضرر می‌زند و در عوض به نفع کارخانه­ دار می­شود. درحالی­که درآمد برای کشاورز به‌صورت چشمگیری افت و با استاندارد فاصله زیادی پیدا می­کند.

ملک­زاده متذکر شد: در حال حاضر در نقاط مختلف نمونه­ های مختلف را با الک دو در دو میلی­متر نمونه­ برداری و پس از آن با استاندارد جدید نیز این گندم­ها را اندازه ­گیری کردیم. نتیجه این کار، افت سه­برابری گندم در زمان اندازه­گیری بوده است. دلیل آن­هم این است که ماشین­آلات کشاورزان استاندارد نیست و به­همین دلیل گندم لاغر و شکسته زیاد شده و ۱۰۰ درصد خسارت به کشاورز وارد می­شود.

او با تأکید بر این­که این اتفاق نباید رقم بخورد، ادامه داد: انتظار این بود که سازمان استاندارد این تغییر را نپذیرد و جهاد کشاورزی نیز نباید این را می­پذیرفت، اما برخی شرکت­ها با نفوذشان سازمان ملی استاندارد را وادار کردند سایز الک را تغییر دهد که این­کار به­نفع گندم­کار نیست و کارخانه­دارها منتفع می­شوند. در حال حاضر نیز مخالفت خودمان را اعلام کرده­ و امیدواریم که سایز الک را به قبل برگردانند، درغیراین­صورت کشاورز به­شدت متضرر می­شود. هر وقت که بذر، کود، زمین، آب و دستگاه­های کشاورزی ما به استانداردهای اروپایی رسید، آن­وقت الک را نیز بر اساس استاندارد اروپا قرار دهند.

دولت و کشاورزان، بازندگان بازی استاندارد جدید الک  

عضو هیئت رئیسه بنیاد ملی گندم کشور نیز گفت: برای تغییر سایز سوراخ­های الک خرید تضمینی گندم به وزارتخانه اعتراض کردیم و پیگیر این ماجرا هستیم، زیرا با این استاندارد، گندم­های لاغر از الک عبور می­کند و ضرر و زیان کشاورز و تولیدکننده بیش­تر می­شود.

قدم­علی بوربور در گفت‌وگو با «روستانیوز» با اشاره به این­که در مناطقی­که به­صورت دیم کشاورزی می­کنند، گندم ریزتر است و این گندم از الک رد و به ضرر کشاورز تمام می­شود، اظهار داشت: به­دنبال این هستیم که جلسه­ای با وزارت صمت هم بگذاریم و نسبت­به این موضوع اعتراض کنیم، زیرا این استاندارد باید بر اساس امکاناتی که در داخل کشور وجود دارد، تعیین شود. پس باید این الک به استاندارد قبلی برگردد تا به­این روش بتوانیم به بخش تولید اهمیت بیش­تری دهیم.  

وی با اشاره به این­که این اتفاق سبب می­شود که کشاورز سه­درصد ضرر کند، ادامه داد: نیمی از زمین­های کشاورزی ما دیم است و با این­که کیفیت گندم عالی است، اما اصالتاً این گندم­ها ریز هستند و از سوراخ­های الک عبور می­کنند.

بوربور با تأکید بر این­که این اتفاق ضرر دولت را نیز به­همراه دارد، بیان کرد: وقتی کشاورز نتواند گندمش را به میزان مورد نظرش بفروشد، ترجیح می­دهد آن را در بازار آزاد عرضه کند و این یک اتفاق دو سر ضرر است.

الک استاندارد، امکانات استاندارد تولید می­خواهد

عضو هیئت مدیره مجمع ملی خبرگان کشاورزی نیز گفت: در سال زراعی جاری برای خرید گندم از الک‌های با استاندارد اروپا استفاده می‌کنند، درحالی­که تجهیزات و نهاده‌های تولید در کشور ما در سطح استاندارد اروپا نیست که انتظار داشته باشیم برای خرید گندم از این استاندارد استفاده شود.

علی خان‌محمدی اظهار کرد: الک­های جدید سبب می­شوند که افت محصول بالا برود و در نتیجه گندم­کاران کم­تر از دسترنج خود بهره ببرند.

 وی با اشاره به این­که تجهیزات و نهاده‌های تولید ما در سطح کشورهای در حال توسعه نیست، استفاده از الک با استاندارد اروپایی را غیرمنصفانه دانست و تأکید کرد: وقتی نهاده‌هایی استفاده می‌شود که حاصل آن گندم‌های لاغر است یا از کمباینی برای برداشت استفاده که موجب خردشدن دانه‌های گندم می‌شود، نباید افت گندم را بر اساس الک با استاندارد اروپایی تعیین کنند.

خان­محمدی ادامه داد: بر اساس استانداردهای خود ما افت مفید و غیرمفید با الک­های دو در دو میلی­متر مشخص می‌شد، اما برخی شرکت­ها و سازمان استاندارد با تفاهم با هم این استاندارد را تغییر و آن را بر اساس استاندارد اروپا قرار داده­اند. اما سؤالی که در این­جا مطرح می­شود این است که آیا  منابع،  نهاده­ها و دستگاه­های کشاورزی ما بر اساس استاندارد اروپایی هستند که مبنای ما الک اروپایی باشد؟ این در حالی است که استفاده از این الک به تولید ضربه می­زند.

وی با تأکید بر این­که برای استانداردسازی تولید باید تمام نهاده­های ما استاندارد باشند، تصریح کرد: باید تغذیه محصولات در زمان لازم انجام شود تا محصول تولیدی لاغر نباشد، درحالی­که این اتفاق در کشور رخ نمی­دهد.  الک­های فعلی به­ضرر کشاورز تمام می­شوند و این کار درست نیست. خرمن­کوب­های موجود در داخل کمباین­ها گندم‌ها را خرد می­کنند و با این الک جدید گندم­ها از سوراخ­ها رد و به­عنوان محصول افت مفید محسوب و نصف قیمت برای آن پرداخت می­شود.

 او با اشاره به این­که استفاده از الک استاندارد زمانی معنا دارد که تمام امکانات کشاورزان استاندارد باشد، تأکید کرد: این اتفاق ظلم بزرگی در حق کشاورزان است. کشاورز هم تحملی دارد و اگر شرایط لازم برایش مهیا نشود، تولید و امنیت غذایی کشور به خطر می­افتد.   

گزارش از ملیحه محمودخواه