از طرفی با توجه به این‌که نیاز داخل تنها ۱۵ تا ۲۰ درصد است و بیش از ۸۰ درصد پسته باید صادر شود، اما مسیر صادرات این محصول هموار نیست و تولیدکنندگان و صادرکنندگان مجبورند محصول را ماه‌ها در انبارها نگه دارند تا بتوانند آن را صادر کنند. عماد مقصودی، تولیدکننده و صادرکننده پسته در منطقه زرندیه، می‌گوید اگر دولت از ایجاد پایانه‌های صادراتی و فعالان این بخش حمایت کند، ارزآوری این محصول بسیار بیش‌تر خواهد شد و دغدغه صادرکنندگان پسته برای صادرات ایمن رفع می‌شود. «روستانیوز» دراین‌باره با این صادرکننده کشور گفت‌وگویی داشته که در ادامه می‌خوانید.
«روستانیوز»: با توجه به بارندگی‌هایی که امسال داشتیم، میزان تولید پسته را چطور می‌بینید؟
مقصودی: بارندگی مطلوب و عدم تنش دمایی امسال قطعاً تأثیر مثبتی بر افزایش محصول خواهد داشت. پیش‌بینی ما نیز از افزایش تولید این محصول حکایت دارد؛ البته باید دید شرایط تا زمان برداشت چطور خواهد بود. برخی سال‌ها شاهد سرمازدگی و ازبین‌رفتن پسته‌ها در خردادماه هم بوده‌ایم؛ البته پسته نیز مانند هر محصول باغی دیگر سال آور و ناآور دارد که بر تولید درختان تأثیر زیادی می‌گذارد.
«روستانیوز»: شما در کار صادرات پسته نیز فعال هستید؛ مهم‌ترین مانع صادرات از نظر شما چیست؟
مقصودی: با توجه به این‌که در شرایط تحریم هستیم، مهم‌ترین مسأله‌ای که در صادرات پسته وجود دارد، موانع ارزی است. نمی‌توانیم حساب بانکی مستقیمی باز کنیم تا خریدار پول را به حسابمان واریز کند، حتی فاکتور هم نباید به‌نام ایران باشد؛ لذا مجبوریم برای این کار از دلال‌ها و صرافی‌ها کمک بگیریم و مبلغی هم به آن‌ها پرداخت کنیم. از طرف دیگر صادرات با ریسک همراه است؛ چراکه معلوم نیست بتوانیم پول را از خریدار دریافت کنیم.
«روستانیوز»: محصول شما به چند کشور صادر می‌شود؟
مقصودی: سالانه۴۰۰ تا ۵۰۰ تن پسته به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس صادر می‌کنیم؛ البته تا سه سال قبل ۷۰۰ تن هم صادرات داشته‌ایم، اما در یکی‌ـ‌دو سال اخیر این مقدار کم‌تر شده است.
«روستانیوز»: در ماه‌های اخیر، شیوع ویروس کرونا هم تأثیری بر صادرات شما داشته است؟
مقصودی: بله، هرچند بخش اعظم پسته تولیدی زرندیه قابلیت صادراتی دارد، اما با شیوع کرونا صادرات این محصول متوقف و فروش آن در بازارهای داخلی نیز با مشکلاتی مواجه شده است که این امر خسارت‌های زیادی به باغداران وارد کرده. در این مدت، تمام بازارها تعطیل بود و خریدار اصلی پسته ایران نیز کشور چین است. در این مدت نمی‌توانستیم به این کشور صادرات داشته باشیم؛ از طرف دیگر کارخانه‌های فرآوری ما نیز تعطیل شد و به‌دلیل کرونا کارگران هفته‌ها سر کار نیامدند و تمام پسته‌ها در انبار ماند.
«روستانیوز»: در رابطه با برند «پسته شو» هم کمی توضیح دهید و بگویید برندسازی چه تأثیری بر فروش و میزان نفوذ در بازارهای جهانی خواهد داشت.
مقصودی: برند، سرمایه‌ای است برای سازمان تولیدکننده که علاوه‌بر ارزش‌آفرینی سبب نفوذ و ماندگاری آن در بازارهای هدف می‌شود. داشتن یک برند قوی کمکی است به شرکت تا خود را در بازار متمایز نشان دهد. ما نیز سعی کردیم با ایجاد این برند، ارزش افزوده پسته را بالاتر ببریم و محصول خود را با این برند عرضه کنیم تا شناخته شود؛ چراکه اکنون صادرات ما به‌صورت فله‌ای است و برندهای معدودی در این زمینه فعالیت می‌کنند. هرچند به‌دلیل مشکلات ارزی نمی‌توانیم این برند را در فاکتور ثبت کنیم؛ اما به‌هرحال مشتری خارجی ما را با این نام می‌شناسد و در آینده پیشرفت خواهد کرد. البته علاه‌بر تولید خودمان، محصول کشاورزان دیگر را که بازار هدف یا امکان صادرات ندارند هم خریداری و صادر می‌کنیم تا کمکی هم برای آن‌ها باشد. برای این کار هم کانالی در فضای مجازی داریم که پسته‌کاران سراسر کشور در آن حضور دارند و ما محصول آن‌ها را در کانال به اشتراک می‌گذاریم تا خریدار برای آن پیدا شود.
«روستانیوز»: اکنون بیش‌تر صادرات شما فرآوری‌شده است یا خام؟
مقصودی: بیش‌تر پسته خام فله‌ای در بسته‌های ۲۵ یا ۵۰ کیلویی است. مشتری‌های خارجی ترجیح می‌دهند مراحل فرآوری مانند شور یا مزه‌دار کردن را خودشان انجام دهند؛ البته سال قبل پسته شور به‌صورت هوایی به کانادا صادر کردیم.
«روستانیوز»: با توجه به این‌که وارد حوزه برند شده‌اید، آیا در زمینه بسته‌بندی که نقش موثری در جذب مشتری دارد هم اقدامی کرده‌اید؟
مقصودی: تاکنون در این زمینه وارد نشده‌ایم، اما یکی از برنامه‌های ما برای آینده بسته‌بندی و خرده‌فروشی پسته است. برای این کار نیازمند یک تعاونی قوی هستیم؛ چراکه هزینه بسته‌بندی و قیمت دستگاه‌های آن بسیار بالاست، اما اگر یک تعاونی قدرتمند تشکیل شود و سهامداران آن با کمک هم سرمایه‌گذاری کنند، قطعاً این کار راحت‌تر انجام خواهد شد.
«روستانیوز»: به‌نظر شما دیپلماسی اقتصادی چه تأثیری بر صادرات و شناسایی بازار هدف دارد؟
قطعاً تقویت دیپلماسی اقتصادی می‌تواند در افزایش صادرات نقش داشته باشد. اگر ما با کشورهای هدف پروتکل‌هایی داشته باشیم و مسئولان کشور ما با آن‌ها رایزنی کنند، حتی با وجود تحریم و کرونا، باز هم صادرات متوقف نخواهد شد، به‌ویژه در زمینه محصولات استراتژیکی مانند پسته، زعفران و محصولات باغی حتماً باید این پروتکل‌ها وجود داشته باشد، البته در این زمینه با برخی کشورها رایزنی‌هایی شده، اما بسیار کند است. از طرف دیگر، دولت از بخش خصوصی حمایت نمی‌کند؛ مثلاً برای حضور در نمایشگاه‌های خارجی تمام هزینه‌ها را خودمان پرداخت می‌کنیم؛ چراکه اگر این کار را هم انجام ندهیم، همین چند مشتری را هم که داریم از دست خواهیم داد، اما می‌بینیم که تولیدکننده چای کشور سریلانکا با هزینه دولت در این نمایشگاه حضور می‌یابد.
«روستانیوز»: برای بهتر شدن جایگاه پسته ایران در بازارهای جهانی چه کاری می‌توان کرد؟
مقصودی: مهم‌ترین کار ایجاد یک نهاد معتبر مانند یک انجمن یا تعاونی قوی است تا کشاورز محصول خود را به آن‌جا تحویل دهد. پسته در ۲۹ استان کشور تولید می‌شود. اکنون ما در فضای مجازی اقدام به خرید، فروش و معرفی محصول کشاورزان می‌کنیم، اما پسته قیمت بالایی دارد و منِ تولیدکننده توانایی خرید این همه پسته را که روی دست کشاورز مانده ندارم. اگر یک تعاونی قوی باشد که کشاورز محصول خود را به آن‌جا تحویل دهد و زیر نظر تعاونی فعالیت کند، قطعاً شرایط بهتر خواهد شد.
«روستانیوز»: کارشناسان تأکید بسیاری بر زنجیره تولید دارند؛ به‌نظر شما مهم‌ترین مشکل تولید پسته از تأمین نهاده‌ها تا بازاررسانی چیست؟
مقصودی: حضور پررنگ واسطه‌ها در بازار پسته باعث می‌شود کالا مستقیم به‌دست مردم نرسد. حضور دلالان و واسطه‌ها در بازارهای سنتی و دسترسی نداشتن کشاورزان به بازار مناسب برای فروش باعث می‌شود حاصل رنج و زحمت کشاورزان به جیب دلالان و واسطه‌ها سرازیر شود تا باغداران پسته از سود اصلی این محصول صادراتی و ارزآور کشور محروم بمانند.
«روستانیوز»: در پایان چه صحبتی دارید؟
مقصودی: افزایش تولید، صادرات و بازاریابی مناسب برای این محصول باارزش کشاورزی می‌تواند اقتصاد ما را از وابستگی به نفت نجات دهد. از دولت می‌خواهیم موانع ساخت پایانه صادراتی را حل کند؛ زیرا در صورت تکمیل و راه‌اندازی نهایی پایانه صادراتی پسته و طبق ارزیابی‌ها، امکان ارزی‌آوری حاصل از صادرات این محصول چند برابر خواهد شد. راه‌اندازی پایانه صادراتی پسته در زرندیه ظرفیتی است که می‌تواند ساماندهی تولیدات استان‌های پسته‌خیز نواحی مرکزی ایران را جوابگو باشد و با استفاده از جدیدترین فناوری‌های روز و مطابق استانداردهای جهانی بسته‌بندی و ارسال این محصول را با کیفیت بالا به کشورهای هدف تضمین کند.
گزارش از فهیمه تماشایی