بارانی را میتوانیم کارآفرین نمونهای بدانیم که توانسته در مسیر تولید انواع پسته ارگانیک به بزرگترین موفقیتها دست یابد و پستههای خندان خام و با کیفیتی بینظیر را تولید و صادر کند. بااینحال، این تولیدکننده برتر حوزه کشاورزی از مشکلاتی که در حوزه تولید و صادرات پسته مانند نبود زیرساختهای صادراتی، نبود بازاریابی و بوروکراسیهای اداری و مشکلات مالیاتی وجود دارد، گلهمند است. او معتقد است اگر مشکلات برطرف شود، پسته ایران میتواند جایگاه خود را در تولید پسته جهان دوباره بازپس گیرد. «روستانیوز» با این تولیدکننده نمونه کشوری گفتوگویی انجام داده که در ادامه میخوانید:
محصولات کشاورزی نقش مهمی در صادرات غیرنفتی دارد و پسته هم از این محصولات است. درباره نقش پسته در اقتصاد کشاورزی توضیح دهید.
بارانی: پسته محصول کامل ایرانی است که بیش از هفتهزار سال در کشور ما قدمت دارد. درختان پستهای در کشور داریم که عمر آنها به یکهزار و800 سال هم میرسد. درخت پسته برای رشد به شرایط خاص کویری نیاز دارد؛ یعنی روزهای گرم و شبهای سرد که کویرهای کشور ما این شرایط را برای رشد این درخت فراهم میکنند. پسته باعث شده کویرهای ما آباد شوند و میبینیم که مناطق کویری با باغهای پسته جایی بوده که انتظار نداشتهایم کسی آنجا ساکن باشد، اما زندگی در آنجا جریان دارد. از طرف دیگر تولید پسته زمان زیادی لازم دارد؛ یعنی 20 سال طول میکشد تا درخت پسته محصول اقتصادی دهد. پسته ازجمله خشکبارهای گرانبهای دنیاست که بهدلیل نیاز به شرایط خاص در دنیا هم کم تولید میشود. خوشبختانه در کشور ما هم امکان و هم تخصصص تولید این محصول گرانبها وجود دارد و باید بتوانیم از آن استفاده کنیم.
«روستانیوز»: با توجه به بارندگیهای امسال، تولید پسته چطور بوده است؟
بارانی: خوشبختانه امسال سال خوبی برای پستهکاران است. بارانهای امسال چه از نظر آبی و چه ازلحاظ آفتزدایی کمک بسیاری به باغهای پسته کرد. شانس بزرگی که پستهکاران دارند این است که هنوز تولید و صادرات دست بخش خصوصی است و دولت در این زمینه نقش اصلی را ندارد که بخواهد آن را وارد بحثهایی مانند خرید تضمینی کند.
«روستانیوز»: وضعیت صادرات پسته در سالهای اخیر چگونه بوده است؟ آیا توانستهایم از ظرفیتی که در کشور وجود دارد، برای ارزآوری استفاده کنیم؟
بارانی: خیر، نبود زیرساختهای صادراتی و تحریمهایی که چند سالی است با آن مواجهیم، باعث شده با مشکلات بسیاری در زمینه صادرات روبهرو باشیم. پسته ازجمله محصولات کشاورزی است که حتی ارزش آن از نفت هم بیشتر است؛ یعنی یک درخت پسته به اندازه پنج بشکه نفت قیمت دارد. تا قبل از انقلاب به 98 کشور دنیا پسته صادر میکردیم و ایران بیش از 70 درصد پسته دنیا را تأمین میکرد. تعاونی پستهکاران رفسنجان بزرگترین تعاونی خاورمیانه بود که اوایل انقلاب در توکیو، لندن، دوبی و هامبورگ دفتر، انبار و کارخانه داشت. در زمان جنگ که هیچ کشوری حاضر به خرید نفت ایران نبود، این پسته بود که نقش مهمی در ارزآوری و تأمین بخشی از نیازهای آن زمان کشور برعهده داشت. دهههای 60 و 70 اوج شکوفایی پسته بود، بهطوریکه سالانه 130 هزار تن پسته فقط به آلمان صادر میکردیم، تا جایی که وقتی کشورهای اروپایی و آمریکایی دیدند ما با فروش محصولات کشاورزی بهویژه پسته، هزینههای کشور را تأمین میکنیم، ما را از دور خارج کردند و اکنون میبینم که آمریکا جای ما را در دنیا گرفته است.
«روستانیوز»: آیا پستههای تولید کشورهای دیگر بهویژه آمریکا که اکنون در جایگاه اول دنیاست، کیفیت پسته ایرانی را دارد؟
قطعاً ندارد. پسته ایرانی و آمریکایی مانند تفاوت محصولی که در گلخانه تولید میشود، با محصولی که در هوای آزاد و بهطور طبیعی به ثمر میرسد، از نظر طعم و کیفیت بهکلی با یکدیگر فرق دارند. البته تولید پسته آمریکایی اقتصادی است و با کاشت پایه پسته در یکی-دو سال به محصول میرسد، درصورتیکه درخت پسته ایرانی 20 سال بهطور طبیعی رشد کرده و ریشه در خاک دوانده تا به محصول رسیده است. درختهایی که در آنجا هستند، بهدلیل کشت بافتی بودن پایه ریشه افشان دارند و تمام مواد معدنی که درخت بهطور طبیعی از خاک میگیرد، از طریق سرمهایی است که به ریشه آنها تزریق میشود، اما در ایران تمام باغهای پسته طبیعی و ارگانیک هستند؛ درختانی که ریشههای چندمتری دارند و مواد معدنی را در دل خاک جستوجو میکنند. وقتی به نمایشگاههای خارجی میرویم، میبینیم که این پستهها نهتنها از نظر کیفیت، بلکه از لحاظ ظاهری هم با پسته ایران تفاوت فاحش دارند. حتی خارجیها هم به این موضوع اذعان دارند و میتوان بهجرأت گفت کیفیت پسته ایران در دنیا رقیب ندارد.
«روستانیوز»: در شرایط فعلی که تحریمها مشکلات بسیاری بهوجود آورده، پسته چگونه صادر میشود؟
بارانی: لازم است بگویم ما هنوز هم در تولید پسته در دنیا صاحب رتبه بالا هستیم، اما مشکل اینجاست که خریدار نداریم و نتوانستهایم مشتریهای خود را نگه داریم. اکنون پسته ایران به کشورهایی مانند ترکیه و امارات قاچاق میشود و با برند آنها به فروش میرسد. بهدلیل تحریمها، هیچ کشتیای بار ما را نمیبرد و هیچ شرکت بیمهای محصول ما را بیمه نمیکند و مجبوریم خودمان هزینهها را بدهیم تا کالا بهدست مشتری برسد.
«روستانیوز»: غیر از تحریم، چه مشکلات دیگری در زمینه صادرات وجود دارد؟
بارانی: مهمترین مشکل ما عدم حمایت دولت است؛ یعنی دولت بهجای اینکه به تولیدکننده کمک کند، موانع ایجاد میکند. هنوز زیرساختهای صادراتی مانند پایانه، حملونقل و بستهبندی مناسب در کشور نداریم. محصول ما بهصورت فله صادر میشود، درصورتیکه کشور همسایه ما ترکیه که بزرگترین تولیدکننده فندق است، محصولش را بهصورت دانهای، شکلات، با بستنی و فرآوردههای دیگر به فروش میرساند؛ اما صادرات ما با 100 سال قبل تفاوتی نکرده است. متأسفانه صنعت بستهبندی در کشور ما همراه با تولید پیشرفت نکرده است و مشریان پسته ایران را هنوز بهشکل مواد اولیه و خام میخرند تا تعرفه ندهند. اینها مشکلاتی است که دولت باید زمینه حل آنها را فراهم کند.
«روستانیوز»: مهمترین مانعی که اکنون دولت برای صادرکننده ایجاد کرده، چیست؟
بارانی: مهمترین مشکل تصمیمات لحظهای است که هیچ منطقی ندارد؛ برای مثال دولت بدون هماهنگی و بدون صحبت با تولیدکنندهها به یکباره صادرات را ممنوع میکند؛ فقط بهدلیل اینکه پسته در کشور گران شده و میخواهد به این روش بازار را کنترل کند، درصورتیکه باید نوسانات ارز را کنترل کند. وقتی پسته در بازارهای جهانی قیمت بالاتری دارد، طبیعی است که تولیدکننده ترجیح میدهد محصول خود را صادر کند. از طرفی 15 درصد محصول پسته تولیدشده در کشور مصرف داخلی دارد که 10 درصد آن بهصورت خشکبار و پنج درصد در صنایع غذایی و شیرینیپزی استفاده میشود. برنامههای دولت باید صادراتمحور باشد تا در شرایطی که با تحریم و مشکل فروش نفت مواجه هستیم، بتوانیم با فروش محصولات کشاورزی ارزآوری بیشتری برای کشور داشته باشیم. دولت باید از باغدار حمایت کند، پایانه صادراتی ایجاد کند و تبلیغ و بازاریابی کند؛ اما در سالهای اخیر بازار جهانی به حال خود رها شده و مشتریهای خود را هم از دست دادهایم، بهدلیل اینکه نتوانستهایم وارد خانواده جهانی شویم. شیوه اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده از دیگر معضلات بر سر راه صادرات و نقص در زنجیره تولید غذایی است. یکی دیگر از مسائل مهم حمایت دولت از تولیدکنندگان محصولات بومی کشور است، اما متأسفانه میبیینم که دولتهای ما اصرار بر خودکفایی در تمام محصولات به هر قیمتی دارند. این درست نیست که ما تمام محصولات را خودمان بکاریم. ایران کشور خشکی است و منابع آبی محدودی دارد، باوجوداین میخواهیم در تمام مناطق گندم بکاریم، درصورتیکه سرمایهگذاری ما باید روی گندم دیم باشد؛ در غیر این صورت باید چند برابر آن را برای آب هزینه کنیم. چند سال قبل عربستان برنامه خودکفایی در گندم را اجرا کرد و مجبور شد برای تولید گندم چند برابر هزینه واردات را صرف تصفیه آب کند. طبیعی است که این کار عاقلانه است، اما در آمریکا و کانادا که بذر را با هواپیما میپاشند و با کمباین درو میکنند. در ایران بازدهی یک هکتار باغ پسته برابر است با 50 هکتار زمین زیر کشت گندم، اما معضل بزرگ ما نبود الگوی کشت است که اجرای آن در حد حرف و شعار باقی مانده.
«روستانیوز»: بنابراین شما توسعه صادرات را مبتنی بر مزیت صادرات براساس الگوی کشت میدانید؟
بارانی: بله، بحث خودکفایی امروز در دنیا بیمنطق است. کشوری که منابع آبی داشته باشد، تولید یونجه، ذرت و علوفه برایش توجیه اقتصادی دارد، نه برای کشور ما که با کمآبی دستوپنجه نرم میکند. هر مترمکعب آب بین سه تا پنجهزار تومان قیمت دارد؛ یعنی چند برابر هزینه واردات این محصولات، پس باید روی تولید محصول بومی کشور خودمان سرمایهگذاری کنیم. تولید پسته برای ما صرفه اقتصادی دارد؛ چراکه در هیچیک از مراحل تولید آن به کشورهای خارجی نیازی نداریم. از طرفی هیچ کجای دنیا کیفیت پسته ایران نظیر ندارد و دنیا هم طالب این محصول است، بهشرطیکه دولت زمینه صادرات را فراهم کند.
«روستانیوز»: بهنظر شما چگونه میتوانیم جایگاه گذشته خود را در بازار جهانی بهدست بیاوریم؟
ابتدا دولت باید بداند نفت تکیهگاه محکمی برای درآمد کشور نیست و باید روی تولید تمرکز کند، از طرف دیگر باید در زمینه اقتصادی با کشورهای دیگر تعامل کنیم؛ مثلاً در زمینه پسته با کشورهایی که مصرف بالایی دارند، ارتباط برقرار کنیم. اکنون آمار مصرفی کشورهای بسیاری را در زمینه پسته داریم. دهههای 60 و 70 کشور آلمان سالانه 130 هزار تن پسته از ایران میخرید، اما حالا بیش از 10 سال است که حتی یک کیلو پسته هم نخریده است. دولت باید روی تولید سرمایهگذاری کند و بهجای اینکه به مردم یارانه بدهد، آن هزینه را وارد بخش تولید کند؛ چراکه جامعه نیازمند شغل است. دولت باید روی تولید سرمایهگذاری کند. مردم ما فقیر نیستند، فقط کار میخواهند. تکیه به نفت هیچ ثمرهای برای کشور نخواهد داشت. در دولت قبل دیدیم که نفت به بشکهای 120 دلار هم رسید، اما هیچ نتیجهای برای کشور ما نداشت و تمام این مشکلات بهدلیل عدم مدیریت صحیح است.
«روستانیوز»: دیپلماسی اقتصادی چه نقشی در صادرات محصولات کشاورزی دارد؟
پیششرط موفقیت اقتصادی در سطح بینالمللی شناخت دقیق وضعیت موجود در داخل کشور و فضاسازی مناسب برای حضور در بازارهای جهانی است. هر سفارتخانهای که در ایران هست، یک بخش اقتصادی دارد و بهدنبال این است که برای محصول کشور خود بازاریابی کند و کمبودهای کشورش در زمینه تکنولوژی، دانش، تجربه و... را با تعامل برطرف کند، اما سفارتخانههای ما تاکنون این موضوع را جدی نگرفتهاند. ایران 130 قلم کالا از چین وارد میکند، اما میبینیم این کشور تعرفه 37 درصدی برای کالاهای ما در نظر گرفته است؛ در واقع تعرفههایی که کشورهای دیگر برای محصولات ما در نظر میگیرند تا حد زیادی اجازه توسعه صادرات را نمیدهد و این موضوع از طریق دیپلماسی و رایزنی قابل حل است. روابط کشورها تأثیر بسیاری در صادرات دارد. اکنون آمریکا واردات پسته ایران را تحریم نکرده، اما 300 درصد تعرفه گمرکی برای آن تعیین کرده که عملاً صادرات به این کشور را غیرممکن کرده است. دیپلماسی اقتصادی ایران به بازتعریف و تعیین وظایف دستگاه دیپلماسی و دیپلماتها در این حوزه نیاز دارد. میتوان گفت هماهنگی میان دستگاههای سیاسی و اقتصادی و توجه به بخش خصوصی و اعتقاد به اهمیت این بخش در فعالیتهای اقتصادی از الزامات موفقیت در دیپلماسی اقتصادی است.
«روستانیوز»: با توجه به تحریمها، نحوه بازگشت ارز صادراتی چگونه است؟
بارانی: میتوان گفت یکی از بزرگترین مشکلات صادرکنندگان همین موضوع است؛ چراکه صادرات بهصورت رسمی انجام نمیشود. درحالحاضر هیچ بانکی برای ما السی یا خط اعتباری باز نکرده و هیچ صرافی با ما همکاری نمیکند. درواقع صادرات و بازگشت ارز هم بهدست دلالان افتاده است. هیچ تضمینی برای بازگشت پول محصولی که به خارج میفرستیم، وجود ندارد، درست مانند کالایی که بهصورت قاچاق صادر میشود. هرچند پسته بهطور رسمی از کشور خارج میشود، اما نمیتوانیم روی کالا اصالت آن را بنویسم؛ چراکه در این صورت کسی کالا را از ما نمیخرد و میبینیم که محصول ایرانی با برند ترکیه و امارات در بازارهای جهانی عرضه میشود.
«روستانیوز»: اشارهای به شیوه اجرای مالیات بر ارزش افزوده داشتید. در این زمینه چه مشکلات و موانعی بر سر راه تولید شما ایجاد شده است؟
بارانی: دولت همواره بر شفاف کردن داراییها و گرفتن مالیات تأکید دارد، درصورتیکه خودش به این موضوع اهمیتی نمیدهد و با مردم روراست نیست. دولت وقتی از بخش خصوصی مالیات میگیرد، باید به آن بخش قدرت دهد. طبیعی است که در این صورت بخش خصوصی از مدیری که توانایی دارد حمایت نخواهد کرد. دولت ما دولتی متکی به نفت است که هیچ ارتباطی با بخش تولید ندارد، اما امروز که دیگر فروش و قیمت نفت پایین آمده، میخواهد کسری خود را از طریق مالیات جبران کند. این مشکل برای ما هم بهوجود آمده است. پس از برجام ما بهدنبال آمادهکردن زیرساخت برای پایانه صادراتی در استان مرکزی بودیم؛ پایانهای که سه سال همه جوانب آن مطالعه و کارشناسی شده بود و قرار بود تمام امکانات اعم از انبار، محل اقامت، خدمات رفاهی و... را داشته باشد تا اگر مهمان خارجی هم داشتیم، بتوانیم آبرومندانه از آنها استقبال کنیم. پایانه صادراتی پسته زرندیه قرار بود بهعنوان بزرگترین پایانه صادراتی پسته کشور باشد و استانهای همجوار مانند البرز، قزوین و تهران را هم پوشش دهد. حتی با شرکت ایتالیایی نیز قرارداد بسته بودیم و قرار بود چندین هزار تن پسته به آنها بفروشیم و تکنولوژی و دستگاههای مورد نیاز را از آن کشورها وارد کنیم، اما با به هم خوردن برجام تمام برنامههای ما هم بههم ریخت و دولت هم بهجای حمایت، یکمیلیارد تومان مالیات از ما درخواست کرد.
«روستانیوز»: این مالیات برای چه بود؟
بارانی: درواقع پس از اینکه قرار شد این پایانه را بسازیم، پس از تجدید ارزیابی دارایی، وقتی دولت به این نتیجه رسید که نقدینگی نداریم، قرار شد پنجمیلیارد تومان تسهیلات بگیریم، اما وقتی برای گرفتن تسهیلات مراجعه کردیم، پس از گذاشتن وثیقه و اموال شرکت به ما گفتند زمینی که قرار است پایانه در آن ساخته شود، ملی است و هیچ تسهیلاتی به آن تعلق نمیگیرد، اما زمان تجدید ارزیابی دارایی یا همان بهروز کردن داراییهای شرکت ادعا کردند دارایی شرکت شما افزایش پیدا کرده و باید یکمیلیارد تومان مالیات دهید، درحالیکه این زمین دارایی شرکت نبود و تمام هزینههای دیگر را هم از جیب خود پرداخت کرده بودیم و تولیدی هم صورت نگرفته بود که دولت بخواهد مالیاتی دریافت کند. درواقع میتوان گفت دولت ما را بازی داد، بدون اینکه اطلاعی در این زمینه داشته باشیم. جای سوال دارد که چطور برای شرکتی که هنوز ساخته نشده از ما مالیات میگیرند؛ شرکتی که قرار بود زمینه اشتغال دوهزار نفر را ایجاد کند و حالا چند سال است توسط اداره دارایی متوقف شده است. مالیاتهای سنگین از تولیدکننده آن هم در این شرایط اقتصادی مانعی بزرگ بر سر راه تولید است. پایانه صادراتی را همه جای دنیا دولت میسازد و در برخی کشورها بهازای هر یک دلاری که صادر میشود، دولت به صادرکننده جایزه میدهد. در دولت هاشمی رفسنجانی هم دولت صادرکنندگان را تشویق میکرد، اما اکنون نهتنها حمایتی صورت نمیگیرد، بلکه موانع هم روزبهروز بیشتر میشود. محصولاتی مانند زیره، زعفران و پسته هیچ ارزی برای تولید مصرف نمیکنند و تمام دنیا هم طالب این محصولات است. تولید این محصولات مانند صنایع دیگر مثل شکلات نیست که باید شکر وارد و شکلاتهای تولیدشده را به خارج صادر کنیم. این محصولات از صفر تا 100 تولید خودمان است و لازم است دولت از تولید به هر نحوی شده حمایت کند یا حداقل از سنگاندازی جلوی پای تولیدکنندگان بپرهیزد.
«روستانیوز»: یکی از مسائلی که باعث ایجاد ارزش افزوده در زمینه محصولات کشاورزی میشود، بستهبندی و برندسازی است، اما این موضوع در حوزه تولید پسته هم به اجرا درنیامده است و این محصول همچنان بهصورت فله صادر میشود؟ دلیل آن چیست؟
طبیعتاً باید در این بخش سرمایهگذاریهای عظیمی صورت گیرد، بهنحوی که بتوانیم ارزش افزوده و ارزآوری بیشتری را با بستهبندی و برندینگ پسته برای کشور ایجاد کنیم. یکی دیگر از مشکلات این است که اکنون تولیدکننده از اینکه برند ایرانی روی کالایش بزند ترس دارد؛ چراکه در این صورت مشتری نخواهد داشت. البته برند «بارانی ارگانیک» ازجمله برندهای شناختهشده در دنیاست و سعی کردهایم ویژگی و اصالت خود را حفظ کنیم.
«روستانیوز»: اکنون بازار پسته در چه شرایطی قرار دارد؟
بارانی: بازار پسته در سالهای اخیر وضعیت خوبی را تجربه نمیکند. نبود بازارهای جهانی حلقه مفقوه تولید و صادرات پسته است. سختترین روز برای کشاورز این است که محصولش مشتری نداشته باشد یا نتواند آن را بهدست مشتری برساند. برداشت پسته معمولاً از شهریور تا اواخر مهر است. زمان برداشت فرا میرسد، ولی هنوز نتوانستهایم محصول سال قبل خود را به فروش برسانیم.
«روستانیوز»: بهطور میانگین سالانه چند تن پسته صادر میکنید؟
بارانی: در سالی که محصول زیاد باشد، بین 30 تا 35 هزار تن و در سالی که محصول کم باشد، 20 تا 25 هزار تن صادرات داریم، اما اکنون چهار ماه است که هیچ صادراتی نداشتهایم. البته شیوع کرونا هم مزید بر علت شده و صادرات را با مشکلات بسیاری مواجه کرده است؛ البته مشتریهایی داریم که مجبوریم به هر نحوی شده کالا را بهدستشان برسانیم و حتی شده با هواپیمای مسافربری برای آنها به هر زحمتی بوده، پسته ارسال کردهایم.
«روستانیوز»: ظرفیت تولید پسته در کشور چه میزان است؟
بارانی: ایران ظرفیت بالایی در تولید پسته دارد، اما بهجای اینکه تولید این محصول استراتژیک و ارزآور بیشتر شود، روند نزولی داشته است. در سال 80، 330 هزار تن پسته تولید کردیم، اما این مقدار اکنون به 200 هزار تن هم نمیرسد. درصورتیکه شرکت نوتلا سالانه از ما 120 هزار تن مغز پسته میخواست و فقط با قرارداد با چنین شرکتی میتوانستیم ارزآوری بزرگی برای کشور داشته باشیم، اما نتوانستیم از چنین فرصتهایی استفاده کنیم. برخی مشتریهای خارجی ما کره پسته، روغن پسته، بستنی پستهای و... تولید میکنند و با قیمتهای بالا به فروش میرسانند، اما مشکل اینجاست که اگر در فروش وقفه ایجاد شود، دیگر نمیتوان با کسی معامله کرد. متأسفانه نتوانستیم مشتریهای خود را در بازارهای جهانی حفظ کنیم؛ چراکه کالا را بهموقع بهدستشان نرساندیم. یک روز گفتیم میتوانیم محصول را به شما تحویل دهیم و روز دیگر گفتیم امکان آن را نداریم. این در حالی است که مشتریمداری در دنیا حرف اول را میزند. یک روز پروازها بسته میشود و روز دیگر صادرات را ممنوع میکنند. مشتریهای خارجی روی محصولی که میخواهند بخرند نظارت کامل دارند و از زمان برداشت تا بستهبندی نماینده آنها حضور دارد.
«روستانیوز»: درباره تعاونی هامون زرندیه و اهداف تشکیل این تعاونی که شما پایهگذار آن بودید نیز توضیح دهید.
بارانی: بهترین روش برای تولید و صادرات وجود تعاونیهای قدرتمند است و تعاونی هامون زرندیه نیز با هدف صادرات و خدمات پس از تولید و فروش راهاندازی شده؛ یعنی تمام نظارت بر محصولاتی که قرار است صادر شود توسط تعاونی صورت میگیرد تا پسته پس از صادرات با مشکلاتی مانند وجود سموم و مشکل بستهبندی مواجه نشود. درواقع این تعاونی که اکنون 121 عضو دارد، نقش متولی در صادرات پسته منطقه را خواهد داشت.
«روستانیوز»: در پایان چه صحبتی دارید؟
بارانی: دولت باید به جهش تولید و صادرات کمک و راه صادرات را هموار کند، نه اینکه تولید ما با ارز آزاد و بازگشت ارز با ارز نیمایی باشد. این شیوه برای صادرات کالاهایی مانند سنگ، خاک و مواد معدنی است، نه محصولات کشاورزی که کشاورز و باغدار از جیب خود هزینه میکند. امیدوارم دولت به این موضوعات توجه کند تا تولیدکننده انگیزه خود را برای ادامه کار از دست ندهد و بتواند با قدرت بیشتری محصول تولید و صادر کند.
گزارش از فهیمه تماشایی