چگونگی شکل‌گیری شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان
شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان چگونه شکل گرفت؟ تا پیش از آن‌که این کشت و صنعت شکل بگیرد، دشت مغان دشتی لم‌یزرع و بیابانی بود که به مارستان شهرت داشت و البته که در این بیابان وسیع آثاری از کشت و زرع موجود نبود. سال ۱۳۲۷ سرآغاز تحول در این دشت بیابانی بود. در آن زمان دولت وقت به‌دنبال فعالیت‌های عمرانی با سرمایه‌گذاری‌های عظیم و با همکاری کارشناسان داخلی و خارجی مقدمات استفاده صحیح از آب قعرالدشت رودخانه ارس و سایر پتانسیل‌های خدادادی موجود منطقه را فراهم کرد.
در ادامه این فعالیت‌ها، احداث سد میل و مغان و شبکه عظیم آبیاری از سال ۱۳۴۷ شروع و در سال ۱۳۵۱ مورد بهره‌برداری قرار گرفت و درهمین سال بود که وزارت کشاورزی، مجتمع کشت و صنعتی را با نام طرح کشت و صنعت و دامپروری مغان در سطح ۶۳هکتار از ۳۵۰هزار هکتار اراضی خالصه دولتی تأسیس کرد و فعالیت این کشت و صنعت به‌طور رسمی آغاز شد.
درپی این فعالیت و در اسفندماه سال ۱۳۵۳ نام طرح به «شرکت سهامی کشت و صنعت و دامپروری مغان» تبدیل شد و در سال ۱۳۵۲ وزارت کشاورزی وقت با مهندسان مشاور هاوائین اگرونومیکساینتر نشنال و شرکت اگرونومیک ایران قراردادی منعقد کرد که به‌موجب آن مطالعات جامع شرکت به آن‌ها واگذار شد.
اولین گام در زراعت در دشت بیابانی مغان
با انجام مطالعات جامع برای زراعت در دشت مغان، در سال ۱۳۵۲ با به زیرکشت رفتن اولین قطعات تسطیح نشده، به‌صورت زراعت دیم فعالیت تولید در کشت و صنعت و دامپروری مغان آغاز شد و به‌سرعت با تسطیح اراضی و بهره‌گیری از آب، به زراعت فاریاب تبدیل شد و به این شکل نظام بهره‌وری از زمین عملاً از شکل مرتع قشلاقی متوسط و فقیر به‌شکل زراعت مکانیزه تغییر یافت.
پیروزی انقلاب و تحول در شرکت کشت و صنعت مغان
شروع عملیات اصلی شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان هم‌زمان با پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی بود؛ زیرا در سایه حمایت‌های همه‌جانبه و توجهات ویژه مسئولان وقت نظام مقدس جمهوری اسلامی و به‌کارگیری مشاوران، متخصصان و کارشناسان رشته‌های مختلف کشاورزی و صنایع، امکاناتی برای این شرکت فراهم شد تا این شرکت به کانون پیشگام در عرصه تولید، ترویج و آموزش کشور تبدیل شود.
نظر به اهمیت بالای این بنگاه بزرگ ملی در چند سال اخیر و اقدامات اصلاحی مؤثر صورت پذیرفته درجهت اصلاح ساختار، افزایش بهره‌وری، بهبود کمی و کیفی تولید و توسعه فعالیت‌های تولید بذرهای مختلف (گندم، جو، ذرت، کلزا و چغندرقند)، تلیسه (نژاد اصیل) نوسازی ناوگان مکانیزاسیون زراعی، نوسازی باغ‌های میوه و واحدهای صنعتی و نیز واگذاری بسیاری از فعالیت‌ها به بخش خصوصی افق جدیدی در آینده آن گشوده است.
شرکت سهامی کشت و صنعت مغان در مسیر تکاملی خود، فراز و نشیب‌های بسیاری را متحمل شده است و راهی طولانی نیز پیشرو دارد. این شرکت به هر نیتی که پیش از انقلاب شکوهمند اسلامی‌مان پایه‌گذاری شده، با بینش متعهدانه و کار شبانه‌روزی مدیران و با پایمردی و پشتکار کادر صحرایی، فنی و ستادی خود از اوایل انقلاب اسلامی تاکنون در منطقه محروم مغان منشأ خیر و برکت فراوانی بوده و این روند به یاری خداوند سبحان همچنان ادامه خواهد یافت.
تلاش برای هم‌سو بودن با سیاست‌های اقتصادی کشاورزی نوین
اینک با توجه به خواسته‌ها و انتظارات مسئولان از بخش، نیاز شدید زارعان و کارشناسان اجرایی سازمان‌های کشاورزی به آموزش‌های عملی کشاورزی و به‌ویژه بالارفتن سطح آگاهی کشاورزان کشور نسبت به سلامت و به‌نژادی نهاده‌های مصرفی و نقش و ارزش به‌سزای کاربرد بذرهای اصلاح‌شده، نهال مرغوب و تلیسه اصیل در افزایش قاطع تولید، این شرکت در نظر دارد که در ادامه راه خود همگام با سیاست‌های اقتصادی کشاورزی نوین جهانی در فعالیت‌های خود تحولی ایجاد کند و در عرصه تولید و تکثیر بذرهای مرغوب گندم، جو، ذرت، چغندرقند، یونجه و سویا، تولید نهال و تولید تلیسه برای پاسخ‌گویی به انتظارات و تأمین نیاز واحدهای تولیدی کشور به‌صورت جدی نقش‌آفرینی کند.
تأثیر رونق کشاورزی در مهاجرپذیری و اسکان عشایر
تحقق این فعالیت‌ها و امکانات جایگاه ویژه و محیط ایزوله‌ای را می‌طلبد که بستر کم‌نظیر آن در کشت و صنعت مغان به‌طور کامل فراهم است. بستری که به یاری خداوند منان همچنان به‌سوی تکامل پیش خواهد رفت. با توجه به فرآیند تکاملی شرکت مغان و تجربیات حاصله با قاطعیت می‌توان گفت این شرکت منشأ اصلی عمران و آبادانی دشت مغان بوده است؛ به‌طوری‌که روستای یک‌هزار نفری پارس‌آباد در سایه این شرکت پر خیر با مهاجرپذیری و اسکان عشایر به دومین شهر بزرگ استان اردبیل تبدیل شده و وجود کشاورزان پیشرو کشوری و توسعه کشاورزی مکانیزه در دشت مغان مؤید تأثیر ترویج و آموزش آن بوده است و چه بسیار کارشناسانی که با کسب تجارب علمی و عملی در این دانشگاه بزرگ در عرصه‌های ملی منشأ خدمت و اثرگذاری شده‌اند. علاوه‌بر این تولیدات بذری، دامی و باغی (نهال) این شرکت موجب افزایش ثروت ملی در تمام نقاط کشور شده است.
واگذاری به بخش خصوصی و دمیدن جانی دوباره به کشت و صنعت
در دو دهه گذشته نیروی انسانی شرکت از هفت‌هزار به ۵۴۴ نفر تقلیل یافت و زمین‌های کشاورزی شرکت نیز از ۷۲هزار هکتار به ۲۷هزار هکتار کاهش پیدا کرد و صنایع و کارخانجات آن فرسوده شده است؛ اما بخش خصوصی با سرمایه‌گذاری بیش از ۳۰۰میلیارد تومان و ایجاد و راه‌اندازی صنایع تبدیلی و زنجیره تولید منشأ اقدامات مؤثر و کارآمدی شد که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- احداث کارخانه رب سه‌هزار تنی، احداث زنجیره کارخانه پرسس میوه، سرمایه‌گذاری و توسعه دامپروری شرکت با راه‌اندازی فریستال و ایستگاه تغذیه دام، بازسازی و آماده‌سازی کارخانه قند مغان برای بهره‌برداری در طول سال.
- ایجاد گلخانه ۱۰هکتاری، احیای دوباره زمین‌های کشاورزی، سرمایه‌گذاری و توسعه باغ‌های شرکت و احداث باغ‌های جدید، خرید ماشین‌آلات کشاورزی روز دنیا جهت ارتقا و افزایش راندمان تولید.
- توسعه و سرمایه‌گذاری برای آبیاری تحت‌فشار زمین‌های کشاورزی، بهبود و ارائه خدمات رفاهی برای کیفیت معیشت پرسنل شرکت با ایجاد آشپزخانه و سالن غذاخوری و ارائه بیش از دوهزار و ۵۰۰ پرس غذای گرم به پرسنل زحمتکش و پرداخت به‌موقع و سربرج حقوق پرسنل شرکت.
- رکورد تولید شیراز ۷۶تن قبل از واگذاری به تولید بیش از ۱۸۵تن در روز بعد از از واگذاری شد. علاوه‌براین در طول یک‌سال گذشته فعالیت‌های چشمگیری در این شرکت صورت گرفت که باعث تحولی در تولید شد، این فعالیت‌ها عبارتند از:
۱- احداث کارخانه رب گوجه‌فرنگی و روغن‌کشی زیتون.
۲- واردات ماشین‌آلات و احداث خط تولید مجموعه پروسس میوه.
۳- احداث کارخانه جعبه‌سازی، سورتینگ و بسته‌بندی میوه.
۴- احداث گلخانه ۱۰هکتاری.
۵ - احداث فری‌استال گاوداری و مراکز تغذیه در دامپروری و افزایش رکورد تولید شیر.
۶- بازسازی کارخانه قند مغان و افزایش چند ۱۰۰ درصدی تولید شکر. برای اولین‌بار تولید شکر در تاریخ کارخانه قند مغان با سرمایه‌گذاری و تلاش شبانه‌روزی کارگران به مقدار ۵۷ هزار و ۳۷ تن رسیده که این مقدار از شروع به‌کار کارخانه قند مغان یک رکورد محسوب می‌شود.
۷– ایجاد تسهیلات و رفاه برای کارکنان: احداث سالن‌های غذاخوری و ارائه روزانه دوهزار و ۷۰۰پرس غذای گرم به پرسنل که قبل از واگذاری، حتی یک پرس غذای گرم هم سرو نمی‌شد.
۸- اصلاح و احداث باغ‌های میوه جدید و عملیات احداث باغ انگور در ۲۵هکتار از اراضی کشت و صنعت مغان و پوست‌اندازی در باغ‌ها.
۹- احیای زمین‌های کشاورزی، اجرای ایستگاه‌های پمپاژ و شبکه آبیاری تحت فشار.
۱۰- افزایش یک‌هزار و ۵۶۷ رأس دام در مجتمع دامپروری: تعداد دام‌های این مجتمع در پایان سال ۹۸ به ۱۶هزار و ۶۲۳ رأس افزایش یافته است.
۱۱- ایجاد دو بخش دیگر در مجتمع زراعت: بخش ۱۰ و ۱۱.
اشتغال ۵ برابری بعد از واگذاری شرکت به بخش خصوصی
استخدام بیش از دوهزار و ۷۰۰ نفر نیروی انسانی با پرداخت به‌موقع حقوق و دستمزد پرسنل شرکت و رنگین شدن سفره کارگران و امیدآفرینی غیرقابل انکار در جوانان منطقه. گفتنی است، تعداد افراد شاغل بعد از واگذاری شرکت به بخش خصوصی که مستقیم توسط شرکت بیمه واریز شده، دوهزار و ۵۳۲ نفر و مبلغ حقوق پرداختی ۱۰میلیارد و ۳۰۷میلیون تومان است.
ذکر این نکته ضروری است که تعداد افراد شاغل قبل از واگذاری شرکت به بخش خصوصی که مستقیم توسط شرکت بیمه واریز شده، ۵۴۴ نفر و مبلغ حقوق پرداختی دومیلیارد و ۹۹۰میلیون تومان است.
افزایش سرمایه‌گذاری در حوزه مکانیزاسیون
از آن‌جایی که مکانیزه‌کردن کشاورزی نقشی انکارناپذیر در تولید دارد، اقدامات متعددی در این زمینه صورت گرفته که ازجمله عبارتند از: خرید ۴۹دستگاه تراکتور، کمباین برداشت گوجه‌فرنگی، کمباین برداشت چغندرقند، انواع نشاء‌کار، دستگاه برداشت زیتون، فیدر میکسر، کودپاش، دیسک افست سنگین ۴۰پره، بذرکار پنوماتیک ذرت، بذرکار پنوماتیک چغندرقند، کودکار ذرت، کودکار چغندرقند، شیپر قابل‌تنظیم، انواع سمپاش توربیندار باغی، هد کمباین کلزا، انواع کودپخش‌کن کود دامی، دیسک سبک ۳۲ پره، وانت نیسان، روتیواتور سنسوردار باغی، کودپاش دامی بوفالو، انواع ادوات پشت‌بند. این تجهیزات که طی یک‌سال اخیر خریداری شده، هم‌اکنون درحال بهره‌برداری است و طبق نیازسنجی‌های صورت‌گرفته سرمایه‌گذاری در این‌خصوص ادامه دارد.
افزایش ۲ برابری حقوق و دستمزد
در سال ۱۳۹۸ حقوق و دستمزد پرداختی به مبلغ ۱۳۰ میلیارد تومان رسیده که در مقایسه با سال ۱۳۹۶ (قبل از واگذاری) کشت و صنعت مغان که مبلغ ۷۴ میلیارد تومان بود، دوبرابر افزایش یافته است.
نکته پایانی: در نهایت با یک نگاه اجمالی و منطقی می‌توان فعالیت و تولیدات در قسمت‌های مختلف شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان به‌خصوص از نظر افزایش راندمان، سرمایه‌گذاری و اشتغال در کوتاه‌مدت را از تاریخ شروع به فعالیت آن بی‌نظیر دانست. نگاهی به تلاش‌های یک‌ساله بخش خصوصی و مقایسه آن با فعالیت‌های صورت گرفته طی ۴۴سال گذشته در این مجتمع مهر تأییدی بر این ادعاست. با این حال این شرکت همچنان به این موفقیت‌ها بسنده نکرده و با برنامه‌ریزی تلاش می‌کند با توجه به قابلیت‌های موجود در عرصه تولید و اشتغال موفقیت‌های بزرگ‌تری را رقم بزند.
قابلیت‌های بی‌نظیر دشت مغان از نگاه مسئولان
با وجود فعالیت‌های موثری که توسط شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان در دشت مغان صورت گرفته و آن را به یکی از بزرگ‌ترین عرصه‌های کشاورزی کشور تبدیل کرده است؛ اما هنوز این شرکت قابلیت‌های فراوانی برای کار و سرمایه‌گذاری دارد. این نکته‌ای است که عباس کشاورز که پیش از کاظم خاوازی، سرپرست وزارت جهاد کشاورزی بود، سال گذشته هنگام بازدید از طرح‌ها و پروژه‌های در دست اجرا در عرصه‌های دشت مغان بر آن تأکید کرد و گفت: دشت مغان محور اقتصاد کشاورزی است و تا به‌حال هنوز قابلیت‌ها و توانمندی‌های آن به‌درستی شناخته نشده است.
کشاورز با بیان این مطلب افزود: مطالعات ۵۰ساله من در بخش آب و خاک نشان می‌دهد که ظرفیت‌ها و توانمندی‌های این منطقه در تولید انواع محصولات کشاورزی بسیار در سطح بالاست.
عباس کشاورز، مدیر پیشکسوت بخش کشاورزی کشور، همان روز به نکته درخور توجهی اشاره کرد و گفت: دشت مغان در تاریخ کشاورزی کشور جزو یکی از چهار دشت حاصلخیز کشور و یکه‌تاز تولید بذر کلزای زمستانه است. این قابلیت و توانایی دشت مغان را نه تنها در د اخل کشور، بلکه در دنیا بی‌نظیر و نمونه کرده است. دشت مغان یک اقتصاد پویا و توانمند است و هنوز دانش بشری این توانمندی و قابلیت‌های دشت مغان را نشناخته است.
۳۵۰ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری برای توسعه کشت و صنعت مغان
دوم مردادماه امسال هم جلال گلچین، مدیرعامل شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان، با اشاره به ظرفیت‌های دشت مغان برای سرمایه‌گذاری گفت: بیش از ۳۵۰ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری به‌شکل دارایی ثابت در کشت و صنعت مغان انجام شده است و با واگذاری کشت و صنعت مغان به بخش خصوصی تحولی جدی در حوزه سرمایه‌گذاری و اشتغال در این بنگاه اقتصادی بزرگ صورت گرفته است که این علاوه‌بر تزریق ۶۰۰ تا ۷۰۰میلیارد تومان نقدینگی از طریق مالک این مجموعه است. با وجود این هنوز آن‌گونه که باید در این دشت سرمایه‌گذاری نشده و ضروری است بستر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در دشت مغان فراهم شود.
گلچین افزود: این بنگاه اقتصادی در این شرایط سخت کشور به مجموعه‌ای موفق در حوزه اشتغال و سرمایه‌گذاری و افزایش توان صادراتی تبدیل شده و ضرورت دارد، همه به این مجموعه کمک کنند تا در منطقه مرزی دامنه فعالیت‌های اقتصادی و اشتغال آن گسترده شود.
مدیر عامل کشت و صنعت و دامپروری مغان تأکید کرد: با فعالیت‌های متنوعی که در کشت و صنعت درحال انجام است، این مجموعه باید به پیشانی موفق نظام اسلامی در منطقه شمال‌غرب تبدیل شود.
گزارش از نرگس آذرپیوند