خوزستان امسال یکی از خشک‌ترین تابستان‌هایش را سپری کرد. خشکسالی 63 درصدی رمق رودخانه‌هایی را که روزی از پرآب‌ترین آبراهه‌های کشور بودند، گرفته است. تابستان امسال اما تنها آب شرب و کشاورزی خوزستانی‌ها پر تنش نبود؛ تشنگی، دام‌ها را نیز از پا انداخت. خوزستان یکی از قطب‌های دامداری در کشور است و 5/3 میلیون رأس دام سبک و حدود نیم میلیون دام سنگین دارد. این استان قطب پرورش گاومیش نیز به شمار می‌رود. بیش از 80 هزار رأس گاومیش که بیش‌تر از یک سوم گاومیش‌های کشور را تشکیل می‌دهد، در حاشیه رودخانه‌ها و تالاب‌های استان زیست می‌کنند. گاومیش‌ها هم امسال تابستان گرم و خشکی را گذراندند و چند رأس از آن‌ها هم قربانی آتش‌سوزی در هورالعظیم شدند. رئیس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان خشکسالی امسال را در نیم قرن اخیر بی‌سابقه دانسته و از خرداد ماه زنگ خطر بی‌آبی برای دام‌ها را به صدا درآورده و آن را یکی از مشکلات حاد این بخش نامیده است. همچنین مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خوزستان گفت: آبرسانی به دام‌های 20 شهرستان از اوایل تیر ماه آغاز شده و هم‌اکنون آبرسانی به 406 روستا انجام می‌شود که عمدتاً در جنوب استان قرار دارند. حمید بدوی با اشاره به این‌که برخی از روستاها نیز توسط اداره کل عشایر آبرسانی می‌شوند، افزود: آبرسانی به دام‌های روستایی که با مشکل مواجه هستند، به‌طور کامل انجام می‌شود. به گفته وی، روستاهایی که در اطراف رودخانه‌ها هستند مشکلی ندارند، همچنین اغلب روستاهای شمال اعم از دزفول، اندیکا و باغملک نیز تاکنون شرایط به نسبت خوب داشته‌اند و برای آبرسانی اعلام نیاز نکرده‌اند. وی در ادامه از خسارت و تلفات احتمالی دام‌ها بر اثر کمبود آب شرب اظهار بی‌اطلاعی کرد و گفت: ارائه آمار تلفات بر عهده دامپزشکی است. بدوی نسبت به حل نشدن مشکلات آب شرب دام در برخی شهرستان‌ها نیز اظهار بی‌اطلاعی کرد و افزود: از نظر ما مشکلی در آبرسانی به دام‌ها وجود ندارد و هر جا که اعلام نیاز شده، تانکر اعزام کردیم.
کوچ دام‌های زهره
چالش آب در انتهای رودخانه‌های استان بیش‌تر است. پایین دست رودخانه‌های جراحی و زهره کاملاً خشک است، کارون مغلوب آب شور دریاست و از کرخه نیز آب باریکه‌ای بیش‌تر باقی نمانده است. اگر چه مسئولان مدعی حل‌شدن مشکلات هستند، اما روستاییان همچنان از وضعیت آب شرب دام اظهار نارضایتی می‌کنند. رئیس نظام صنفی کشاورزی هندیجان وضعیت کشاورزی و دامداری در هندیجان را بحرانی دانست و گفت: رودخانه زهره در در حدود هشت کیلومتر- فاصله «جیری» تا «جبرآباد»- به کلی خشک است و از جبرآباد تا هندیجان نیز به دلیل نفوذ آب دریا به‌شدت شور شده که این مسأله مشکلات دامداری را دوچندان می‌کند. فتح‌الله اللهیاری با بیان این‌که برخی روستاهای هندیجان چند سال است که خشک و خالی از سکنه شده، افزود: «دهملا» و «چهل منی» که از مهم‌ترین مناطق دامداری هندیجان بوده، به دلیل خشکسالی و کمبود آب، تخلیه شده و بسیاری از دامداران به بخش زیدون در شهرستان بهبهان که وضعیت آب و علوفه بهتری دارد، کوچ کرده و در آن‌جا با اجاره زمین، دامداری می‌کنند. وی اضافه کرد: روستاها با تانکر آبرسانی می‌شود، اما چون آب ناکافی است، اختلافاتی بین اهالی به وجود می‌آید. از آن گذشته بسیاری از این روستاها با کمبود آب شرب نیز مواجه هستند؛ بنابراین مشکلات در آن‌جا مضاعف شده است.
آب به آبادان نرسید
دبیر نظام صنفی کشاورزی آبادان نیز گفت: آب شرب دام در برخی روستاها تأمین می‌شود، اما این مقدار کافی نیست. از جمله روستاهای حاشیه بهمنشیر (به ویژه روستاهای سادات) که دامداران مجبور هستند خود برای دامهایشان آب بخرند. شاکر هندالی افزود: کمبود آب و شوری آن موجب ضعیف‌شدن دام‌ها و سقط جنین آن‌ها به‌ویژه در میان گاوهای روستاییان شده است.
بی‌پولی جهاد و بی‌آبی شادگان
دبیر نظام صنفی کشاورزی شادگان همچنین گفت: با تانکر به برخی روستاها آبرسانی می‌شود، اما میزان آن بسیار کم است و روستاهایی همچون «خروسی» و «ام الصخر» بی‌آب مانده‌اند. هوشنگ مقامس فیه تصریح کرد: به دلیل شرایط نامناسب، دامداران در حال فروش دام‌های خود هستند. وی افزود: بارها روستاهایی را که با تانکر آبرسانی نمی‌شوند به جهاد کشاورزی گزارش کرده و از آن‌ها درخواست کرده‌ایم که مشکل آب شرب دام را حل کنند، اما پاسخ داده‌اند که پولی برای اجاره تانکر نداریم.
خطر بی‌آبی برای گاومیش
رئیس نظام صنفی دشت آزادگان همچنین با انتقاد از وضعیت آب شرب دام‌های این شهرستان گفت: در برخی روستاها آبرسانی با تانکر انجام می‌شود، اما چون چشمه‌ها هم خشک شده، این مقدار کافی نیست. حسین مرمضی افزود: وضعیت آب در ماه‌های گذشته بحرانی بود، اما از دو ماه پیش بهتر شده، اگرچه همچنان آب کم و شوری آن بالاست و برای گاومیش‌ها مناسب نیست. وی اضافه کرد: در شهرستان‌های هویزه و دشت آزادگان به دلیل گاومیش‌داری وضعیت متفاوت است، زیرا گاومیش به‌طور طبیعی نیاز به ارتباط مستقیم با انهار و تالاب هورالعظیم دارد که اکنون آب آن‌ها شور و کم شده است. مرمضی تصریح کرد: در دشت آزادگان هم به دلیل آتش سوزی در هورالعظیم و هم به دلیل بی‌آبی تلفات گاومیش داشتیم، اما آمار کلی از آن‌ها در دست نداریم.
سقط جنین گاومیش‌ها و کوری گوسفندها
رئیس اداره دامپزشکی هویزه با اشاره به خشک‌شدن منابع آب شرب دام‌ها در شهرستان هویزه، نسبت به پدیده سقط جنین در گاومیش‌ها هشدار داد. پویا اشکیانی گفت: مرداد ماه حدود 15 مورد سقط جنین در میان گاومیش‌ها رخ داد که که این پدیده بی‌سابقه و احتمالاً به دلیل کم آبی بوده، زیرا بر اساس معاینات، عفونت یا بیماری عامل این سقط جنین‌ها نبوده است. وی مسأله کمبود آب در هویزه را جدی دانست و افزود: طبیعت گاومیش به صورتی است که باید در آب قرار بگیرد و اگر دو-سه روز آب به بدن گاومیش نرسد، قطعاً تلف می‌شود. به گفته وی، تعداد گاومیش‌های هویزه چهار هزار رأس است که سه هزار رأس دام از آن‌ها در حاشیه هورالعظیم (رفیع و گبان) قرار دارند. اشکیانی همچنین درباره کور شدن تعدادی از دام‌ها توضیح داد: به دلیل خشک‌بودن چشمه‌ها یکی از دامداران اقدام به حفر چاه برای تأمین آب گوسفندهایش کرده بود که به دلیل شور بودن آب تحت الارضی چند رأس از آن‌ها کور شدند، البته این دام‌ها بعد از مدتی تحت درمان قرار گرفتند و بهبود یافتند. وی تأکید کرد: اگرچه در هویزه تلفات دام ناشی از کم‌آبی نبود، اما این مسأله باعث کاهش عمر گاومیش‌ها و واردشدن خسارت اقتصادی به دامداران می‌شود. اشکیانی همچنین با اشاره به دیگر تبعات خشکسالی اظهار داشت: پدیده خشکسالی باعث هجوم حیات وحش به اطراف روستاها و افزایش احتمال سرایت بیماری‌های واگیردار در میان حیوانات اهلی می‌شود، به‌طور مثال یکی-دو مورد مشکوک به بیماری هاری در میان سگ‌ها و یک مورد تلفات مشکوک به هاری داشتیم که به نظر می‌آید ناشی از گازگرفتگی روباه باشد که این مسأله در حال بررسی است.
دام‌ها سهمی از بحران ندارند
مسئولان در مقابل خسارت به دام‌های استان سکوت کرده‌اند. در سال‌های اخیر، مدیریت بحران استانداری خسارت‌های ناشی از خشکسالی و سیل را پشتیبانی نمی‌کند و اعتبارات بحران در قالب صندوق بیمه کشاورزی به افرادی پرداخت می‌شود که دام و محصول خود را بیمه کرده باشند؛ اگر چه بیمه نیز اما و اگرهای بسیار دارد.
حال سوال این‌جاست آیا آب به دام‌های تشنه خوزستان می‌رسد؟