شهرستان جم به لحاظ داشتن چشم‌اندازهای بکر طبیعی، باغ‌های زیبای لیمو و زیتون و ابنیه‌های بی‌نظیر تاریخی در کنار جذابیت‌های گردشگری دیگر و منابع غنی نفت و گاز در وضعیتی بی‌بدیل قرار گرفته است. در شهرستان جم که سرسبزترین شهرستان استان بوشهر نیز قلمداد می‌شود، سنگ‌شکن‌هایی وجود دارد که سال‌هاست میهمان شهرستان هستند و منافع مردم را فدای منافع شخصی عده‌ای قلیل کرده‌اند. هشت واحد کارخانه سنگ‌شکن در بخش ریز شهرستان جم مشغول به‌کار هستند که این صنایع علاوه بر این‌که آب مورد نیاز خود را از طریق حفر چاه‌های عمیق تأمین می‌کنند، از بستر رودخانه جمی در شهرستان جم به عنوان یکی از اصلی‌ترین منابع تهیه شن و ماسه استفاده می‌کنند. بازار بسیار خوب شن و ماسه در عسلویه و دیگر شهرستان‌های همجوار، سهولت استحصال مصالح از رودخانه و هزینه‌های پایین تولید آن سبب شده است شاهد غارت طبیعت به بیش‌ترین میزان خود باشیم. هرچند این واحدهای سنگ‌شکن دارای مجوز هستند، اما از آن‌جایی که در سال‌های اخیر نظارت موثری بر فعالیت آن‌ها صورت نگرفته است، آزادانه و بدون هیچ محدودیتی، منابع طبیعی و ذخایر آبی جم را مورد سوءاستفاده و تجاوز قرار داده‌اند. علاوه بر آلایندگی آب و هوا، حمل شن و ماسه توسط کامیون‌ها باعث به وجود آمدن ترافیک‌های زیاد در جادهای پر پیچ و باریک جم شده و به نوعی عامل اصلی تصادفات است. سال‌هاست مسئولان استان و شهرستان بر خطرات سنگ‌شکن‌ها در جم مهر تأیید می‌زنند و خط و نشان می‌کشند، اما به نظر می‌رسد اراده‌ای برای برخورد جدی و قاطع با این صنایع وجود ندارد.
تخلفات آشکار در برداشت‌های غیرمجاز
در همین راستا نایب‌رئیس شورای اسلامی استان بوشهر اظهار داشت: در زمان حاضر که کشور با بحران آب و خشکسالی روبه‌رو است، به جای مدیریت منابع آب و خاک، متأسفانه برنامه و اقدام عملی در جهت کنترل این بحران صورت نگرفته و سال‌هاست که به بهانه حمایت از سرمایه‌گذاری و توسعه معادن، منابع آب و خاک دشت ریز توسط اندک سرمایه‌داران بهره‌برداری و تصاحب شده است. حسن رمضانی افزود: کارخانه‌داران تولید شن و ماسه در بخش ریز اثبات کرده‌اند که قدرت در ثروت است، چرا که با وجود تخلفات آشکار در برداشت‌های غیرمجاز و زیر پا گذاشتن ضوابط و قوانین معادن، همچنان می‌توانند با فراغ بال برای منابع آب و خاک دشت ممنوعه ریز خط و نشان بکشند و هیچ مسئولی هم در برابر این مرگ خاموش واکنشی نشان ندهد. وی با بیان این‌که عمق برداشت از بستر رودخانه دشت ریز مطابق قانون نیم متر است، افزود: در بسیاری از محدوده‌های تعیین شده برای سنگ‌شکن‌ها، برداشتی بیش از پنج متر صورت گرفته است. وی خاطرنشان کرد: با مطالعه قوانین و شرایط واگذاری، نظارت و بهره‌برداری از معادن شن و ماسه، سوال‌های زیادی مطرح می‌شود که هر کدام جای تأمل و تعمق دارد. سخنگوی شورای اسلامی استان بوشهر با طرح این سوالات که مدیران استان که دائما از بحران بی‌آبی دم می‌زنند چگونه به خود اجازه می‌دهند آب‌های حوضه دشت ممنوعه ریز را حاتم‌بخشی کنند و آیا هیچ در این حاتم‌بخشی‌ها مطالعه آمایش سرزمینی و حفظ تعادل زیست‌محیطی در نظر گرفته‌اند یا نه، افزود: ساکنان و مردمی که در منطقه‌ای محروم زندگی می‌کنند، هیچ‌گونه حق و سهمی از این صنعت در قبال برداشت و استفاده از منابع آبی خود ندارند. این مقام مسئول خاطرنشان کرد: جای بسی تأسف است که آب‌های زیرزمینی این منطقه که قابلیت شرب دارند، برای شستن شن و ماسه در سنگ‌شکن‌ها و همچنین حفاری چاه‌های گاز منطقه و شرکت پالایش گاز فجر جم به تاراج برود. رمضانی افزود: مدیریت ناصحیح در کشت‌های خارج از فصل نیز گناهی نابخشودنی دیگری است که در کنار تعرض کارخانه‌های شن و ماسه و پساب‌های مضر آن‌ها موجب سرمایه‌سوزی باغداران و مزرعه‌داران حاشیه رودخانه ریز شده است. وی اظهار داشت: منابع تجدیدناپذیری را از دست می‌دهیم، در حالی که رویش قارچ‌گونه سنگ‌شکن‌ها در این سال‌ها هیچ سودی به حال مردم بخش ریز نداشته است. عضو شورای اسلامی شهرستان جم تصریح کرد: وجود این تعداد سنگ‌شکن در منطقه‌ای که شغل بیش‌تر مردم آن از دیرباز کشاورزی بوده است، پذیرفتنی نیست و دولت باید در تمدید بهره‌برداری سنگ‌شکن‌های مستقر در دشت ریز تجدیدنظر کند.
لزوم کنترل برداشت بی‌رویه
یک فعال اجتماعی فرهنگی شهر جم هم اظهار داشت: واحدهای تولید شن و ماسه، سبب تخریب بستر طبیعی رودخانه‌ها، تشدید فرسایش خاک، و زیست بوم غنی این مناطق شده‌اند و مشکلات زیادی را ایجاد کرده‌اند. حسین دستار افزود: مسئولان شهرستانی می‌بایست ضمن نظارت و کنترل برداشت بی‌رویه این واحدها با نگاهی همه‌جانبه‌نگر نسبت به توقف توسعه آن‌ها اقدام کنند. وی با بیان این‌که حفر چاه‌های عمیق آب توسط این سنگ‌شکن‌ها سفرهای آب زیرزمینی را تهدید می‌کند، افزود: در صورت ادامه این روند در آینده نه چندان دور باغ‌ها و محصولات باغی به واسطه کم‌آبی و خشکسالی نابود خواهند شد. وی خاطرنشان کرد: سازمان‌های متولی از جمله سازمان محیط‌زیست و اداره صنعت می‌بایست نسبت به این موضوع حساسیت بیش‌تری نشان دهند و نسبت به حفظ این ذخایر عظیم اقدام کنند.
وارد شدن خسارات جبران‌ناپذیر به اکوسیستم
نایب‌رئیس شورای اسلامی شهر جم اظهار داشت: هرگونه حفاری و برداشت بی‌رویه منابع از بستر رودخانه‌های جم ضربات جدی به حریم رودخانه‌ها وارد می‌کند که جبران‌ناپذیر است. علی پریشان افزود: اگرچه دستورالعمل وزارت نیرو بر عدم برداشت شن و ماسه از بستر و حریم رودخانه‌هاست، ولی متأسفانه این مهم نادیده گرفته شده و با برداشت منابع از بستر و حریم رودخانه‌ها در سال‌های گذشته وضعیت طبیعی بسیاری از رودخانه‌ها تغییر یافته و تبعات نامطلوب فراوانی بر جای گذاشته است. وی با بیان این‌که میزان تخریب کارخانه‌های شن و ماسه در عرصه‌های منابع طبیعی شهرستان جم نگران‌کننده است، اظهار داشت: با روند کنونی بدون شک حوزه طبیعت ریز تبدیل به بیابان خواهد شد. وی با ابراز گلایه از مسئولان امر گفت: اگر یکی از مسئولان سری به باغ‌های بخش ریز بزند خواهد دید که خاکستر این سنگ‌شکن‌ها چگونه روی شاخه‌ها و ثمرهای این درختان سایه انداخته و باعث شده که برخی از این درختان به کلی خشک شوند. پریشان در پاسخ به این سوال که سطح تخریب عرصه‌های منابع طبیعی شهرستان جم توسط کارخانجات شن و ماسه چه میزان است، اظهارداشت: متأسفانه سطح وسیعی از بستر رودخانه‌ها توسط شش کارخانه سنگ‌شکن بخش ریز تخریب شده و خسارات جبران‌ناپذیری به اکوسیستم و طرح‌های عمرانی وارد کرده است. نکته جالب این‌جاست که مدیران استانی و مسئولان محلی در جلسات متعدد همواره از برداشت بی‌رویه شن و ماسه از بستر رودخانه‌ها ابراز نگرانی می‌کنند، اما آیا این نگرانی‌ها تنها کافی است؛ قاعدتاً اگر مسئولان زودتر برای حل این موضوع دست به کار نشوند و سنگ‌شکن‌ها با همین ظرفیت به کار خود ادامه بدهند، علاوه بر از بین رفتن زیبایی‌های کوه‌های بکر و بستر روخانه‌ها با شیوع خشکسالی و شاهد مهاجرت مردم به شهرهای دیگر خواهیم بود.