فرسایش خاک

رئیس اداره توسعه فناوری پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری و معاون سابق آبخیزداری سازمان جنگل‌ها درخصوص نقش فرسایش خاک در جمع شدن رسوب در سدها و با بیان تأکید ماده ۲۷ قانون افزایش بهره‌وری بر تغذیه مصنوعی سفره‌های زیرزمینی، اظهار داشت: در ابتدا باید بدانیم که جابه‌جایی خاک توسط آب، باد، انسان و هر عامل دیگر فرسایش نامیده می‌شود؛ اما وقتی این جابه‌جایی به آب‌های دائمی یا آب‌هایی که آن را حمل می‌کنند برسد، رسوب نامیده می‌شود. به‌عبارت دیگر، هر وقت خاک حاصل از فرسایش وارد آب جاری شود، رسوب می‌شود؛ بنابراین هرچه فرسایش بیش‌تر باشد، رسوب هم بالاتر است.

پرویز گرشاسبی درخصوص هزینه لایروبی و تخلیه رسوب ناشی از فرسایش آبی و تأسیسات دیگر در گفت‌وگو با روستانیوز گفت: باید بدانیم که لایروبی در جهان منسوخ است و وقتی سد ساخته می‌شود، باید دقت کرد که رسوب‌گیری آن کم باشد، چون لایروبی امکان‌پذیر نیست و فرض بر اینکه لایروبی شود، کجا باید رسوب‌ها را بریزیم؟ درواقع اگر برای محل ریختن رسوب هم برنامه‌ای نداشته باشیم، خود به یک معضل و زمینه‌ای برای فرسایش تبدیل می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر مخازن سدها بعد از این‌که رسوبشان زیاد می‌شود، بستری برای فرسایش بادی می‌شوند؛ مثل دریاچه سد سپیدرود که اکنون یک‌میلیارد و ۸۰۰ میلیون ظرفیت مخزنش است و ۸۰۰ میلیون مترمکعب از ظرفیت آن را رسوب گرفته است که این میزان رسوببه دریچه‌های تحتانی سد، شبکه و دریاچه آسیب می‌زند. 

گرشاسبی اظهار داشت: شاید باورش سخت باشد، اما در بستر دریاچه سپیدرود فرسایش بادی هم داریم و باد رسوباتی را که در انتهای سد جمع شده، می‌برد؛ بنابراین لایروبی را باید به‌طور کلی از ذهن بیرون کنیم و گواه این حرف نیز این است که در هیچ کجای جهان کسی برای این مسأله اقدامی انجام نمی‌دهد.

وی تصریح کرد: جالب است بدانید محل تخریب رسوب از پایین‌دست سد هم باعث خوردگی تأسیسات سد می‌شود. درواقع آب و رسوب مولفه‌ای جداگانه است و وقتی آب تخلیه می‌شود،قدرت سایش و انحلال‌ آن کم است؛ اما وقتی هم‌زمان با رسوب می‌شود، مثل سمباده تأسیسات را می‌بُرد.

گرشاسبی اظهار داشت: تحلیلی که در بحث ارزیابی اقتصادی رسوب در مخازن سدها انجام داده‌ام، گواه این امر است که هر مترمکعب مخزن سد که از رسوب پر می‌شود، ۱۲ دلار ارزش آن سد را پایین می‌آورد. به‌عبارت دیگر این ۱۲ دلار میانگین قیمت احداث یک مترمکعب مخزن آبی برای یک دریاچه است. 

معاون سابق آبخیزداری سازمان جنگل‌ها درخصوص احتمال شروع ترسالی نیز گفت: ایران یک کشور گرم و خشک است و اگر به آمار تهاتر بارش‌های ۶۰ ساله اخیر نگاه کنیم، می‌بینیم که همیشه چهار تا پنج سال کم‌بارشی و در پی آن به مدت سه تا چهار سال پربارشی داشته‌ایم.

گرشاسبی با اشاره به این‌که در سراسر جهان نیز روی موضوع تغییر اقلیم و این‌که ترسالی است یا خیر، اظهارنظرهایی می‌شود، افزود: با وجود این، بر اساس شواهد و آن چیزهایی که ژئومورفولوژی، زمین‌شناسی، دشت‌ها و رودخانه‌ها نشان می‌دهد، در تاریخ کشور ما هم خشک‌سالی‌ها و هم ترسالی‌ها همیشه وجود داشته است. 

وی ادامه داد: برای این‌که بین ترسالی‌ها و خشک‌سالی‌ها بتوانیم به‌طور بهینه کار کنیم، آبخیزداری و آبخوانداری بهترین گزینه است؛ یعنی باید در ترسالی‌ها حجم زیادی آب را برای خشک‌سالی ذخیره کنیم، نه این‌که آن را به‌راحتی از دست بدهیم. 

گرشاسبی گفت: بر اساس آمار سالانه ۱۲ میلیارد مترمکعب از آب مخازن‌ها و سفره‌های زیرزمینی را استفاده می‌کنیم، اما کار چندانی برای تغذیه این سفره‌های زیرزمینی نمی‌شود؛ بنابراین بهتر است که در ترسالی‌ها ۱۰۰ میلیارد مترمکعب آب ذخایرمان را که استفاده کرده‌ایم، جبران کنیم.

وی در پایان تأکید کرد: موضوع تغذیه مصنوعی، آبخیزداری و آبخوانداری درواقع قانون است. به‌عبارت دیگر، ماده ۲۷ قانون افزایش بهره‌وری به صراحت می‌گوید سالانه طی چهار برنامه توسعه باید سفره‌های آب زیرزمینی را تغذیه کنیم؛ بنابراین باید بین ترسالی و خشک‌سالی اعتدالی بهوجود بیاوریم و تمهیداتی برای ذخیره‌سازی آب در شرایط ترسالی بیندیشیم.

ارسال نظر

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
5 + 3 =