این موضوع در کلان‌شهرهایی مانند کرج که هر روز ده‌ها ساختمان در آن ساخته می‌شود، بیش‌تر مشهود است. طبق قانون مقررات ساختمان، برای ساخت‌وساز باید از آب خاکستری استفاده شود؛ موضوعی که چندان در کشور ما به آن اهمیت داده نمی‌شود و به‌گفته کارشناسان این حوزه، برای ساخت‌وسازها کم‌تر از ۱۰ درصد از آب تانکر استفاده می‌شود.
هدررفت بالای آب در ساختمان‌سازی
یکی از کارگران ساختمانی در منطقه ۴ کرج با بیان این‌که در بیش از ۹۰ درصد از ساخت‌وسازهایی که انجام داده از آب شرب استفاده شده، گفت: میزان استفاده از آب در ساخت‌وسازهای شهری بالاست؛ برای مثال بعد از بتن‌ریزی باید به‌طور مرتب زمین غرقاب شود که به آب بسیاری نیاز دارد؛ از طرفی کامیون‌ها و تانکرهای حامل بتن آماده هم که به محل ساختمان می‌آیند، بعد از تخلیه بار، مخزن و دستگاه‌ها را با همین آب آشامیدنی می‌شویند.
علی‌محمد انصاری در گفت‌وگو با «روستانیوز» افزود: کم‌تر پروژه‌ای وجود دارد که از آب آشامیدنی در ساخت آن استفاده نشود، البته در گذشته از آب تانکر در ساختمان‌سازی استفاده می‌شد، اما اکنون تقریباً همه برج‌ها و ساختمان‌ها با آب آشامیدنی شهری ساخته می‌شوند و این موضوع جا افتاده است.
وی ادامه داد: معدود مهندسان یا صاحب‌کارانی هستند که برایشان هدر نرفتن آب مهم است؛ برای مثال سال گذشته در ساختمانی کار می‌کردیم که صاحب آن از کارکنان محیط زیست بود و بسیار بر این موضوع که آب هدر نرود تأکید داشت. او با این‌که استفاده از آب تانکر برایش هزینه‌بر بود، اما راضی نشد از آب شرب استفاده کند و روزانه دو تا سه تانکر آب به محل ساختمان می‌آورد.
ارزانی آب و نبود منابع جایگزین
یک مهندس ساختمان نیز با اشاره به هدررفت بالای آب در ساخت‌وسازهای شهری، گفت: متأسفانه معماری و نوع مصالح در ساختمان‌سازی‌های کشور ما طوری است که هدررفت آب در آن بسیار بالاست. هرچند در مقررات ملی ساختمان الگوهایی برای ساخت‌وساز و هدررفت انرژی و آب تعریف شده و برای آن برنامه پیشنهادی دارد، اما در مراحل ساخت هیچ‌کدام از مهندسان و مجریان ساختمان، دستورالعملی الزام‌آور برای استفاده یا عدم استفاده از آب در ساختمان‌سازی ندارند.
مسعود خان‌بابایی در گفت‌وگو با «روستانیوز» افزود: در گذشته ساخت‌وسازها براساس اقلیم هر منطقه صورت می‌گرفت و میزان مصرف انرژی، آب و مواد اولیه متناسب با شرایط بومی آن منطقه بود، اما در سال‌های اخیر تحقیقات زیادی در زمینه مصالح مورد استفاده برای ساخت بومی صورت نگرفته است و همه از یک الگو پیروی می‌کنند. در دنیا در طراحی ساختمان‌ها به مصالحی که مورد استفاده قرار می‌گیرد، بسیار دقت می‌شود و حتی به میزان آب مورداستفاده آن نیز توجه می‌کنند؛ اما در کشور ما هنوز این موضوع مهم تلقی نمی‌شود.
وی ادامه داد: سبک‌شدن ساختمان و مصرف کم‌تر مصالح با استفاده از فناوری‌های جدید ازجمله عواملی است که می‌توان با به‌کارگیری آن‌ها در فرآیند ساخت‌وساز، ضمن استفاده کم‌تر از مواد اولیه، از انرژی و آب کم‌تری هم استفاده کرد.
خان‌بابایی ارزان‌بودن قیمت آب در کشور را ازجمله دلایل استفاده بی‌رویه از آن عنوان و اضافه کرد: قیمت آب ارزان است و به‌راحتی در دسترس مردم قرار می‌گیرد؛ هرچند شرکت‌های آب و فاضلاب و شهرداری‌ها تا پایان کار ساختمان آب‌بهای مصرفی را با تعرفه‌های بیش‌تری محاسبه می‌کنند تا صاحب کار از مصرف زیاد آب خودداری کند؛ اما این تعرفه‌ها نیز بازدارنده نیست. البته چاره‌ای هم به‌جز استفاده از آب شرب نیست؛ چراکه باید منابع جایگزین معرفی شود. تأمین آب از تانکر به‌ازای هر مترمکعب بیش از ۲۰ هزار تومان هزینه دارد؛ درحالی‌که استفاده از آب شرب یک‌سوم این قیمت تمام می‌شود.
وی درباره منابع جایگزین گفت: منابع آبی جایگزین شامل آب خاکستری، فاضلاب تصفیه‌شده، میعانات تصفیه‌شده از سیستم‌های تهویه مطبوع و آب باران است. این منابع آبی را می‌توان جایگزین مواردی کرد که مصرف آب شرب در آن‌ها الزامی نیست، اما این موضوع در کشور ما جانیفتاده و هزینه‌بر است؛ یعنی دستگاه‌های متولی هم باید دستورالعمل‌های منع و کاهش مصرف و هم دستورالعمل‌های جبران‌کننده و جایگزین این قضیه را ارائه کنند. این موضوع به یک کار کارشناسی دقیق نیاز دارد که تاکنون هیچ بخشی وارد این حوزه نشده است.
استفاده نکردن از آب شرب الزامی نیست
عضو سازمان نظام مهندسی البرز اما از نبود الزام و قانون در این زمینه صحبت کرد و گفت: در مقررات ملی ساختمان دراین‌باره چیزی گفته نشده است؛ اگر هم قانونی وجود دارد، مربوط به نظام مهندسی نیست و شرکت آب و فاضلاب باید روی آن نظارت کند.
هومن حسینیان در گفت‌وگو با «روستانیوز» افزود: اگر بخواهیم سازمان نظام مهندسی بر تمام زوایا و جزئیات کار نظارت کند، نیازمند اصلاح تعرفه‌های خدمات مهندسی هستیم و جایگاه مهندس به‌عنوان یک متخصص باید در نوع تخصص و خدماتی که ارائه می‌دهد، مشخص باشد.
وی ادامه می‌دهد: وضعیت ساخت‌وساز خوب نیست و همین تعدادی که مشغول کار هستند، با توجه به شرایط اقتصادی سعی می‌کنند طوری کار کنند که هزینه زیادی برایشان نداشته باشد؛ در حالی‌که استفاده از آب تانکر هزینه زیادی دارد.
مصرف آب شرب در ساختمان‌سازی اجتناب‌ناپذیر است
مدیر آبفای کرج هم با اشاره کمبود منابع آبی در کرج گفت: در کرج حدود ۷۰ درصد نیاز آبی از منابع آب زیرزمینی تأمین می‌شود و لازم به ذکر است که آب به اندازه کافی موجود نیست و ظرفیت‌های تولید آب محدود است. به‌دلیل تغییرات اقلیمی شدید و خشک‌سالی که سال‌ها داشتیم، با مدیریت مسئولان تأمین و توزیع در شرکت آب و فاضلاب و همچنین مدیریت مصرف توسط مردم می‌توانیم این بحران را مدیریت کنیم.
شهرام حافظ در گفت‌وگو با «روستانیوز» افزود: در تمام فرآیندهای تهیه مصالح ساختمانی مانند گچ، سیمان، بتن و... آب نقش مهمی دارد و استاندارد آب مصرفی در ساخت‌وساز و آب شرب مانند هم است و تنها فرق آن کلر است. به همین دلیل سازندگان از همین آب شرب در ساختمان‌سازی استفاده می‌کنند؛ البته چند سال قبل که استفاده از بتن آماده چندان مرسوم نبود، بخش عمده‌ای از آب برای تولید بتن و مصالح صرف می‌شد، اما اکنون با مرسوم‌شدن استفاده از بتن آماده و باتوجه به این‌که کارخانه‌های آن در خارج از شهر قرار دارند و از منابع دیگر آبی استفاده می‌کنند، هدررفت آب کاهش یافته است؛ اما باز هم استفاده از آب آشامیدنی برای تولید مصالح و ساختمان به هدررفت این ماده حیاتی منجر می‌شود.
وی ادامه داد: یکی از دلایلی که نمی‌توانیم جلوی استفاده از آب شرب را در ساخت‌وسازها بگیریم، کارگرانی هستند که در محل ساختمان گاهی تا یکی‌ـ‌دو سال و تا پایان اتمام پروژه زندگی می‌کنند. این‌ها باید به آب شرب دسترسی داشته باشند و به همین دلیل تأمین آب شرب در محل ساختمان‌سازی اجتناب‌ناپذیر است.
حافظ درخصوص ایجاد سازکار مناسب برای جلوگیری از هدررفت آب در صنعت ساخت‌وساز گفت: در گذشته مشتاق بودیم و برنامه‌ای داشتیم تا آب شرب محل پروژه را قطع کنیم، اما با این کار شاهد افزایش انشعابات غیرمجاز شدیم؛ بنابراین برای این‌که زمینه سوءاستفاده فراهم نشود، تصمیم گرفتیم آب برای ساخت‌وساز در نظر بگیریم.
وی اضافه کرد: درحال‌حاضر حدود ۹۰ درصد بنایی‌ها به‌صورت تصحیح قرارداد است و مالکی که انشعابی دارد، برای ساخت و افزایش واحدها مجوز می‌گیرد که در این صورت نوع مصرف نیز بسته به بنایی تغییر پیدا می‌کند. همچنین طبق مجوز گرفته‌شده از شورای شهر، نرخ آب مورد استفاده در بنایی‌ها افزایش می‌یابد و تعرفه به‌صورت آزاد پرداخت می‌شود و اگر کارفرما بیش‌تر از حد معین‌شده آب استفاده کند، باید جریمه پرداخت کند.
گزارش از زهرا اشرف‌زاده