کد خبر: 6949
تاریخ انتشار: ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۹ - ۲۱:۴۳
کاراس

در سال­های اخیر گروهی تحقیقاتی از دانشگاه شهید بهشتی مطالعاتی را روی ماهیان غیربومی در آب­های داخلی ایران آغاز کرد. در یکی از این مطالعات به‌تازگی گونه­ای جدید از کپورماهیان غیربومی تحت عنوان ماهی کاراس نقره­ای ژاپنی (Japanese Silver Crucian Carp) در پارک ملی لار به‌ثبت رسیده که خویشاوندی نزدیکی با ماهی قرمز (Goldfish) دارد که برای عموم مردم، خصوصاً در ایام نوروز بسیار نام‌آشناست.

میلاد خسروی، کارشناس ارشد بیوسیستماتیک جانوری و محقق ماهیان آب شیرین و از اعضای این گروه تحقیقاتی، درمورد گونه ­های غیربومی خصوصاً ماهیان غیربومی مهاجم می‌گوید: گونه غیربومی به موجود زنده­ای (ازجمله گیاهان و جانوران) گفته شده که به خارج از محدوده پراکندگی طبیعی (بومی) خود به‌صورت عمدی یا تصادفی، به‌دلیل فعالیت­های انسانی، وارد یا به اصطلاح معرفی می­شود. درصورتی‌که این گونه­ها بتوانند خود را با شرایط جدید محیطی که به آن وارد شده­اند سازگار کنند و جمعیت­های پایداری را تشکیل دهند، در محیط جدید مستقر می‌شوند و در صورت داشتن اثرات منفی به گونه مهاجم تبدیل می­شوند. گونه ­های مهاجم می­توانند طیف وسیعی از پیامدهای زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی را داشته باشند و حتی قادرند گونه‌های بومی یک منطقه را با خطر انقراض کامل مواجه سازند. در این میان، ماهیان غیربومی مهاجم آب شیرین به‌دلیل شرایط خاص اکوسیستم­های آب شیرین که تنوع زیستی بالایی دارند، بسیار حائز اهمیت هستند. عمده­ترین دلایلی که به جابه­جایی و معرفی ماهیان غیربومی به نقاط مختلف دنیا منجر می­شود، تجارت ماهیان زینتی و ماهیان با ارزش اقتصادی بالا، فعالیت­های غیراستاندارد آبزی­پروری و شیلات، صنعت کشتیرانی، تغییرات مسیرهای آبی و کنترل عوامل بیماری­زا و آفت­هاست.

این محقق ماهیان آب شیرین در تشریح کپورماهی غیربومی شناسایی‌شده در ایران به «روستانیوز» می­گوید: گونه‌ای که به‌تازگی در ایران و در پارک ملی لار ثبت شده، طبیعتاً فاقد نام فارسی است، اما نام انگلیسی آن Ginbuna یا Japanese silver crucian carp است و به همین دلیل ترجمه نام انگلیسی این ماهی یعنی ماهی کاراس نقره­ای ژاپنی در این گزارش برایش به کار رفته.

وی می‌افزاید: نام علمی این گونه Carassius langsdorfii است که در گروهی از خانواده بزرگ کپورماهیان تحت عنوان ماهیان کاراس قرار می­گیرد. این ماهی بومی کشور ژاپن است، اما مطالعاتی حضورش را در قاره اروپا و آمریکای شمالی به‌عنوان گونه غیربومی ثبت کرده و همچنین گروه تحقیقاتی نام‌برده با مطالعه خود متأسفانه حضور آن را در ایران و نیز غرب آسیا به‌ثبت رسانده­. دلیل معرفی شدن آن دقیقاً مشخص نیست، اما به‌نظر            می­رسد این گونه به‌طور تصادفی همراه با ماهیان باارزش تجاری جابه‌جا شده باشد. مطالعات نشان داده است که ماهیان کاراس در مقابل طیف وسیعی از شرایط و استرس­های محیطی، ازجمله آلودگی و کمبود اکسیژن، سازگار و مقاومند. همچنین تولید مثل در این ماهیان علاوه‌بر روش معمول جنسی، شامل نوع دیگر تولید مثل به‌اسم ماده­زایی (Gynogenesis) است که از طریق آن ماهی کاراس ماده با استفاده از اسپرم سایر کپورماهیان تخمک­های خود را تحریک (نه بارور) می‌کند که به تولید افراد ماده نسل جدید کامل مشابه خود منجر می­شود. به همین دلیل با معرفی به مناطق جدید به‌سرعت در آن‌جا تکثیر می‌شوند و مطالعات نشان داده که می­توانند اثرات نامطلوب محیطی از خود بر جای گذارند.

رقابت کاراس با ماهیان بومی بر سر تغذیه و زیستگاه

عضو گروه تحقیقاتی ماهیان غیربومی دانشگاه شهید بهشتی درمورد اثرات منفی زیست‌محیطی ماهی کاراس نقره­ای ژاپنی می­گوید: با توجه به نوع روش تولیدمثل گفته‌شده (ماده­زایی) این ماهی می­تواند اسپرم ماهیان کپور بومی آن منطقه را به‌جای این‌که به تولید نسل­های جدید آن ماهیان کمک کند، در راه تولید هرچه بیش‌تر ماهیان ماده کاراس هدر دهد و باعث کاهش تعداد کپورماهیان بومی در نسل‌های آتی شود. این گونه می­تواند برای تغذیه و زیستگاه با ماهیان بومی و سایر گونه ­های آبزی رقابت کند و حتی با تغذیه از خود آن­ها فراوانی و تنوع گونه ­های بومی را کاهش دهد و علاوه‌بر به‌هم ریختن نظم طبیعی اکوسیستم، عرصه را برای گونه ­های بومی تنگ کند.

نقش موثر کاراس در رشد بی‌رویه جلبک‌ها

خسروی می‌افزاید: با تغذیه این ماهی از گیاهان و سایر مواد آلی، زیستگاه (خصوصاً محل تخم­ریزی) برای بسیاری از گونه ­های بومی از بین می‌رود و شرایط بقا برای آن­ها سخت­تر می‌شود. با توجه به این‌که این ماهی از طیف وسیعی از مواد غذایی و آلی تغذیه می‌کند (ازجمله گیاهان، بی­مهرگان، تخم ماهی­ها و دوزیستان و حتی ماهیان کوچک) و به‌ویژه این‌که تغذیه غالباً در بستر رودخانه­ها و تالاب­ها صورت می­گیرد، موجب گل­آلود شدن و آلودگی آب می‌شود و همچنین مشخص شده این گونه به‌صورت غیرمستقیم می­تواند باعث رشد بی­رویه جلبک‌ها در آب شود. درنتیجه ماهی کاراس می­تواند باعث کاهش اکسیژن محلول در آب شود که درصورت وقوع این پدیده، شرایط زیستی لازم خصوصاً برای بقای گونه در معرض تهدید قزل‌آلای خال قرمز در پارک ملی لار بسیار بدتر از پیش می­شود. بنابراین مطابق آنچه گفته شد، مدیریت این گونه غیربومی و سایر ماهیان کاراس بسیار مهم جلوه می­کند.

نتایج مطالعات انجام‌شده توسط گروه تحقیقاتی دانشگاه شهید بهشتی روی ماهیان کاراس در ایران اخیراً در مجله بین­المللی ماهی­شناسی کاربردی (Journal of Applied Ichthyology) به چاپ رسیده است.

گزارش از سلطانعلی زینلی

ارسال نظر

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
8 + 1 =