همانطورکه میدانید، سیستم ایمنی بدن ما از چند جزء تشکیل شده، ازجمله گلبولهای سفید WBC، مانند نوتروفیلها، لنفوسیتها، منوسیتها، ائوزینوفیلها و بازوفیلها.
زمانیکه ویروس کرونا حملهور و وارد بدن میشود، چهار لایه سیستم دفاعی بدن که اولین لایه آن ماکروفاژهای بافتی است فعال میشود و عمل فاگاسیتوز را انجام میدهند و با ویروس کرونا مبارزه میکنند.
با گسیل نوتروفیلها به ریهها، مجدداً عمل فاگاسیتوز تکرار و دومین لایه سیستم دفاعی بدن، با ویروس کرونا مبارزه و تعداد بیشتری از آن را از بین میبرد.
سومین لایه دفاعی بدن، با گسیل منوسیتها و لنفوسیتها، با تکرار عمل فاگاسیتوز با ویروس کرونا مبارزه و متأسفانه در این مرحله لنفوسیتها نیز تلفات داده و ازبین میروند و نهایتاً لایه دفاعی چهارم بدن، یعنی افزایش تولید گلبولهای سفید در مغز استخوان، در روز چهارم با گسیل منوسیتها و لنفوسیتها، با عمل فاگاسیتوز با ویروس کرونا مبارزه میکنند و البته زمانی گلبولهای سفید بدن، پیروز میدان خواهند بود و ویروس کرونا را از بین میبرد که این چهار لایه دفاعی سیستم ایمنی بدن را از قبل تقویت کرده باشیم.
گلبولهای سفید بهعنوان سربازان سیستم ایمنی بدن، برای مبارزه با ویروس کرونا، باید تقویت بشوند، باید تجهیز شوند، این تجهیزات ابتدا ویتامینها هستند، ماکروفاژهای بافتی، برای مبارزه بهتر و کشتن ویروس کرونا، ویتامین D و روی لازم دارند، نوتروفیلها بهعنوان کماندوهای قدرتمند بدن، برای مبارزه بهتر و کشتن ویروس کرونا، نیازمند وجود ویتامینهای A و C است.
باید توجه داشت که مصرف قند، شکر و هرگونه شکلات نوتروفیلها را تضعیف میکند که البته وجود قندهای موجود در میوه سنجد، نیاز قند بدن را بدون اینکه خوراک نوتروفیلها شوند، تأمین خواهد کرد و در آخر افزایش تولید گلبولهای سفید در مغز استخوان که این مهم نیازمند ویتامین خانواده Bاست. پس لازم است سیستم ایمنی بدن را با ویتامینها و مواد معدنی تقویت کرد.
سنجد میوهای بومی، چندمنظوره، ارگانیک و دارای انرژی متابولیسمی بالا و درمانگری شناختهشده است. در میوه سنجد از ۲۸ ماده معدنی ۱۹ ماده (K، P، Ca، Na، Mg، S، As، Fe، Mn، Zn، Cu، Se،Sr Al ، Ni، V ،Cr) درسطح قابلتوجهی حضور دارند، خصوصاً پتاسیم، منیزیم، کلسیم و روی و نیز دارای ویتامینهای A، B۲، E و F و K و این ماده سرشار از ویتامین C است.
وجود آلکالوئیدهای ارزشمند در پیکره رویشی و وجود مواد مفید در سایر اجزای درخت مانند ریشه، برگ، پوست، چوب، هسته، میوه و گل سنجد در اکثر فارماکوپهها بهعنوان یک گیاه دارویی مهم معرفی شده است.
سنجد دارای ارزش غذایی فراوانی است. مواد بااهمیتی ازجمله اولئین، استئارین، لینول و تا ۸ درصد روغن پیهی (گلیسیرید اسیدهای پالمیتین) اسیدهای آلی و یک نوع گلوکوزید بهنام کرستین، را میتوان در سنجد نام برد و در قسمت میانبر دو نوع قند گلوکز و فروکتوز، هفت نوع چربی اشباعشده و اشباعنشده وجود دارد. در قسمت درونبر سنجد ۱۷ نوع آمینواسید و پروتئین وجود دارد که هریک از این آمینواسیدها خواص دارویی دارند. آنچه بیشتر مورد توجه دانشمندان قرار گرفته این است که میوه سنجد آنتیاسکلراتیک است و علاوهبر جوان نگاه داشتن سلولهای بدن، روند پیری را کند میکند. سنجد حاوی اسیدهای آمینه گیاهی است و میتوان آن را بهعنوان منبع پروتئین معرفی کرد.
سنجد در طب عامیانه ایران برای اثرات ضدالتهابی و ضددرد استفاده میشود. استخوانها را محکم و دستگاه گوارش را تقویت میکند.
طی تحقیقاتی که در آزمایشگاههای اروپایی انجام گرفت و فعالیت مستقیم ضد میکروبی میوه سنجد را مطالعه کردهاند، چنین نتیجه گرفته شد که از سنجد میتوان در درمان بیماریهای عفونی، بهعنوان یک آنتیبیوتیک مناسب بهخصوص در برابر عفونتهای استرپتوکوکی و در مقابل بیماریهای عفونی لیستریا مونوسیتوژن (Lystria monocytogens) استفاده کرد.
در سال ۱۹۹۴ دکتر Bob Arnet در CBS میوه سنجد را بهعنوان درمان سرماخوردگی و آنفلوآنزا معرفی کرد. وی بهگفته پزشک و متخصص اطفال Gay Gordon از مرکز پزشکی Cedars Sinai استناد کرد که از میوه سنجد میتوان بهطور موثری در درمان عفونتهای گوش و سرماخوردگیها استفاده کرد.
سنجد علاوهبر ویتامینها و مواد معدنی دارای ترکیبات فتیکمیکال است که آنتیاکسیدان محسوب میشود. محققان دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز توانستهاند اثرات ضد دردی، ضد التهابی و شلکنندگی عضلانی این گیاه بهویژه بهصورت پودر هسته سنجد را تأیید کنند. بهگفته ایشان سنجد در بیماری استئوآرتریت، اثرات بالینی و ضد دردی مشابه داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی دارد. این میوه بهدلیل همین خواص آنتیاکسیدانی و ضدالتهابی خود در درمان بسیاری از بیماریها بهویژه بیماریهای قلبی و عروقی و دردهای استخوانی نیز موثر است.
تحقیقات به عملآمده روی میوه سنجد بیانکننده آن است که این گیاه حاوی یکی از مفیدترین ترکیبات ضد ویروسی، ضد قارچی و آنتیبیوتیکی است. تأثیرپذیری میوه سنجد در مقابل یک مخمر عمومی بهنام کاندیدا آلبیکنس ثابت شده است.
بر پایه بررسی پژوهشگران دانشگاههای علوم پزشکی بقیهالله، شهید بهشتی و تهران، برای کاهش درد ناشی از آرتروز، استفاده از عصاره میوه سنجد موثرتر از استامینوفن شناخته شده است.
تعداد زیادی ترکیبات از سنجد به دست آمده و در مجامع علمیجهانی این گیاه به عنوان منبع ارزشمندی از فلاونوئیدها، آلکالوئیدها، مواد معدنی و ویتامینها معرفی شده. هدف بیشتر مطالعات، استفاده از این گیاه برای تهیه داروهای گیاهی و به عنوان یک ماده سازنده فرمولاسیون داروها مطرح است.
اخیراً در مطالعه اثرگذاری سنجد بر روی سلولهای سرطانی، مشاهده شد عصاره متانولی این گیاه از تولید پروتئینهایی که برای توسعه و هجوم سلولهای سرطانی ضروری است، جلوگیری میکند.
درصد ترکیبات فعال میوه رسیده سنجد
Elaeagnus spp. is in the family riparian trees growing near the rivers or water corridors |
Percentage in dried ripe fruits of E. angustifolia |
Reducing sugars |
۵۰.۶۷-۵۵.۷۵% |
Total sugar |
۶۰ ± ۵% |
Pectic polysaccharides |
۳.۵۸ ± ۰.۳% |
Total flavonoids and polycarboxilic acids |
۱.۳۵ ± ۰.۱۵% |
Total saponins |
۱.۹۶ ± ۰.۵۲% |
Ascorbic acid |
۵.۶ mg% |
B-carotene |
۱۷.۵ mg% |
Tannin |
۵.۰۳ ± ۰.۰۵% |
طبق شواهد بهدستآمده، فراکسیونهای تهیهشده از گل سنجد در غلظتهای مشابه، هم بر کاهش تکثیر سلولها موثرند و هم بر بقای آنها و سبب زوال و نابودی سلولهای سرطانی شدند.
در سال ۲۰۰۷ فعالیت ضد تکثیری گیاهان دارویی ازجمله برگ سنجد علیه لاینهای سلولی سرطان سینه، توسط Abu-Dahab نشان داده شد و بررسی فیتوشیمیایی حضور فلاونوییدها، تریپترپنها و فنولها را در تمام عصارههای فعال و موثر بر تکثیر و بقای سلولها نشان داد.
خواص ضدتوموری و ضدسرطانی فراکسیونهای گیاه سنجد، بهدلیل وجود ترکیبات فنلی و فلاونوئیدی قابل حل در کلروفرم و اتیل سینامات و آلفاتوکوفرول قابل حل در اتیل استات است.
میوه سنجد علاهبر خاصیت ضد دردی، دارای دیگر خواص درمانی ثابت شدهای است؛ بهعنوان مثال میتوان درمان نقرس، روماتیسم، دیابت، آرتروز، پیرچشمی، تب، سردردهای عصبی، خیز، شلکننده عضلات، ارگاسم زودرس، سوختگی، اسپاسم، سرطان پروستات، دردهای آستئوآرتریت، آرامبخش و ضد ویروس، ضد میکروب، ضد قارچ، ضد اضطراب، ضد تهوع، ضد التهاب، ضد تشنج، ضد افسردگی، ضد فشارخون و پیشگیریکننده از آلزایمر و تقویت حافظه را نام برد.
مواردی که در کرونا عارض میشود
درمورد میوههایی نظیر سنجد که حاوی قند بالا هستند، ممکن است قسمتی از اثرات ضد دردی آنها از طریق افزایش سطح هیدراتهای کربن خون باشد.
تحقیقات بهعملآمده روی میوه سنجد بیانکننده آن است که این گیاه حاوی یکی از مفیدترین ترکیبات ضد ویروس است. مردمی که پودر میوه سنجد (آرد هسته، پوست همراه میوه) را مصرف میکنند، میتوانند با اطمینان، انتظار داشته باشند که در برابر بیماریهای عفونی، مقاومت و مصونیت خواهند داشت.
وحیدرضا شادفر- کارشناس ارشد منابع طبیعی