داوود مومنی همزمان با دهه مبارک فجر مهمترین اقدامات و برنامههای این بخش را در گفتوگو با روستانیوز رسانهای کرد.
مومنی با تبریک دهه مبارک فجر نخست به پیشینه این موسسه اشاره کرد و گفت: موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی با توجه به نیاز بخشهای اجرایی وزارت جهاد کشاورزی در زمینه مسائل و مشکلات فنی و مهندسی بخش کشاورزی، از سال ۱۳۶۹ فعالیتهای علمی و پژوهشی خود را آغاز کرد و به جمع موسسات تحقیقاتی کشور پیوست.
وی تعداد همکاران این موسسه را ۱۴۶ نفر ذکر کرد و افزود: این موسسه بهعنوان یک موسسه مادر متولی تحقیقات مهندسی کشاورزی در چهار زمینه «مهندسی آبیاری و زهکشی»، «مهندسی ماشینهای کشاورزی و مکانیزاسیون»، «صنایع غذایی و فناوریهای پس از برداشت» و «مهندسی گلخانه» است. این موسسه دارای ۱۴۶ نفر محقق در ستاد و بخشهای تابعه است که از این تعداد ۱۰۰ نفر دارای مدرک تحصیلی دکتری و دیگر محققان دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد هستند. به گفته وی، نسبت اعضای هیئت علمی (کارشناسی ارشد و دکتری) به کل نیروهای تحقیقاتی نسبتی مطلوب و بیش از ۸۵ درصد است.
رئیس بخش تحقیقات مهندسی گلخانه موسسه تحقیقات فنی و کشاورزی تصریح کرد: این موسسه در ۱۴ مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استانی دارای بخش تابعه و همچنین در شش مرکز گیلان، هرمزگان، چهارمحالوبختیاری، تهران، قزوین و خراسانشمالی دارای گروه تحقیقاتی است.
مومنی خاطرنشان کرد: بخشهای تابعه در مراکز تحقیقات استانی، شامل بخشهای تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی در مراکز آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل (مغان)، خوزستان (اهواز)، کرمان، اصفهان، گلستان، فارس، خراسانرضوی، همدان، سمنان (شاهرود)، مرکزی، جنوب استان کرمان (جیرفت و کهنوج) و صفیآباد (دزفول) است.
به گفته وی، بخش تحقیقات مهندسی گلخانه برای انجام پژوهشهای کاربردی در سه زمینه سازه و تجهیزات کنترل محیطی، آبیاری و زهکشی و مسائل پس از برداشت محصولات گلخانهای در سال۱۳۹۰ بهعنوان یکی از بخشهای تحقیقاتی موسسه فعالیت خود را آغاز کرد.
رئیس بخش تحقیقات مهندسی گلخانه موسسه تحقیقات فنی و کشاورزی درباره تحقیقات واحد سازه و تجهیزات کنترل محیطی گفت: این تحقیقات شامل تحقیق روی سازهها و تأسیسات گلخانهای، ارزیابی سطح مکانیزاسیون و ارائه راهکارهای افزایش کارآیی فنی و اقتصادی فناوریهای بهکار رفته در گلخانهها، تدوین استانداردهای ملی سازه و تجهیزات گلخانهای و بومیسازی سیستمهای سازه و تجهیزات گلخانهای متمرکز است.
مومنی در ادامه یادآور شد: بررسی و بهینهسازی انواع سیستمهای آبیاری میکرو، بهبود مدیریت آبیاری و مصرف آب در گلخانهها، بررسی چالشهای کاربرد آب در تولید محصولات گلخانهای (مدیریت نامناسب آبیاری، روش آبیاری نامناسب، زیرساختهای نامناسب، کود آبیاری و روشهای کشت هیدروپونیک) از وظایف واحد آبیاری و زهکشی این بخش تحقیقاتی است.
این مقام مسئول در وزارت جهاد کشاورزی ادامه گفت: بررسی مسائل برداشت، پس از برداشت، حفظ ارزش غذایی، بازارپسندی و در نهایت کاهش ضایعات محصولات گلخانهای و نیز مطالعه انواع روشهای افزایش ماندگاری، طول مدت نگهداری و بازارپسندی انواع محصولات گلخانهای از وظایف واحد فناوری پس از برداشت این بخش تحقیقاتی است.
اهمیت توسعه کشتهای گلخانهای در کشور
رئیس بخش تحقیقات مهندسی گلخانه موسسه تحقیقات فنی و کشاورزی با اشاره به اهمیت توسعه کشتهای گلخانهای در کشور تأکید کرد: با توجه به اینکه آب مهمترین عامل تولید محصولات کشاورزی، بهویژه در محصولات بهاره و تابستانه ازجمله سبزی و صیفی است و ایران دارای اقلیمی خشک و نیمهخشک است، در این زمینه برنامهریزیهای مختلفی صورت گرفت که مهمترین آنها عبارتنداز:
- افزایش بهرهوری و کارآیی مصرف آب.
- افزایش عملکرد در واحد سطح با توجه به روند رو به رشد جمعیت و تقاضا.
- کاهش تقاضای آب، تغییر الگوهای کشت و تغییر ساختار تولید کشاورزی از روش سنتی به صنعتی و مدرن.
مومنی برداشتهای بیرویه از منابع آبی کشور و افت شدید سطح سفرههای آب را تهدیدی برای پایداری تولیدات کشاورزی و امنیت غذایی کشور عنوان کرد و گفت: برای مقابله با این تهدید، پروژه افزایش تولید در محیطهای کنترل شده گلخانهای بهعنوان یک اولویت ملی در سالهای ۹۵ و ۹۶ در ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی کشور مصوب شد، تا ضمن افزایش بهرهوری مصرف آب و تأمین امنیت غذایی کشور، توسعه صادرات و مثبت شدن تراز تجاری در بخش کشاورزی نیز صورت گیرد.
مزایای کشتهای گلخانهای در مقایسه با فضای باز
رئیس بخش تحقیقات مهندسی گلخانه موسسه تحقیقات فنی و کشاورزی مهمترین مزایای کشتهای گلخانهای را در مقایسه با فضای سبز به شرح ذیل اعلام کرد:
- افزایش تولید در واحد سطح نسبت به فضای باز.
- افزایش کارآیی مصرف آب نسبت به فضای باز.
- کاهش سطح اشغال زمین نسبت به فضای باز.
- امکان تولید خارج از فصل و تولید مستمر در تمام طول سال.
- ارتقای بهرهوری استفاده از منابع تولید، نظیر اقلیم، آب، عناصر غذایی، سموم و... .
- جلوگیری از وارد شدن خسارت به محصول در برابر حوادث قهری.
- ایجاد اشتغال پایدار.
- ایجاد گردش مالی دائمی در طول سال برای تولیدکننده.
- افزایش کیفیت محصول تولید شده.
- افزایش خاصیت انبارداری محصول.
- عدم حساسیت در برابر کیفیت خاک زراعی.
سیاستهای اصلی وزارت جهاد کشاورزی در توسعه گلخانه
مومنی با تأکید بر ضرورت توسعه کشت گلخانهای در کشور گفت: برای دستیابی به این هدف سیاستهای ذیل در دستورکار وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفته و درحال اجراست.
- انتقال سبزی و صیفیجات و سایر محصولات (گیاهان دارویی، گل و گیاهان زینتی) از فضای باز به گلخانه.
- تولید محصولات باغی در گلخانه (انگور، هلو، زردآلو و...).
- تولید نشاء، تولید نهال، تولید بذور هیبرید سبزی و صیفیجات در گلخانه.
- انتقال دانش فنی و فناوری مدرن جهانی و تقویت توان داخلی برای ارتقای کیفیت سازهها، پوششهای گلخانه و تجهیزات مربوطه.
- توسعه صادرات جهت مثبت کردن تراز تجاری و هماهنگی برای ورود به بازارهای خارجی.
- تولید محصول سالم و گواهی شده.
- تقویت و تکمیل زنجیره تأمین و تولید محصولات کشاورزی.
- مدیریت تولید در طول سال متناسب با نیاز داخلی، تقاضای بازار و برندسازی در بازارهای هدف.
با توجه به مزایای ذکر شده برای کشتهای گلخانهای، رشد سطح زیرکشت آن در کشور دیده میشود؛ بهطوریکه سطح گلخانهها که در سال ۱۳۹۰ حدود هشتهزار و ۸۳ هکتار بوده، درحالحاضر به حدود ۱۴ هزار و ۵۰۰ هکتار رسیده است. در کنار این توسعه کمی در کشور، بخش تحقیقات مهندسی گلخانه نیز حضور پررنگی داشته و در آینده نیز با توسعه فعالیتهای تحقیقاتی، آموزشی و ترویجی و انجام پروژههای ملی و بینالمللی ضمن ارتقای کارآیی مصرف آب و انرژی در گلخانه در کنار این توسعه پایدار قرار خواهد داشت.
مهمترین اقدامات بخش تحقیقات مهندسی گلخانه:
فعالیتهای انجام شده بخش را میتوان در چهار دسته «تحقیقاتی»، «آموزشی»، «ترویجی» و «سایر موارد» بهصورت زیر بیان کرد:
۱- تحقیقاتی
- اجرای بیش از ۳۴ فقره طرح و پروژه تحقیقاتی مرتبط با مهندسی گلخانه در سطح کشور.
۲- آموزشی
- برگزاری دورههای آموزشی ملی با موضوع مهندسی گلخانه به دو صورت تحت وب و حضوری.
- همکاری با جایکا ژاپن در زمینه برگزاری دوره آموزشی بینالمللی برای کارشناسان افغانی.
۳- ترویجی
- تهیه راهنمای جامع «مکانیابی برای احداث گلخانه» و بارگذاری در تالار ترویج کشاورزی.
- تهیه راهنمای جامع «مدیریت مصرف انرژی گرمایشی در گلخانه» و بارگذاری در تالار ترویج کشاورزی.
- تهیه اپلیکیشن اندرویدی محاسبهگر «نیاز گرمایشی گلخانه» و بارگذاری در تالار ترویج.
- تهیه نشریه ترویجی «شاخصهای کیفی محصولات باغی و روشهای اندازهگیری آنها» و بارگذاری در تالار ترویج.
۴- سایر موارد
- تدوین استاندارد ملی سازههای گلخانهای با شماره مصوب ۱-۱۵۵۶۵ و بارگذاری در سایت موسسه ملی استاندارد.
- همکاری اعضای هیئت علمی بخش با معاونت علمی و فناوری ریاستجمهوری؛ دفتر طرح توسعه گلخانههای کشور در معاونت باغبانی وزارت جهاد کشاورزی؛ کمیته مطالعات باغبانی در عرصههای تحت پوشش شبکههای فرعی آبیاری و زهکشی غرب و شمالغرب کشور درخصوص توسعه گلخانهها در استانهای اردبیل، آذربایجان شرقی و غربی، کرمانشاه، کردستان و ایلام؛ سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی و شرکت شهرکهای کشاورزی.
- تهیه و بهروز رسانی پایگاه داده گلخانهسازان کشور در سایت موسسه.
- تدوین دانش فنی استفاده از انرژی خورشیدی در کشور.
- ثبت اختراع سامانه گرمایش خورشیدی برای گلخانهها.
- برگزاری سومین کنگره ملی هیدروپونیک و تولیدات گلخانهای (کرج، ۱۳۹۳).
- انجام خدمات تحقیقاتی، پژوهشی و مشاورهای.
- همکاری در رویدادهای علمی کشور با چاپ مقالات علمیـ پژوهشی و ترویجی