به گزارش «روستانیوز»، حجت‌الاسلام والمسلمین سید رضا تقوی در همایش روز جهانی خاک که در محل سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی برگزار شد، ضمن برشمردن ارزش‌های خاک، اظهار داشت: بهره‌برداری و مدیریت نادرست سبب شده تا با چالش فرسایش و تخریب خاک روبه‌رو باشیم.
وی تصریح کرد: سیاست‌گذاری و مدیریت بهره‌برداری در حفظ خاک موثر است و این مهم در نهایت کشاورزی پایدار را رقم خواهد زد.
نماینده ولی فقیه در وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به اهمیت خاک در نظام اسلامی، افزود: منابع طبیعی، آب، خاک، هوا و منابع خاک باید به درستی مدیریت شود و در این زمینه مدیریت یکپارچه بر اساس اسناد بالادستی می‌تواند کمک‌کننده باشد.
مشکل فرسایش خاک خود مسئولان هستند نه کشاورزان
سرپرست وزارت جهاد کشاورزی نیز در این همایش با بیان این‌که کشاورزان جزو پیشرفته‌ترین و دقیق‌ترین افراد در ارتباط با حفظ خاک هستند، گفت: لازم است که خود مسئولان آموزش‌های بیش‌تری ببینند و هرگونه تصمیم‌گیری آن‌ها منوط به حفظ خاک باشد.
عباس کشاورز اظهار کرد: لازم است برای حفظ خاک با ایجاد یک نهضت ظرف مدت پنج سال گاوآهن را از اراضی کشاورزی حذف کنیم.
وی افزود: شهروندان، مسئولان و همه برای حفظ خاک و اکوسیستم کشور مسئول هستیم و نباید آن را منحصر به بخش خاصی مانند معاونت خاک و آب وزارت جهاد کشاورزی کرد و در نوع برخورد با طبیعت نباید فکر کنیم که می‌شود با طبیعت جنگید، بلکه باید با آن سازگاری داشت.
سرپرست وزارت جهاد کشاورزی خطاب به مسئولان حاضر در این نشست گفت: کشاورزان جزو پیشرفته‌ترین و دقیق‌ترین انسان‌هایی است که در مواجهه با طبیعت و خاک فعالیت می‌کنند و مشکل موجود در این ارتباط خود مسئولان هستند.
کشاورز افزود: همه مسئولان باید اطلاعات خود را در ارتباط با شرایط حفظ خاک افزایش دهند و همچنین آموزش‌های بیش‌تری در این ارتباط باید در وزارت جهاد کشاورزی داده شود. همچنین اهمیت حفظ خاک باید برای تمام بخش‌ها معلوم باشد تا هیچ کس به خود اجازه ندهد تصمیمی بگیرد که در آن مسائل مربوط به حفظ خاک رعایت نشده باشد.
وی با بیان این‌که کلید حفظ آب در کشور خاک است، گفت: تا به امروز رفتار ما در مواجهه با خاک مناسب نبوده است و تجدیدنظر کلی در این ارتباط لازم است.
سرپرست وزارت جهاد کشاورزی با بیان این‌که هم‌زمان با آبیاری و هرگونه فعالیت کشاورزی خاک دچار شوری می‌شود، گفت: به همین منظور در زمان انجام هرگونه فعالیت کشاورزی نباید بهره‌گیری از روش‌های آبیاری و کشت متناسب با خاک را فراموش کرد.
کشاورز اظهار کرد: میزان تولید محصولات کشاورزی و حفظ امنیت غذایی و ارتقای آن برای ما بسیار اهمیت دارد و باید توجه داشت که تغییر رفتار ما با خاک در توسعه پایدار نقش مهمی دارد.
هزینه پنهان ۵۶ میلیارد دلاری فرسایش خاک
رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی نیز در این همایش گفت: سالانه ۵۶میلیارد دلار به‌صورت پنهان برای فرسایش خاک هزینه می‌شود.
کاظم خاوازی گفت: بر اساس اعلام سازمان‌های جهانی، هزینه هر تن فرسایش خاک حدود ۲۸دلار است که با توجه به دو میلیارد تن فرسایش خاک در ایران، به هزینه پنهان ۵۶میلیارد دلاری فرسایش خاک خواهیم رسید.
خاوازی با بیان این‌که با احتساب 6/10 میلیون تن واردات محصولات کشاورزی این میزان فرسایش خاک هزینه‌ای معادل پنج برابر ارزش این واردات به کشور تحمیل می‌کند، گفت: ایران جزو کشورهای با فرسایش متوسط به بالا است و برخی عقیده دارند که فرسایش خاک در ایران بیش از ۱۰ تن در هکتار است.
وی با بیان این‌که برای کاهش فرسایش خاک روش‌های متنوعی وجود دارد، گفت: قدرت تحمل و فرسایش‌پذیری خاک (تنظیم سرعت خاک‌ورزی با فرسایش) در جهان بین دو تا 2/2 تن در هکتار است که در ایران به دلیل شرایط آب و هوایی خشک و نیمه خشک، در سطح دو تن در هکتار قرار دارد که از میانگین جهانی عبور کرده.
خاوازی همچنین درباره حد تحمل فرسایش خاک (افت عملکرد محصول و پایداری آن) نیز گفت: فرسایش شدید خاک از یک تا ۱۱ تن در کاهش عملکرد محصولات موثر است و به همین دلیل امروزه نقش خاک در امنیت غذایی بسیار مهم‌تر از آب است.
رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی با بیان این‌که در سال‌های اخیر رویکرد خوبی در این زمینه اتخاذ شده است، گفت: تصویب قانون حفاظت از خاک و همچنین تأسیس دفتر خاک در معاونت آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی از این موارد بوده است.
خاوازی با اشاره به این‌که در برنامه ششم مجلس شورای اسلامی کمک شده تا ردپای خاک در قانون وجود داشته باشد، گفت: خوشبختانه در حال حاضر کشاورزان ما نیز با افزایش سطح آگاهی در حفظ خاک برای آیندگان تلاش می‌کنند.
گزارشی از قاچاق خاک در ۵ سال گذشته نداشتیم
دیگر معاون وزیر جهاد کشاورزی هم در این همایش با بیان این‌که طی پنج سال گذشته حتی یک مورد گزارش از قاچاق خاک ارائه نشده، گفت: در قانون حفاظت از خاک، جرائم بسیارسنگینی برای تخریب‌کنندگان و قاچاقچیان خاک در نظر گرفته شده است.
علی‌مراد اکبری با اشاره به این‌که آیین‌نامه اجرایی قانون حفاظت از خاک نهایی شده است، اظهار داشت: در حال چکش‌کاری این آیین‌نامه هستیم و به‌زودی این آیین‌نامه برای تصویب به هیئت دولت ارسال می‌شود.
وی ادامه داد: این آیین‌نامه با همکاری سازمان حفاظت محیط‌زیست، سازمان جنگل‌ها و... تدوین شده است.
معاون وزیر جهاد کشاورزی افزود: در قانون حفاظت از خاک، برای کسانی که اقدام به تخریب، آلودگی، فرسایش، تغییر کاربری یا قاچاق خاک می‌کنند، جرائم بسیار سنگینی در نظر گرفته شده است.
اکبری تصریح کرد: تاکنون مجوزی برای صادرات خاک کشاورزی نداده‌ایم و فقط خاک صنعتی از کشور صادر می‌شود که این کار نیز با مجوز وزارت صمت است.
وی با اشاره به اخبار منتشر شده در فضای مجازی درباره قاچاق خاک توضیح داد: در فضای مجازی به این مسأله زیاد پرداخته می‌شود، اما طی پنج سالی که در معاونت آب و خاک حضور دارم، حتی یک گزارش نیز در این زمینه دریافت نکرده‌ام.
معاون وزیر جهاد کشاورزی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به فرسایش خاک در کشور گفت: اعداد و ارقام متفاوتی در این زمینه مطرح می‌شود؛ به عنوان مثال، برخی میزان فرسایش خاک در کشور را ۱۶ تن در هکتار عنوان می‌کنند که مبنای قوی برای پذیرش این مسأله وجود ندارد.
اکبری خاطرنشان کرد: با توجه به این‌که کشور ما خشک و نیمه‌خشک است، فرسایش در آن از متوسط جهانی بالاتر است.
کاهش ۴ درصدی عملکرد محصولات کشاورزی به دلیل فرسایش خاک
نماینده فائو در ایران نیز با بیان این‌که فرسایش خاک هر ساله موجب کاهش چهار درصدی عملکرد محصولات کشاورزی در جهان می‌شود، از اعلام آمادگی این سازمان برای کمک به ایران در زمینه مدیریت منابع خاک خبر داد.
گرولد بودچر گفت: فائو آماده کمک به ایران در زمینه مدیریت پایدار منابع خاک است. وی افزود: این سازمان از کشورهای عضو می‌خواهد سیاست‌هایی را اتخاذ کنند که ترغیب‌کننده طیف گسترده دست‌اندرکاران برای به‌کارگیری رویکردهای زراعی مبتنی بر مدیریت پایدار خاک باشد.
وی اضافه کرد: رویکردهایی مانند بوم‌شناسی کشاورزی، کشاورزی حفاظتی، کشاورزی ارگانیک، بی‌خاک‌ورزی و دارکش‌ورزی از جمله رویکردهای مورد تأکید فائو برای ترویج بین ذی‌نفعان و دست‌اندرکاران عرصه کشاورزی است.
نماینده فائو در جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر این‌که خاک یک منبع متناهی است، گفت: اگر این ماده از بین برود، بازیابی آن در مدت عمر انسان امکان‌ناپذیر است.
وی اظهار داشت: فرسایش خاک در بسیاری از نقاط جهان بزرگ‌ترین تهدید موجود برای سلامت خاک و خدمات اکوسیستمی آن است.
نماینده سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) در ایران ادامه داد: فرسایش خاک موجب حذف سطح حاصلخیز خاک و کاهش فضای مناسب برای ریشه‌زایی گیاهان در خاک می‌شود که تأثیرات منفی بر رشد و عملکرد محصولات کشاورزی دارد.
وی گفت: فرسایش خاک موجب آلودگی آبراهه‌ها و انتشار کربن ذخیره شده در خاک در جو زمین می‌شود.
نماینده فائو در ایران گفت: گرامیداشت روز جهانی خاک فرصتی را مهیا می‌کند تا نقش و ارزش خاک را به خاطر ظرفیت تولیدی‌اش و تأثیر آن در امنیت غذایی و حفظ خدمات کلیدی اکوسیستمی مورد توجه قرار دهیم. وی تصریح کرد: باید سخت تلاش کنیم که فرسایش خاک را متوقف تا بتوانیم آینده را حفظ کنیم.
مجوزی برای صادرات خاک زراعی نداده‌ایم
مدیرکل دفتر امور خاک وزارت جهاد کشاورزی نیز در این همایش گفت: این وزارتخانه برای صادرات حتی یک کیلوگرم خاک زراعی مجوز صادر نکرده؛ ضمن این‌که گزارشی از قاچاق آن وجود نداشته است.
جهانبخش میرزاوند درباره مباحث مطرح شده مبنی بر خروج خاک از کشور، گفت: وزارت جهاد کشاورزی هیچ‌گونه مجوزی برای صدور خاک زراعی از کشاورز نداده است.
وی تصریح کرد: در حوزه قاچاق خاک زراعی نیز هیچ‌گونه گزارشی از سوی نیروهای امنیتی و نظامی وجود نداشته که حاکی از قاچاق خاک زراعی به خارج از کشور باشد.
این مقام مسئول ادامه داد: مباحثی به صورت پراکنده مطرح می‌شد که در جنوب کشور این نوع خاک قاچاق می‌شود؛ بنابراین کارشناسان ما به مناطق مذکور اعزام شدند و بررسی‌های لازم در این حوزه انجام گرفت. همچنین با مسئولان گمرک، مرزبانان و نیروهای امنیتی جلساتی داشتند و این مسأله را بررسی کردند و در نهایت مشخص شد که خاک‌های صادراتی از نوع معدنی و نیز مواد اولیه تولید سیمان و تولیدات صنعتی بوده که مجوز هم داشته و صادر می‌شده است.
میرزاوند افزود: صادرات این نوع خاک‌ها قانون خاص خود را دارد و متولی آن نیز وزارت صنعت، معدن و تجارت است و ربطی به وزارت جهاد کشاورزی ندارد.
آیین‌نامه اجرایی قانون حفاظت از خاک به‌زودی نهایی می‌شود
این مقام مسئول در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به ابلاغ قانون حفاظت از خاک در خردادماه امسال، گفت: این قانون برای اجرا نیازمند آیین‌نامه اجرایی است که وزارت جهاد کشاورزی مسئول تدوین آیین‌نامه اولیه آن شده.
وی ادامه داد: با تشکیل یک کمیته تخصصی تدوین آیین‌نامه اجرایی را آغاز کرده‌ایم و این کار به زودی نهایی می‌شود.
میرزاوند با بیان این‌که در راستای اجرای این قانون و فراهم‌آوردن مقدمات این کار دفتر خاک در وزارت جهاد کشاورزی راه‌اندازی شده است، افزود: قانون حفاظت خاک بیش‌تر بحث پیشگیری را مورد توجه قرار داده و به همین دلیل ما باید بعد از تدوین آیین‌نامه اجرایی، اهمیت قانون را برای بهره‌برداران، سیاست‌گذاران، تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان تبیین کنیم.
رایزنی با کارشناسان سازمان برنامه و بودجه برای تخصیص اعتبارات لازم
وی تصریح کرد: برای اجرایی‌کردن مواردی که قانون بر عهده ما گذاشته نیازمند اعتبارات و بودجه هستیم که در این راستا رایزنی‌ها، جلسات و پیگیری‌های لازم با کارشناسان بودجه وزارت جهاد کشاورزی و نیز کارشناسان سازمان برنامه و بودجه انجام شده؛ البته میزان دقیق این اعتبارات و بودجه مورد نیاز را در حال حاضر نمی‌توان اعلام کرد و میزان اعتبار بستگی به نوع کار و وظایف محول شده دارد.
این مقام مسئول ادامه داد: یکی از وظایفی که این قانون بر عهده ما گذاشته، تهیه نقشه‌های یک بیست و پنج هزارم خاک است که باید در طول پنج سال تهیه شود که برای این کار ابتدا باید ردیف بودجه آن در نظر گرفته شود تا بتوانیم به خوبی کار را انجام دهیم.
وی با اشاره به این‌که ماده آلی خاک‌های کشور بر اثر تخریب و مواردی از این قبیل به‌شدت کاهش یافته است، گفت: ارتقای سطح توان تولید خاک که یکی از عوامل ارتقاء‌دهنده آن ماده آلی است، از دیگر وظایف محول شده به وزارت جهاد کشاورزی در بحث قانون خاک است و زمان‌بندی کردیم که در یک برنامه پنج ساله ماده آلی خاک را ارتقاء دهیم.
میرزاوند ادامه داد: همچنین پایش دائمی خاک هر دو سال یک‌بار از دیگر وظایف شاخصی است که در این قانون به ما محول شده است.
به گزارش «روستانیوز»، مراسم بزرگداشت روز جهانی خاک دیروز در سالن همایش‌های سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی برگزار شد و در آن مسئولان به بیان نظرات خود در مورد فرسایش خاک و راه‌های جلوگیری از آن پرداختند.
گزارش از علی عبدالخالق