در نوع دوم دیابت میزان انسولین در بدن کاهش یافته و مقاومت سلول‌های بدن به انسولین بالا رفته است. این نوع از دیابت به‌دلیل کاهش اندک‌اندک انسولین در بدن و به‌مرور زمان، بدون علائم بوده و بدن خود را با شرایط ایجادشده وفق می‌دهد و با گذر زمان و افزایش سن، میزان انسولین کاهش یافته و بعد از ۳۰ سالگی در افراد شناسایی می‌شود.
هنگامی که از دیابت صحبت می‌کنیم، غالباً منظورمان دیابت نوع دو است؛ بیش از ۹۰ درصد جمعیت دیابتی‌ها را مبتلایان به دیابت نوع دو تشکیل می‌دهد. ابتلا به دیابت نوع دو وابسته به سبک زندگی افراد، میزان چاقی، رژیم‌های پرکالری، سابقه خانوادگی و... بروز پیدا می‌کند و می‌تواند با اختلال فشارخون بالا، کلسترول، لیپیدها و... همراه باشد.
درصورتی‌که در آزمایش قندخون فرد، قند بین ۱۰۰ تا ۱۲۶ میلی‌گرم باشد، فرد دچار اختلال قندخون ناشتا بوده و این موضوع نشان‌دهنده مقاومت بدن به انسولین است و در آینده احتمال بروز دیابت در فرد تقویت می‌شود. نکته قابل توجه آن است که با پایین آمدن سن ابتلا به دیابت، عمده کسانی که در آینده به دیابت مبتلا می‌شوند، از گروه پِره دیابتی‌ها هستند که علاوه‌براین بیماری، مستعد بروز بیماری‌ها و عوارض قلبی و عروقی دیگر نیز خواهند بود.
قندخون ناشتای افراد در دو مرحله چک می‌شود؛ اگر بالاتر از ۱۲۶میلی‌گرم بود، دیابت و درصورتی‌که قندخون عادی بالاتر از ۲۰۰ میلی‌گرم باشد، دیابت فرد برای پزشک محرز خواهد شد. از دیگر راه‌های شناسایی فرد دیابتی، تست تحمل گلوکز است که از سوی سازمان جهانی بهداشت بهترین راه شناسایی دیابت شناخته می‌شود. در طی این روش، بیمار ۷۵ میلی‌گرم گلوکز مصرف می‌کند و پس از دو ساعت قندخون او را اندازه‌گیری می‌کنیم، اگر پس از این مدت قندخون بالای ۲۰۰ باشد، دیابت و اگر بین ۱۴۰ تا ۲۰۰ میلی‌گرم باشد، اختلال تحمل گلوکز شناخته می‌شود.
اگر قندخون فرد خیلی بالا نباشد، او می‌تواند با اصلاح شیوه زندگی، کم کردن وزن، ورزش و... قندخون خود را پایین آورد. کاهش مصرف چربی‌ها و قندهایی نظیر شکر و شکلات می‌تواند علاوه‌بر کنترل قندخون فرد باعث جلوگیری از بروز سایر بیماری‌ها شود.
براساس مطالعات ثابت شده است که هفت درصد کاهش وزن بدن می‌تواند باعث به تعویق انداختن بروز دیابت تا ۱۱ سال باشد. به همین علت فعالیت بدنی هوازی منظم و حداقل ۱۵ دقیقه در هفته با شدت متوسط را به افراد توصیه می‌کنیم.
در دیابت نوع دو اگر بیمار منع مصرف دارویی نداشته باشد، درمان با داروی «متفورمین» آغاز می‌شود؛ البته با تأکید راهنماهای بالینی اگر مصرف دارو اثربخش نباشد، تزریق انسولین همراه با مصرف قرص موثر خواهد بود. برخلاف ترس بیماران از آمپول انسولین و باور به این نکته غلط که تزریق انسولین دیگر پایان راه بیماری است، باید تأکید کنم که آمپول تزریقی انسولین همان هورمونی است که در بدن دیگر تولید نمی‌شود، پس عوارض ثانویه آن به‌مراتب از دیگر داروها کم‌تر خواهد بود. نکته قابل‌توجه آن است که درمان برای بیماران مبتلا به امراض قلبی و عروقی متفاوت خواهد بود.
در تمام پیش‌بینی‌هایی که از آمار مبتلایان به دیابت برای سالیان آینده داریم، همواره پیش از رسیدن به موعد مقرر، تعداد بیماران از عدد یادشده تجاوز می‌کند. درحال‌حاضر بیش از ۴۰۰ میلیون دیابتی در دنیا وجود دارند که پیش‌بینی می‌شود این عدد در سال ۲۰۳۵ به بیش از ۶۴۰ میلیون نفر برسد. به همین ترتیب مشخص می‌شود درحال‌حاضر حدود ۲۵۰ میلیون نفر دچار اختلال قندخون ناشتا در جهان زندگی می‌کنند.
۱۱درصد جمعیت بالای ۲۵ سال در کشور به دیابت مبتلا هستند که در این میان تعداد افراد مبتلا به دیابت نوع دو بسیار قابل‌توجه‌تر از مبتلایان به دیابت نوع یک است. از این آمار یادشده ۱۰ درصد را مردان و 5/11 درصد را زنان تشکیل می‌دهند. در گذشته آمار ابتلا به دیابت در روستاها و شهرهای بزرگ بسیار متفاوت بود، اما اکنون در روستاها نیز هشت درصد جمعیت بالای ۲۵ سال دیابت دارند که این عدد حاکی از رشد ۱۲ درصدی ابتلا به دیابت در روستاها در سالیان اخیر است. در این میان سهم پایتخت‌نشینان از آمار ابتلا به دیابت 8/12 درصد جمعیت بالای ۲۵ سال است.
برنامه‌های غربالگری دیابت در کشورها از اهمیت بالایی برخوردار است. در کشور ما نیز از سال ۷۵ کمیته کشوری کنترل دیابت آغازبه‌کار کرده و از سال ۸۳ برنامه پیشگیری و کنترل دیابت در کل نظام بهداشتی و درمانی کشور ادغام شده است. در سالیان گذشته این برنامه با فرازونشیب‌هایی روبه‌رو بود، اما با آغاز طرح تحول سلامت، این برنامه وارد بسته‌های خدمتی شده است.
مدیر برنامه کنترل دیابت کشور دراین‌باره گفت: افراد بالای۳۰ سال، افراد دارای اضافه وزن، مادران دارای سابقه سقط جنین یا به دنیا آوردن نوزاد بالای وزن چهار کیلوگرم، افرادی که در بستگان درجه یک خود فرد مبتلا به دیابت دارند و... همگی از عوامل مشکوک به دیابت هستند. پس از طرح تحول سلامت در برنامه نظام‌یافته خطر ۱۰ساله رخداد یک سکته کشنده یا غیرکشنده قلبی، کنترل و شناسایی دیابت و پیشگیری از سکته‌های قلبی را همراه باهم دنبال می‌کنیم. این آمار در مقایسه با آمار جهانی که می‌گوید تنها ۵۰ درصد مردم جهان از ابتلا به دیابت خودشان آگاه هستند، بسیار بهتر است. در سالیان گذشته با برنامه‌های مدون نظام سلامت، غربالگری‌ها و اصلاع‌رسانی‌های صورت‌گرفته، توانستیم آگاهی نسبت به دیابت را افزایش دهیم، اما موضوع مهم در مراقبت از دیابت این است که برخلاف فشارخون بالا نمی‌توان صرف انجام برخی توصیه‌ها و مصرف دارو بیماری را کنترل کرد؛ چراکه بیماری دیابت تمام ابعاد زندگی بیمار را درگیر می‌کند و می‌تواند سبب نارسایی کلیه، دیالیز، افزایش فشارخون و... شود؛ ازاین‌رو درمان آن نیز نیازمند کار تیمی میان بیمار، پزشک، پرستار و... است. از آن‌جا که درحال‌حاضر ۷۵ درصد دیابتی‌ها از بیماری خود مطلع‌اند، تست قندخون چندان کمکی به بیمار دیابتی نخواهد کرد. تمامی داروها تحت پوشش بیمه هستند؛ درحالی‌که در خارج از ایران همین داروها با چند برابر قیمت داخلی در حال فروش است. همچنین تاکنون نیز مشکل جدی برای تأمین داروها در زمینه دیابت نداشته‌ایم.