تنها اقدام دولت نیز در سال جاری خرید حمایتی گوجه‌فرنگی است، اما صحبت‌های کشاورزان نشان می‌دهد که این طرح نیز آن‌طور که باید موفقیتآمیز نبوده. این درحالی است که کارخانه‌های تولیدکننده رب گوجه‌فرنگی که سال گذشته با افزایش نرخ گوجه، قیمت‌های خود را افزایش دادند، اکنون با کاهش قیمت این محصول همچنان به گران‌فروشی ادامه می‌دهند. از طرفی در روزهای اخیر سازمان تعاون روستایی اعلام کرده رب‌گوجه‌فرنگی حاصل از فرآوری گوجه‌های خریداری شده از کشاورزان به صورت حمایتی را در روزهای آینده در بورس کالا عرضه خواهد کرد. قطعاً با این وضعیت گوجه‌ای که با قیمت ارزان از کشاورز خریداری شده با قیمت بالا در بورس فروخته خواهد شد و سود حاصل از این کار به جیب عده‌ای از واسطه‌ها و دلالان می‌رود و تنها کسانی که در این میان ضرر می‌کنند کشاورزانی هستند که محصولات خود را با زحمت بسیار و هزینه بالا تولید کرده و به‌نام خرید حمایتی با نازل‌ترین قیمت به فروش رسانده‌اند.
گلایه کشاورزان از قیمت‌های پایین
یکی از کشاورزان اردبیلی با بیان این‌که پایین بودن قیمت گوجه‌فرنگی، کشاورزان را برای ادامه فعالیت دلسرد کرده، می‌گوید: دو هکتار از اراضی کشاورزی خود را زیرکشت گوجه‌فرنگی برده‌ام. امسال بارندگی‌ها خوب بود و مشکل آبیاری نداشتم؛ اما قیمت خرید گوجه بسیار پایین است.
کریم صالحی در گفت‌وگو با روستانیوز می‌افزاید: محصول گوجه‌فرنگی فرآورده‌هایی نظیر رب، پوره، ترشی و... دارد که اگر کارخانه‌های صنایع تبدیلی در استان‌ها شکل بگیرد و کشاورزان بدون واسطه محصول را به کارخانه‌ها بفروشند، شرایط بهتر خواهد شد. اکنون مشاهده می‌شود که برخی از کارخانه‌ها پراکندگی نامناسبی دارند و با کشاورزان نیز همکاری خوبی ندارند.
وی ادامه می‌دهد: از ابتدای بهار، مشغول کاشت و داشت هستم. کشاورزی زحمت و هزینه زیادی دارد و هزینه‌های تأمین کود و نهاده‌ها از یک‌سو و هزینه دستمزد کارگران از سوی دیگر صرفه تولید را از کشاورزان گرفته‌است. زمانی‌که با این قیمت‌ها مواجه می‌شویم، دیگر امیدی برای کار کردن نداریم. از طرفی هم شاهد این موضوع هستیم که محصولات فرآوری شده با قیمت بالا عرضه به بازار عرضه می‌شود و در این میان سود چندانی به کشاورز نمی‌رسد.
صالحی در رابطه با اقدامات سازمان تعاون روستایی درجهت حمایت از کشاورزان می‌گوید: تنها حمایت سازمان تعاون روستایی از کشاورزان خرید حمایتی محصول گوجه بود که بخشی از هزینه‌ها را جبران کرد.
سود تولید گوجه‌فرنگی در جیب دلالان
رئیس نظام صنفی کشاورزی اردبیل نیز با اشاره به دلایل پایین بودن قیمت گوجه‌فرنگی می‌گوید: بالا بودن سطح زیرکشت، نبود مدیریت و الگوی کشت مناسب و ورود افراد غیرکشاورز به این عرصه به طمع کسب درآمد ازجمله عوامل کاهش قیمت با وجود افزایش هزینه‌هاست. این شرایط سبب شده سود تولیدکنندگان گوجه به جیب دلالان و کارخانه‌داران برود؛ البته این رویه هر سال برای یک محصول ایجاد می‌شود. امسال کشاورزان به‌سمت کاشت گوجه به‌علت قیمت بالای آن در سال گذشته تمایل داشتند که تولید دو برابری آن چنین مشکلی را به‌وجود آورد.
اسلام رحمتی در گفت‌وگو با روستانیوز می‌افزاید: در استان اردبیل دو کارخانه رب گوجه‌فرنگی وجود دارد که متأسفانه با ما همکاری نکردند. حدود یک‌ماه پیش از آن‌که گوجه‌ها آماده برداشت شوند، با مدیرعامل کارخانه‌ها دیدار و صحبت کردیم تا گوجه را به قیمت کیلویی یک‌هزار و 200 تومان از کشاورزان بخرند که مورد موافقت آن‌ها واقع شد، ولی نمی‌دانیم چه شد و با چه افرادی صحبت کردند که از توافق پشیمان شدند. قطعاً در این میان واسطه‌هایی نقش داشتند که می‌خواستند با قیمت پایین‌تر محصول را خریداری کنند و سود آن به جیب خودشان برود.
رئیس نظام صنفی کشاورزی اردبیل با اشاره به این‌که خرید حمایتی هم نمی‌تواند برای کشاورزان راضی‌کننده باشد، ادامه می‌دهد: اجرای طرح الگوی کشت، همکاری و افزایش تعداد کارخانه‌ها و همچنین بهبود شرایط صادرات باید با جدیت پیگیری شود تا تولید محصول صرفه اقتصادی داشته باشد.
رحمتی می‌افزاید: عدم اجرای طرح الگوی کشت سبب شده تا کشاورزان محصولی را در یک‌سال بیش‌تر یا کم‌تر از نیاز بازار تولید کنند، بنابراین دولت باید طرح الگوی کشت را اجرایی و نرخ‌های خرید تضمینی را به‌گونه‌ای تعریف کند که کشاورزان به‌سمت تولید محصولات راهبردی هدایت شوند.
قیمت‌ها در بورس براساس عرضه و تقاضا مشخص می‌شود
رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران نیز با بیان این‌که قیمت مصوب خرید گوجه‌فرنگی یک‌هزار و 150 تومان بوده، می‌گوید: نمی‌توان گفت این قیمت تا چه اندازه واقعی است، اما به هرحال این قیمت توسط کارشناسان وزارت جهادکشاورزی تعیین و به تعاون روستایی اعلام شده.
سیدرضا نورانی در گفت‌وگو با روستانیوز می‌افزاید: درحال‌حاضر کشاورزان بدون اطلاع از مقدار نیاز و لزوم تولید محصولی به کشت آن اقدام می‌کند و درنتیجه در فروش محصول با مشکل مواجه می‌شوند که امسال این بی‌برنامگی در کشت محصول گوجه اتفاق افتاد. وزارت جهاد کشاورزی برای این‌که کشاورز ضرر نکند اقدام به خرید حمایتی کرد، درصورتی‌که این محصول جزو اقلام خرید تضمینی نیست.
وی در رابطه با عرضه رب گوجه‌فرنگی در بورس کالا می‌گوید: این‌که اکنون بگوییم رب در بورس با قیمت بالا عرضه خواهد شد، درست نیست؛ چراکه قیمت‌ها در بورس براساس عرضه و تقاضا مشخص می‌شود. شاید تقاضا برای این محصول کم‌تر از عرضه باشد و آن زمان دیگر خبری از سود نخواهد بود.
نورانی اضافه می‌کند: قیمت‌های بازار مصرف را نمی‌توان مبنای قیمت در بورس قرار داد. رب گوجه‌فرنگی در بورس به‌صورت کلان و در بشکه‌های 200 لیتری عرضه می‌شود؛ اما در فروش خرد موارد دیگری هم در تعیین قیمت دخیل هستند؛ مانند هزینه کارگر، بسته‌بندی، هزینه قوطی و... که بسیاری از این‌ها از خارج تهیه می‌شود و با توجه به وضعیت تحریم‌ها و شرایط دلار طبیعی است که قیمت آن بالاتر باشد.
وی ادامه می‌دهد: البته با توجه به این‌که بورس نقش مهمی در اقتصاد دارد، اگر صادرکننده وارد بورس شود، طبیعتاً در اقتصاد کشور هم تأثیر خواهد گذاشت.
رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران با تأکید بر اهمیت طرح الگوی کشت می‌گوید: خوشبختانه از سال گذشته شاهد افزایش بارش‌ها در کشور بوده‌ایم که این امر تأثیر زیادی در افزایش تولید بخش کشاورزی گذاشته است. باید به این نکته توجه کرد که رعایت نشدن الگوی کشت سبب مختل کردن مدیریت مصرف منابع آب خواهد شد. همچنین این موضوع مشکلاتی را در بازار محصولات کشاورزی ایجاد می‌کند و افزایش یا کاهش بیش از حد سطح زیرکشت و نوسان قیمت محصولات، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان را با چالش‌هایی خواهد کرد.
نورانی‌می‌افزاید: نوسان قیمت محصولات کشاورزی، همواره یکی از عوامل ایجاد چالش در تولید و فروش محصولات است، به‌طوری‌که با افزایش قیمت یک‌محصول به یک‌باره تقاضا برای کشت آن در بین کشاورزان بالا می‌رود؛ برای مثال با افزایش قیمتی که سال گذشته گوجه‌فرنگی داشت، کشاورزان اقدام به افزایش سطح زیرکشت این محصول کردند و از همین‌رو امسال با توجه به افزایش تولید در کشور با مشکل عرضه مواجه شدند و رغبتی برای برداشت محصول خود نداشتند؛ بنابراین دولت باید با بررسی ظرفیت‌های هر استان اعلام کند چه محصولی به چه میزان کشت شود و مشخص شود کشاورزان هر استان چه میزان گوجه‌فرنگی، خیار یا محصولات دیگر را بکارند تا شاهد از بین رفتن منابع و زیان کشاورزان نباشیم.
سردرگمی کشاورزان با عدم ساماندهی تولید و فروش محصولات کشاورزی
یک کارشناس اقتصاد کشاورزی هم با بیان این‌که دولت باید به صورت غیرمستقیم در حوزه کشاورزی دخالت کند، می‌گوید: دولت و سازمان‌های دولتی مثل تعاون روستایی باید قبل از این‌که اتفاقی مانند کشت فراوان گوجه بیفتد و محصولی بیش از اندازه کشت شود، وارد عمل شده و با ارائه برنامه‌ای از کشت زیاد ممانعت کنند یا با ایجاد صنایع تبدیلی کاری کنند که کشاورز خود به‌طور مستقیم برای فروش محصولش برنامه‌ریزی کند.
محمدعلی صدیقی در گفت‌وگو با روستانیوز افزود: اکنون خرید حمایتی نه تنها هزینه کشاورز را پوشش نمی‌دهد، بلکه با این کار تنظیم بازار هم به‌هم می‌خورد، چرا که این خرید برای مصرف نیست و عرضه و تقاضای کاذب به وجود می‌آورد.
وی ادامه می‌دهد: متأسفانه افراد و مدیرانی وارد حوزه کشاورزی می‌شوند که تخصصی در این موضوع ندارند و به فکر کشاورز نیستند. در شرایط فعلی عدم ساماندهی تولید و فروش محصولات کشاورزی که متولی آن تعاونی روستایی است، کشاورزان را دچار سردرگمی کرده.
صدیقی گفت: دولت نباید در این موضوع ورود کند، بلکه باید شرایط را برای فروش محصولات کشاورزان تسهیل کند تا آن‌ها رغبت بیش‌تری برای ادامه فعالیت داشته باشند.
گزارش از زهرا اشرف‌زاده