یعنی توزیع‌هایی از شبکه داریم یا آب‌هایی به بخش‌هایی از مصرف‌کننده‌ها داده می‌شود، بدون این‌که پولی از آن‌ها گرفته شود؛ همچنین از انشعابات غیرقانونی آب برداشت می‌کنند. اگر کل این مجموعه هدررفت واقعی و هدررفت ظاهری را جمع کنیم، درواقع حجم آب بدون درآمد است؛ یعنی آبی که هیچ درآمدی برای بخش آب کشور ندارد. به این ترتیب حدود ۱۵ درصد آب بدون درآمد در شبکه‌ها ناشی از نشت و پوسیدگی شبکه انتقال توزیع است.
هدایت فهمی در گفت‌وگو با «روستانیوز» گفت: حجم آبی که در شبکه‌های شرب شهری و روستایی مصرف می‌شود، نزدیک به هفت‌میلیارد مترمکعب است و با احتساب حدود ۱۵ درصد این مقدار، میزان هدررفت آب شرب شهری و روستایی به‌دلیل پوسیدگی و فرسودگی شبکه‌های انتقال آب به‌دست می‌آید. با این حساب، حدود یک‌میلیارد مترمکعب از شبکه‌ها آب نشت می‌کند و از سیستم توزیع خارج می‌شود.
فهمی درباره عمر مفید شبکه‌های انتقال آب براساس استانداردهای جهانی نیز گفت: استاندارد مشخصی در این زمینه وجود ندارد. البته در کشورهای پیشرفته آبی که در شبکه‌هایشان جاری است، آب گران‌قیمت و تصفیه‌شده‌ای نیست؛ به همین دلیل اگر هدر رفت هم چندان پرهزینه نیست؛ برای همین آب شربشان را از طریق آب بسته‌بندی و سایر اشکال آب تأمین می‌کنند. یعنی آب داخل لوله‌هایشان آبی است که حداقل استاندارد قابل‌استفاده برای بهداشت و شست‌وشو را دارد و برای مصرف آشامیدن و پخت‌وپز از آب بسته‌بندی یا آب تصفیه‌شده استفاده می‌کنند. در ایران اما اوضاع متفاوت است و قدمت شبکه‌های آب‌رسانی در ایران درواقع به دهه ۱۳۰۰ بازمی‌گردد و در بعضی جاها شاید عمر لوله‌کشی‌ها به ۸۰ تا ۹۰ سال برسد.
تهران بیش‌ترین میزان هدررفت آب را دارد
وی ادامه داد: همان‌طورکه می‌دانید، بازسازی تمام مسیرهای شبکه آب‌رسانی بسیار سخت است و در کشورهای دنیا نیز پوسیدگی لوله‌ها را به‌شکل‌های دیگری بررسی می‌کنند و با روش‌های دیگری درز شکاف‌های لوله‌ها را می‌گیرند و به‌جای تعویض، از همان لوله‌های قدیمی بازسازی‌شده استفاده می‌کنند. اما شبکه تهران که درواقع قدیمی‌ترین شبکه آب شهری ایران است، شاید بیش‌ترین تلفات و هدررفت آب را به خود اختصاص دهد؛ چراکه هم حجم آب مصرفی تهران بالاست و در برخی سال‌ها که هوا گرم است، به حدود یک‌میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب نیز می‌رسد؛ بنابراین اگر از این رقم ۱۵ درصد هدررفت آب را حساب کنیم، می‌بینیم که به‌دلیل پوسیدگی لوله‌ها مقدار چشمگیری آب از شبکه توزیع هدر می‌رود.
این کارشناس حوزه آب در پاسخ به این سؤال که چه راهکارهایی برای جلوگیری از هدررفت آب شهری پیشنهاد می‌دهید، گفت: در دنیا راه‌حل‌های مختلفی وجود دارد. نخستین راه‌حلی که به ذهن می‌رسد و بسیار هم پرهزینه است، تعویض و جای‌گذاری لوله‌های فرسوده است؛ منتها مسأله این است که در بسیاری از اماکن بیش‌ترین نشت آب از طریق اتصالات لوله‌ها صورت می‌گیرد. امروزه روش‌های نوینی وجود دارد که با کنترل و مدیریت فشار در شبکه‌ها و زوم‌بندی مناطق مختلف شهری آن را مدیریت می‌کنند و میزان نشت آب را کاهش می‌دهند؛ بنابراین بهترین راهکار استفاده از روش‌های علمی است که در دنیا برای کاهش تلفات استفاده می‌شود.
مدیریت تقاضا و مصرف، بهترین راهکار رفع معضل کم‌آبی است
فهمی درباره هزینه‌های ترمیم یا نوسازی شبکه آب‌رسانی کشور نیز تصریح کرد: برای هر یک درصد از هدررفت آب بالغ‌بر 10 هزار میلیارد ریال، معادل یک‌هزار میلیارد تومان، بودجه نیاز است؛ بنابراین اگر قرار باشد 15 درصد هدررفت آبی را که براثر پوسیدگی خطوط انتقال آب رخ می‌دهد، بازسازی کنیم، بودجه‌ای بالغ‌بر 15 هزارمیلیارد تومان نیاز است.
وی درباره انتقال آب دریای خزر و دریای عمان برای تأمین آب شرب سمنان و استان‌های جنوب‌شرقی کشور نیز گفت: بحث انتقال آب در برخی مناطق بیش از آن‌که مؤثر باشد، فقط تقاضا برای آب را افزایش می‌دهد؛ بنابراین معتقدم اصلی‌ترین و بهترین راه‌حل برای رفع مشکل کم‌آبی مناطق مذکور و تأمین آب شرب موردنیازشان این است که کاری کنیم که تقاضا و مصرف مدیریت شود و تلفات کاهش یابد.
درواقع این بهترین و پایدارترین روش برای تأمین آب یک منطقه است؛ البته تأمین آب از دریاها نیز در برخی مناطق برای شرب اجتناب‌ناپذیر است؛ مثلاً در مناطق جنوب‌شرقی کشور ضروری است؛ افزون بر این باید برای کشور در دریا و دریاچه‌هایی که مشترک است حقابه‌سازی کرد، یعنی حقوقی برای کشور به‌وجود بیاوریم که در آینده اگر قوانینی تصویب شد که اجازه استفاده ندادند، حقابه داشته باشیم که بتوانیم برای نسل‌های بعدی از آن استفاده کنیم.
در مناطقی که مصرف و هدررفت بالایی داریم، پایدارترین روش برای تأمین آب مدیریت تقاضا و مصرف است که با بازچرخانی آب، استفاده چندباره از آب و دیگر روش‌های موجود می‌توان آب را مدیریت کرد.