قسمت مورد استفاده این گیاه، ریشه آن است و معمولاً از ریشه گیاهی که بیش از سه سال عمر دارد، استفاده می‌شود. سنبل‌الطیب پس از خشک‌شدن به رنگ قهوه‌ای درمی‌آید. طعم آن تلخ ولی خوشبو و معطر است. عطر آن پس از خشک‌شدن بیش‌تر می‌شود. سنبل‌الطیب دارای بویی مطبوع است و گربه بوی این گیاه را از فاصله دور تشخیص داده و به‌طرف آن می‌رود و در اطراف آن به جست‌وخیز می‌پردازد و از بوی آن مست می‌شود. گل‌های سنبل‌الطیب به‌رنگ سفید یا صورتی و به‌صورت خوشه‌ای است. برخی خواص سنبل‌الطیب عبارت است از:
1- درمان بی‌خوابی: مطالعات نشان می‌دهد که سنبل‌الطیب به‌طور قابل‌توجهی، بی‌خوابی شبانه را درمان می‌کند، کیفیت خواب را بهبود می‌بخشد و برخلاف بسیاری از قرص‌های شیمیایی، باعث خواب‌آلودگی صبحگاهی نمی‌شود. مقادیر بالای لیارین موجود در سنبل‌الطیب، با افزایش گاما آمینو اسید بوتیریک (GABA) که یک انتقال‌دهنده عصبی مهارکننده در سیستم عصبی مرکزی بوده و باعث آرامش می‌شود، به درمان بی‌خوابی شبانه کمک می‌کند. برای درمان بی‌خوابی شبانه 300 تا 600 میلی‌گرم ریشه سنبل‌الطیب را 30 دقیقه قبل از خواب استفاده کنید.
2- درمان استرس و اضطراب: لیارین موجود در سنبل‌الطیب با بهبود سطوح GABA، باعث آرامش شده و با حفظ سطح سروتونین به درمان استرس و اضطراب کمک می‌کند. همچنین اسید والرنیک و والرنول موجود در عصاره ریشه سنبل‌الطیب به‌عنوان ضد اضطراب طبیعی عمل می‌کند. برای درمان استرس و اضطراب 120 تا 200 میلی گرم سنبل‌الطیب را سه بار در روز مصرف کنید.
3- درمان بیش‌فعالی کودکان: یک مطالعه نشان داده که مصرف سنبل‌الطیب به‌مدت سه هفته به درمان بیش‌فعالی و کاهش علائم آن مانند مشکلات خواب و بی‌قراری در کودکان با سن بیش‌تر از 5 سال کمک می‌کند. توصیه شده که سنبل‌الطیب نباید به کودکان زیر پنج سال داده شود.
4- درمان فشارخون و قلب: در طب سنتی از ریشه سنبل‌الطیب برای کاهش فشارخون استفاده می‌شود و همچنین سنبل‌الطیب با کاهش فشار خون به بهبود سلامت قلب کمک کرده و خطر حمله قلبی و سکته قلبی را کاهش می‌دهد. سنبل‌الطیب به کاهش فشارخون بالا ناشی از استرس کمک می‌کند. علاوه‌براین سنبل‌الطیب با تقویت عروق خونی، خطر لخته‌شده خون را کاهش داده و احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را کاهش می‌دهد.
5- درمان دیابت و قند خون: در طب سنتی از سنبل‌الطیب برای کاهش قند خون در افراد مبتلا به دیابت استفاده می‌شود.
6- تأخیر در یائسگی: تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف 10 تا 15 میلی‌گرم ریشه سنبل‌الطیب در روز برای هشت هفته می‌تواند علائم یائسگی، به‌ویژه گرگرفتگی در زنان یائسه را کاهش دهد.
7- بهبود عملکرد رحم و درمان درد قاعدگی: سنبل‌الطیب یک آرام‌بخش و ضداسپاسم طبیعی است؛ به این معنی که اسپاسم و انقباض شدید عضلات رحم در دوران قاعدگی را کاهش داده و به درمان درد شدید ناشی از آن کمک می‌کند. مصرف 255 میلی گرم سنبل‌الطیب سه بار در روز به درمان درد قاعدگی کمک می‌کند.
8- بهبودهنده معده و دستگاه گوارش: سنبل‌الطیب یکی از بهترین روش‌های درمان خانگی برای درد معده شناخته شده و باعث کاهش گاز معده و روده می‌شود، از اسهال جلوگیری کرده و به سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کند. سنبل‌الطیب سکسکه را درمان می‌کند.
9- درمان صرع: مطالعات نشان داده که مصرف سنبل‌الطیب باعث فعال‌شدن گیرنده‌های آدنوزین شده و احتمال تشنج در بیماران مبتلا به صرع را کاهش می‌دهد.
10- درمان سردرد و میگرن: در طب سنتی از سنبل‌الطیب به‌دلیل خواص ضداسپاسمی که دارد، برای درمان سردرد و میگرن استفاده می‌شود. هنگام بروز سردرد و میگرن، یک فنجان چای یا دمنوش سنبل‌الطیب بنوشید.
11- تقویت حافظه: تحقیقات نشان داده که اسید والرنیک موجود در سنبل‌الطیب، با کاهش استرس اکسیداتیو در مرکز حافظه مغز (هیپوکامپ) به‌میزان قابل‌توجهی باعث تقویت حافظه می‌شود.
12- درمان لرزش دست عصبی: سنبل‌الطیب می‌تواند اعصاب شما را آرام کند؛ به همین دلیل یکی از بهترین داروهای گیاهی برای درمان لرزش دست عصبی است.
13- درمان آرتروز و سیاتیک: سنبل‌الطیب دارای خواص ضداسپاسم و آرام‌بخش طبیعی است و در طب سنتی برای درمان درد آرتروز و سیاتیک استفاده می‌شود.
عوارض سنبل‌الطیب
زیاده‌روی در مصرف سنبل‌الطیب باعث سردرد، سرگیجه و ناراحتی معده می‌شود. مصرف زیاد سنبل‌الطیب باعث خواب آلودگی می‌شود، به همین دلیل توصیه می‌شود راننده‌ها از سنبل‌الطیب استفاده نکنند. توصیه می‌شود که به‌دلیل اثراتی که سنبل‌الطیب بر روی سیستم عصبی مرکزی دارد، حداقل دو هفته قبل از جراحی از مصرف آن خودداری کنید (احتمالاً سنبل‌الطیب با داروهای بیهوشی تداخل ایجاد می‌کند). هنوز تحقیقاتی درباره اثر سنبل‌الطیب بر روی کودکان انجام نشده، به همین دلیل توصیه می‌شود که کودکان زیر سه سال بهتر است از مصرف این گیاه دارویی اجتناب کنند. همچنین هنوز مطالعات دقیقی درباره اثر سنبل‌الطیب بر روی جنین و زنان باردار صورت نگرفته، به همین دلیل متخصصان توصیه می‌کنند که بهتر است زنان در دوران بارداری و شیردهی از مصرف سنبل‌الطیب خودداری کنند.