اسماعیل کهرم در گفتوگو با «روسنا» افزود: کشور ایران روی کمربند خشک و نیمهخشک جهان قرار گرفته است؛ لذا این خشکسالی از گذشته با ما بوده و خواهد بود. در کتیبههای بهجای مانده از زمان کوروش آمده است که خدا کشور را از دشمن، خشکسالی و دروغ حفظ کند. این نشان میدهد که ایران از دوران گذشته با موضوع بیآبی دستوپنجه نرم میکرده است. با این حال گریزی از بیآبی نداریم و باید با این مسأله کنار آمده و عاقلانه برخورد کنیم.
این دکترای بومشناسی با تأکید بر آنکه متأسفانه تا به اینجا اکثر روشهای بهکار گرفته شده برای مدیریت آب نقصهای زیادی داشته و روشهای غیراستاندارد مدیریتی بهحساب میآید، تصریح کرد: میزان آب در دسترس ایران یکسوم آبی است که بهصورت میانگین در اختیار کشورهاست. متوسط بارش باران در جهان حدود 800 میلیمتر است؛ اما در کشور در حدود 240 میلیمتر بارندگی داریم.
وی به رشد جمعیت و تأثیر آن در مصرف آب اشاره کرد و افزود: زمان انقلاب 34 میلیون نفر در کشور زندگی میکردند؛ اما درحالحاضر میزان جمعیت ایران از 80 میلیون نفر گذشته است، درحالیکه منابع آب تغییری نکرده و مصرف نیز بیشتر شده است.
بحران آب ثمره اجرای طرحهای غیرکارشناسی
کهرم بحران آب را نتیجه بیتدبیری، اجرای سیاستهای قبیلهای و طرحهای غیرکارشناسی در کشور دانست و افزود: تحمیل پروژههایی مانند فولاد مبارکه، ذوبآهن و انتقال آب به یزد ازجمله طرحهایی بودند که طی دهههای گذشته بدون محاسبات کارشناسی و زیستمحیطی در نقاط مختلف کشور اجرا شد؛ این درحالی است که بهعنوان مثال برای تولید یککیلو فولاد به 30 هزار لیتر آب نیاز است. احداث چنین صنایعی در نقاط مختلف کشور نهتنها توجیه زیستمحیطی ندارد؛ بلکه سبب افزایش مشکلات مردم در این مناطق کمآب نیز میشود.
وی بهوجود ضعفهای قانونی در بروز مشکلات آب در کشور اشاره کرد و گفت: چندی پیش نمایندگان مجلس سبز آلمان به ایران آمدند و درباره مصرف آب در تهران پرسوجو کردند، وقتی متوجه شدند که در حدود 320 لیتر در روز برآورد مصرف آب برای هر نفر در تهران است بسیار متعجب شدند؛ زیرا در کشور آلمان با وجود بارش زیاد مصرف روزانه مردم 280 لیتر است و مردم با وجود آنکه این کشور دارای منابع آب غنی است؛ اما در مصرف آب بهشدت صرفهجویی میکنند؛ زیرا قوانین بازدارنده و جریمههای سخت در انتظار افرادی است که مصرف آب بالایی دارند.
این بومشناس تصریح کرد: یکی از راههای برونرفت از بحران آب بهبود سیستمهای آبیاری در بخش کشاورزی است. از 2500 سال پیش سیستم آبیاری ایران تغییر چندانی نکرده است که این امر موجب مصرف 92 درصد آب در بخش کشاورزی شده، لذا باید روش استفاده از آب شرب را تغییر دهیم و در بخش کشاورزی از روشهای قطرهای و بارانی استفاده کنیم تا بهرفع بحران کمآبی کمک کرده باشیم.
این فعال محیطریست ادامه داد: سالانه 420 میلیارد مکعب آب بهصورت بارش برف و باران به ایران وارد میشود که تنها از 120میلیارد مترمکعب آن استفاده میکنیم و 92 درصد از این مقدار صرف کشاورزی، پنجدرصد صرف صنعت و مابقی صرف شرب میشود. اگر صرفهجویی 100 درصدی مصرف آب در منازل داشته باشیم، با توجه به سهم محدود مصرف آب در منازل، تنها سهدرصد صرفهجویی کردهایم، این درحالی است که میلیاردها لیتر تبخیر آب در کشور داریم.
کهرم خاطرنشان کرد: برآوردها نشان میدهد که سالانه بیش از سه میلیارد مترمکعب آب در پشت سدها تبخیر میشود و همین موضوع بحث سدسازی را نیز دچار چالش میکند. قبل از انقلاب 13 سد در کشور ساخته شده بود که طی 40 سال اخیر این آمار به 650 سد رسیده؛ این درحالی است که این سدها نتوانستهاند آب را حفظ کنند و عاملی برای افزایش مصرف آب شدهاند.
اصلاح الگوی کشت، راهکاری برای رفع بحران آب
وی تأکید کرد: یکی از راهکارهای متوقفسازی کاهش منابع آبی با توجه به کمبود بارشها در کشور این است که در بخش کشاورزی از روشهای آبیاری قطرهای و بارانی برای تولید محصولات استفاده کنیم تا میزان آب مصرفی این بخش را به حداقل برسانیم.
کهرم پرکردن مخازن سفرههای زیرزمینی را یکی دیگر از راههای خروج از بحران آب عنوان کرد و افزود: اصلاح الگوی کشت میتواند در این زمینه بسیار مهم باشد. حذف تولید محصولات آببر نیز نقش تأثیرگذار در کاهش مصرف آب دارد، در واقع تولید محصولات کشاورزی باید منطبقبر میزان آب در مناطق مختلف باشد و صنایع نیز در این زمینه باید به دقت جانمایی شوند.
وی به بحث سیل اخیر اشاره کرد و افزود: موضوع آبخوانداری و آبخیزداری بسیار اهمیت دارد. از بین رفتن پوشش گیاهی در برخی از مناطق حجم سیل را افزایش داد. آبخیز جایی است که زمین با ابر در تماس است. وقتی در ارتفاعات بارش رخ میدهد؛ اگر پوشش گیاهی نباشد آب سرازیر شده و به پایین دره میرسد و سیل به راه میاندازد؛ اگر پوشش گیاهی مناسب وجود داشته باشد این آب جذب شده و سفره آب زیرزمینی را تقویت میکند که میتوان در فواصل مختلف از آن استفاده کرد.
این فعال محیطزیست اضافه کرد: متأسفانه در برخورد با منابع آب کشور، دچار سوءمدیریت هستیم. مدیریت غلط سبب تشدید مشکلات میشود. با رویکردی جدید باید بهسراغ حل معضلات برویم. معضل کمآبی همهچیز را تحتتأثیر قرار خواهد داد و همه جوانب اکوسیستم را دربر خواهد گرفت، در حال حاضر 85 درصد عامل ایجاد ریزگردها در اثر مشکل کمآبی است. اگر ذخایر آب زیرزمینی خالی نباشند، ریزگرد بهوجود نمیآید. اگر بتوانیم با مدیریت صحیح و رفتارهای درست از ذخایر آب زیر زمینی استفاده کنیم، روشهای سنتی را کنار بگذاریم و به روشهای جدید دست پیدا کنیم، میتوانیم تا حدی با مشکل کمآبی کنار بیایم.
به گزارش «روسنا»، سیاستهای غلط در حوزه آب مشکلات زیادی را در کشور ایجاد کرده است، هر چند باید گفت ایران در منطقهای گرم و خشک واقع شده است، اما در کنار شرایط آب و هوایی منطقه مدیریت اشتباه منابع آب مزید علت شده و این کمبود آب را بیشتر نمودار کرده است. همچنین تغییر الگوی زندگی و ثابت ماندن منابع آب در برابر افزایش جمعیت این مشکلات را افزایش داده است.
گزارش از ملیحه محمودخواه