مدیرکل دفتر امور میوههای گرمسیری و نیمهگرمسیری وزارت جهاد کشاورزی در این زمینه گفت: شرایط اقلیمی مناسب در استانهای کشور برای تولید محصولات خارج از فصل و امکان تولید میوههای گرمسیری و نیمهگرمسیری حاکی از بالا بودن پتانسیل بالقوه بخش کشاورزی در این استانهاست. با وجود این کشاورزی معیشتی که مبتنیبر روشهای سنتی تولید است موجب پایین بودن میانگین عملکرد محصولات کشاورزی است. در اینخصوص باید اذعان کرد نقش و اهمیت مراکز تحقیقات کشاورزی در گذر از کشاورزی سنتی و رسیدن به کشاورزی پیشرفته بسیار مهم است. برای دستیابی به باغداری مدرن استفاده از تجربیات کشورهای پیشرو در صنعت باغبانی، کاربرد یافتههای تحقیقاتی، همچنین استفاده از نهال سالم و اصیل از نقاط کلیدی و حائز اهمیت بسیار است.
مسعود لطیفیان در گفتوگو با «روسنا» با اشاره به اینکه برای توسعه باغهای منطقه و تأکید بر تجاری بودن سرمایهگذاری، استفاده از نهال گواهی شده مورد تأکید کارشناسان است، افزود: نهال گواهی شده نهالی است با اصالت و عاری از بیماریهای خطرناک که در نهالستانهای مجوزدار و تحت نظارت مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال تولید میشود. برای تولید چنین نهالی پایه عاری از ویروس و پیوندک اصیل و سالم باید از باغهای مادری تهیه شده و تحت کنترل تولید شوند. جمهوری اسلامی ایران جزو تولیدکنندگان اصلی محصولاتی چون مرکبات، انار، خرما، انجیر، کیوی و... است که سالانه بخش مهمی از درآمد غیرنفتی کشور را به خود اختصاص میدهند.
مدیرکل دفتر امور میوههای گرمسیری و نیمهگرمسیری ادامه داد: با محدود شدن منابع پایه (زمین و آب)، افزایش هزینههای تولید (محدود شدن نیروی کار و گرانی دستمزدها، بالارفتن قیمت نهادهها، سنگینی هزینه حملونقل و انبارداری) و اجتنابناپذیری کاربرد مکانیزاسیون در صنعت باغبانی کشور، استفاده از علم و فناوری در تمامی فرآیندهای تولید محصولات باغی امری کاملاً ضروری احساس میشود.
لطیفیان با تأکید بر اینکه نهال شالوده و اساس باغداری محسوب میشود، عنوان کرد: توجه به کیفیت این نهاده و استفاده از دانش روز برای تولید نهال استاندارد بسیار مهم و حیاتی است. بهدلیل اینکه از زمان کاشت نهال تا ورود آن به دوره باردهی برحسب نوع گونه گیاهی ممکن است چند سال طول بکشد، توجه به امر کیفیت نهال از حیث اصالت رقم و سلامت آن تضمینکننده سرمایهگذاری است. باغداران و نهالکاران از زمان آمادهسازی زمین تا کاشت، نگهداری و سرانجام باردهی آن هزینههای زیادی را متحمل میشوند به امید آنکه با شروع باردهی درختان کاشته شده بتوانند هزینههای خود را جبران کرده و سود سرمایهگذاری را بهدست آورند. خوشبختانه با توسعه علم و فناوری در بخش کشاورزی امروزه امکان احراز کیفیت نهال و ردیابی شاخصهای کیفی برای اطمینان بخشیدن به نهالکاران وجود دارد.
وی گفت: کشورهای پیشرو در صنعت باغبانی با استفاده از تکنیکهای نوین گیاهافزایی به روش کشت بافت و سلامتسنجی با آزمایشهای سرولوژیکی، بیولوژیکی و ملکولی، نهالهای استاندارد تولید کرده و در اختیار نهالکار قرار میدهند.
مدیرکل دفتر امور میوههای گرمسیری و نیمهگرمسیری درباره نهال و اندام گیاهی آلوده اذعان کرد: نهال و اندام گیاهی آلوده نه تنها محصول مناسبی تولید نخواهد کرد، بلکه در توسعه و انتشار آلودگیهای ویروسی، شبهویروسی، ویروئیدی، مایکوپلاسمایی و قارچی به باغهای همجوار نیز نقش دارند و علاوهبر کاهش عمر اقتصادی باغها،کاهش توان تولید محصول را نیز بهدنبال خواهند داشت. در چنین شرایطی باغداران با وجود صرف هزینههای زیاد، محصول کافی برداشت نکرده و فعالیت اقتصادی موجهی نخواهند داشت. بنابراین از نگاه باغبانی، ضرورت توجه هرچه بیشتر به کیفیت مهمترین نهاده این بخش یعنی تولید نهال استاندارد وجود دارد.
لطیفیان ادامه داد: از طرفی امکان دستیابی به مواد گیاهی سالم و اصیل برای تولیدکنندگان نهال وجود ندارد و چون بهرهوری مناسب از منابع تولید (آب، خاک و سرمایه) صورت نگرفته، با وجود اینکه سالانه شاهد محدودیت بیشتر این منابع هستیم (افت منابع آب زیرزمینی، شورشدن خاکها و...) مشکلاتی هم برای نهالکاران و هم برای تولیدکنندگان نهال در تداوم این شرایط به وجود میآید؛ بنابراین تهیه و تأمین مواد اولیه سالم و اصیل درختان میوه میتواند زمینه فعالیت اقتصادی و بلندمدت تولیدکنندگان نهال حقیقی، تشکلهای دانشبنیان تولیدکننده نهال و فارغالتحصیلان باغبانی را بیش از پیش فراهم کند. این امر میتواند به رونق صنعت تولید نهال در کشور، ارتقای کیفی نهال درختان میوه، حمایت از فرصتهای شغلی موجود و توانمندسازی اینگونه تولیدکنندگان برای حضور در بازارهای ملی و منطقهای و عرضه نهال استاندارد کمک کرده و باعث توسعه باغداری مبتنیبر دانش شود.
وی در ادامه به برنامه نهال محصولات گرمسیری و نیمهگرمسیری طی برنامه ششم توسعه اشاره کرد و افزود: تعداد نهال مورد نیاز (واحد هزار اصله) در این برنامه برای خرما هفتهزار و 824، مرکبات پنجهزار و 126، انار هشتهزار و 665، انجیر یکهزار و 992، کیوی یکهزار و 950، انبه یکهزار و 55، کنار 13 و موز چهارهزار نهال است.
مدیرکل دفتر امور میوههای گرمسیری و نیمهگرمسیری مناطق مناسب تولید برای باغهای مادری را عبارت دانست از:
1- مرکبات: استانهای مازندران (پژوهشکده مرکبات و میوههای نیمهگرمسیری)، کرمان، جیرفت، نراب، فارس و جهرم.
2- خرما: استانهای خوزستان، هرمزگان، سیستانوبلوچستان، بوشهر، فارس و کرمان.
3- انار: استانهای فارس (با توجه به پتانسیل شرایط خاک و آب در برخی از مناطق این استان و اینکه استان فارس بالاترین سطح زیرکشت انار کشور را دارد)، اصفهان (با توجه به پتانسیل شرایط خاک و آب در برخی از مناطق این استان)، مازندران (با توجه به شرایط تأمین آب، پتانسیل خوب برخی مناطق با لحاظ کردن سازگاری ارقام)، لرستان (با توجه به شرایط تأمین آب، پتانسیل خوب برخی مناطق با لحاظ کردن سازگاری ارقام و مجتمعهای غیردولتی متقاضی)، گلستان (با توجه به شرایط تأمین آب، پتانسیل خوب برخی مناطق با لحاظ کردن سازگاری ارقام) و سمنان (با توجه به سالم بودن کلی درختان موجود در این منطقه و کمتر بودن عوامل ثانویه خسارتزا به محصول انار).
4- انجیر: استانهای فارس، ایلام، کرمانشاه، خراسان و کرمان.
5- کیوی: استانهای مازندران و گیلان.
6- انبه: استان سیستانوبلوچستان (شهرستانهای سرباز، قصرقند، چابهار، کنارک و نیکشهر).
7- کنار: استانهای سیستانوبلوچستان (شهرستانهای سرباز، چابهار و کنارک)، خوزستان (شهرستانهای شوش، خرمشهر، آبادان و اهواز).
8- چیکو: شهرستانهای سرباز دهستان پیشین، کنارک دهستان جهلو، کنارک دهستان کهیر، چابهار دهستان عورکی، چابهار دهستان باهوکلات.
9- گواوا: شهرستانهای سرباز، چابهار و کنارک.
10- موز: شهرستانهای کنارک، چابهار و سرباز.
لطیفیان به مهمترین ارقام محصولات گرمسیری و نیمهگرمسیری اشاره کرد و آنها را به شرح ذیل برشمرد:
- خرما: پیارم، دیری، استعمران، زاهدی، غنامی سبز و قرمز (گردهدهنده)، برحی، مجول، کبکاب، مضافتی و خاصویی.
- پرتقال: انواع ناول زودرس، ناولیت، والنسیا، واشنگتن ناول، تامسون ناول و کاراکارا.
- نارنگی: کینو، کارا، انشو (میاگاوا، اکیتسو، ایشی گاوا، ایواساکی)، کلمانتین، یونسی و اورلاندوتانجلو.
- لیمو: مکزیکن لایم، پرشین لایم، لیسبون، اورکار و لیموشیرین.
- گریپفروت: ردبلاش، مارش، مارش سیدلس و روبیرد.
- انار: ملس ساوه، قچاققم، رباب، خزر، شیشه کپ، یوسفخانی، نادری و شهوار شیرین.
- انجیر: سبز (خشکباری)، سیاه، زرد و منجفی.
- کیوی: هایوارد.
- موز: دوارف کاوندیش، هاریچال و والری.
- انبه: سندری، چوسا، سنسیشن و محلی.
- کنار: سیبی و کشیده.
- گواوا: گوشت سفید و قرمز.
- چیکو: کرول.
وی در پایان مهمترین ارقام تجاری دنیا درخصوص محصولات گرمسیری و نیمهگرمسیری جهت واردات را به شرح ذیل برشمرد:
- خرما: مجول، دگلت نور، عجوه، سکری، سگعی.
- پرتقال: Barnfield late navel،7M ناولینا، Chislett summer navel.
- نارنگی: Safor، Garbi .
- انار: واندرفول، گراندا، مولار، آکو و حجاز.
- کیوی: رد ، گلدنسفید و صورتی.
- انجیر: کاریکا، میشن و کادوتا.
- موز: گراندناین، ویلیامز، والری و چاین کاوندیش.
- انبه: لانگرا، آلفونسو، کینگستون پراید و ارقام چندجنین.
- کنار: عمران، گولا، seb و کاراکا.
گزارش از فاطمه ابراهیمی توچایی