علی صابری، دبیر انجمن ملی شرکت‌های زنجیره‌ای تولید گوشت مرغ، معتقد است آشفتگی بازار نهاده‌ها به‌دلیل تعدد تصمیم‌گیران در این حوزه است و در راستای اجرای قانون تمرکز صفر تا ۱۰۰کار را باید به وزارت جهاد کشاورزی بدهند تا بداند در تأمین نهاده‌ها چه میزان نیاز، چه میزان کسری و چقدر ارز دارد و متناسب با نیاز تولیدکننده و ارز موجود، نهاده‌ها را سفارش دهد.
به همین بهانه و در ادامه تهیه سلسله گزارش‌هایی پیرامون آشفتگی بازار نهاده‌ها، «روستانیوز» با وی به بررسی چالش‌های پیش‌روی تأمین نهاده‌های دام و طیور پرداخته و راهکارهای بهبود اوضاع فعلی را جویا شده است که در ادامه آن را می‌خوانید.
یکی از مشکلات امروز تولیدکنندگان دام و طیور، کمبود نهاده است. البته گفته می‌شود نهاده به میزان کافی وارد شده، اما می‌بینیم که بخش مهمی از آن سر از بازار سیاه درمی‌آورد و همین امر سبب افزایش قیمت تمام‌شده مرغ و مواد پروتئینی شده. شما مشکل را کجا می‌بینید؟
در رابطه با نهاده‌ها، کمبود کاملاً محسوس بوده و تولیدکننده بسته به نیازش به دنبال نهاده است. زمانی‌که نهاده دولتی به میزان کافی وجود ندارد، تولیدکننده مجبور می‌شود از بازار آزاد نیاز خود را رفع کند. وقتی دانه نباشد، نمی‌تواند به مرغ بگوید یک هفته صبر کند. پس همیشه خریدار در بازار آزاد وجود دارد و از سر اجبار به این قیمت‌ها تن می‌دهد. اما این‌که چگونه نهاده دولتی سر از بازار سیاه در می‌آورد، ما مسئول بررسی و تحقیق در این باره نیستیم. درحقیقت ماه‌هاست می‌گوییم در بخش واردات و توزیع نهاده‌ها مشکل وجود دارد تا نهادهای نظارتی و بازرسی مسئول بررسی این مسأله شوند، با این حال تاکنون اتفاقی نیفتاده است. نمی‌توانیم بگوییم چطور در بازار آزاد نهاده به وفور وجود دارد، اما برای توزیع دولتی نیست.
آیا در توزیع نهاده‌ها فساد وجود دارد؟
اگر فساد وجود دارد، باید آن را سازمان‌های نظارتی بگویند نه ما. اگر موضوع امنیتی و مهم است، مسئولان نظارتی ورود کنند تا ما هم بفهمیم ماجرای توزیع نهاده‌ها در بازار سیاه چیست. درحال‌حاضر یک مرغداری را می‌شناسم که برای تهیه ۴۰۰تن نهاده دو ماه پیش ثبت‌نام و پول واریز کرده است، اما فقط ۲۰۰تن نهاده تحویل گرفته و اکنون جوجه‌ها مرغ شده‌اند و خبری از مابقی نهاده نیست. از این دست موارد بسیار زیاد دیده می‌شود؛ پولی که پرداخت شده، نهادهای که موجود نیست یا مرغی که روانه بازار شده است، اما سهمیه نهاده آن هنوز داده نشده. با این شرایط کاملاً مشخص است که تولیدکننده مجبور شده نهاده را از بازار آزاد تهیه کند.
مشکلات امروز تولیدکنندگان در تأمین نهاده‌ها یا سایر موارد را در کجا می‌بینید؟
عدم‌مسئولیت‌پذیری و مشخص‌نبودن مسئول مستقیم تصمیم‌گیری‌ها در حوزه کشاورزی ازجمله معضلاتی هستند که تولیدکنندگان را دچار مشکل کرده است و نقض قانون انتزاع هم مشکلات را بیش‌تر کرده و به همین دلیل همچنان بحران ادامه دارد.
با توجه به این‌که شاهد بازگشت بخشی از وظایف قانون انتزاع به وزارت جهاد کشاورزی هستیم، به نظر شما این وزارتخانه توانایی تنظیم بازار نهاده‌های دامی و مدیریت آن را دارد؟
به‌طور کلی تقسیم کاری که انجام شده است، درست نیست. با ادامه این وضعیت همچنان نه وزارت صمت پاسخگو خواهد بود و نه وزارت جهاد کشاورزی. تنها هر کدام انگشت اتهام را به‌سمت دیگری نشانه خواهد گرفت.
ماه‌ها بحث و گفت‌وگو در رابطه با قانون انتزاع به ابلاغیه جدیدی منجر شده که همچنان مشخص نیست کدام سازمان چه مسئولیتی خواهد داشت و باز هم شاهد پراکندگی مسئولیت‌ها هستیم. وزرای صمت و جهاد کشاورزی هر کدام حرف خود را می‌زنند و تولیدکننده مانده است با این وضعیت نابه‌سامان چه کند. باید به‌واسطه اجرای قانون تمرکز صفر تا ۱۰۰کار را به وزارت جهاد کشاورزی بدهند تا بداند در تأمین نهاده‌ها چه میزان نیاز، چه میزان کسری و چقدر ارز دارد و متناسب با نیاز تولیدکننده و ارز موجود، نهاده‌ها را سفارش دهد. حداقل این‌گونه نگویند نهاده به میزان نیاز وارد شده، اما سر از بازار آزاد درآورده است؛ درحالی‌که واضح است واردات نهاده‌ها نسبت به سال گذشته با کاهش چشمگیری روبه‌رو بوده است. درحال‌حاضر این تقسیم کار تکالیف را دقیق مشخص نمی‌کند. مهم این است که تکالیف مشخص تا مسئولیت تصمیم‌ها و اقدامات متوجه سازمان مکلف به انجام امور شود.
آیا در تصمیم‌گیری بخش تولید ازجمله واردات، تولیدکنندگان هم نقش دارند؟
در بحث تصمیم‌گیری برای واردات درحقیقت تجار و واردکنندگان به‌همراه تصمیم‌گیران دولتی و بانک مرکزی دخیل هستند و تولیدکننده از این حیطه دور است؛ هرچند می‌تواند درباره میزان نیاز خود و موارد مرتبط با تولید صحبت کند، اما واقعیت این است که تولیدکننده در حوزه واردات نقشی ندارد.
بسیاری معتقدند مدیریت واردات مرتبط با بخش تولید باید به متولیان واقعی تولید سپرده شود. آیا ظرفیت مدیریتی در این بخش هم وجود دارد؟ نظر شما در این رابطه چیست؟
تولیدکننده تنها می‌تواند امور جاری خود را مدیریت کند. نمی‌توان و نباید از تولیدکننده انتظار ورود به بحث واردات را داشت. تولیدکننده قادر نیست همه امور مربوط به کار را خودش انجام دهد، زیرا او تنها یک حلقه از زنجیره تولید است. واردات کار تجاری است که سال‌ها کار کرده‌اند و به چند و چون واردات، روش‌های تهیه نهاده، نحوه خرید، نحوه تأمین ارز و... وارد هستند؛ وگرنه تولیدکننده با چه آگاهی، سابقه و تجربه‌ای می‌خواهد نهاده وارد کند؟ باید تأکید کنم، مگر قبل از این دوسالی که دچار بحران شدیم، مشکلی در روند تولید مرغ و توزیع آن وجود داشت؟ مرغدار به‌راحتی و به‌صورت نقدی یا شرایطی، از تاجر نهاده خود را تهیه می‌کرد و مرغ هم به آسانی و به وفور در بازار داخل وجود داشت. ما هر ماه به ۷۰۰ تا ۸۰۰هزار تن نهاده نیاز داریم و وقتی سه‌ماه نهاده وارد نمی‌شود و بعد ۵۰۰هزار تن وارد می‌شود، چگونه انتظار داریم نیاز سه‌ماه قبل رفع شود؟ مگر می‌توان طوری توزیع کرد که نیاز همه رفع شود؟ به نظر من مسئولان درحال فرافکنی هستند تا مسئولیت وضعیت فعلی را نپذیرند.
مشکلات واردکنندگان در ارتباط با بانک مرکزی چه مواردی را شامل می‌شود و ارتباط آنان و بانک مرکزی به چه صورت است؟
شنیده‌ها حاکی از آن است که ارز لازم برای واردات تخصیص داده نشده و همین امر روند واردات را با چالش مواجه کرده است؛ بنابراین باید پای صحبت تجار نشست تا به نوع رابطه بانک مرکزی با واردکنندگان نهاده دامی پی برد. ما از آنچه درحال رخ دادن است، بی‌اطلاع هستیم و براساس شنیده‌ها صحبت می‌کنیم که ممکن است دقیق نباشد.
وزارت جهاد کشاورزی کجای این ماجراست؟ آیا توان سروسامان‌دادن به وضعیت فعلی را دارد؟
وزارت جهاد کشاورزی باید مسئولیت‌پذیر باشد و به‌دنبال رفع مشکلات برود؛ متأسفانه یا نمی‌تواند یا احساس مسئولیت ندارد. مسئولیت‌پذیری یعنی این‌که بپذیریم مشکل کجاست و برای رفع آن تلاش کنیم. می‌گویند توزیع درست انجام نمی‌شود، اما توزیع‌کننده می‌گوید چیزی دست من نرسیده که توزیع کنم و درست هم می‌گوید. دولت اثرات عدم‌توزیع نهاده‌های دامی به میزان مورد نیاز را جدی نگرفته و از واردات نهاده‌های دامی حمایت لازم نشده است. باید به وزارت جهاد کشاورزی اختیار انجام تمامی امور کشاورزی، از تهیه نهاده تا تولید و توزیع سپرده شود تا این حوزه تنها یک متولی داشته باشد و معلوم شود قرار است چه کارهایی انجام شود تا بتوان درصورت قصور هم از این وزارتخانه سؤال کرد و به دنبال جواب بود.
راهکار شما برای رفع معضلات پیش‌روی توزیع نهاده‌های دامی چیست؟
تاکنون چندین‌بار تأکید داشتم که باید حس مسئولیت‌پذیری تقویت شود. همچنین یک سازمان واحد مسئول کار باشد و بر روند واردات و توزیع نهاده‌ها نظارت دقیق شود. دولت زمانی‌که رویه درست پیش نمی‌رود، باید آن را تغییر دهد. وقتی نهاده به‌دست تولیدکننده نمی‌رسد، پس نیاز به اصلاح نظام توزیع است، اما دولت با بخشنامه و قیمت دستوری می‌خواهد بازار را کنترل کند و با قیمت دستوری هم نمی‌شود بازار را کنترل کرد. وقتی نهاده با قیمت آزاد و چند برابر نرخ مصوب به دست تولیدکننده می‌رسد، انتظار برای اجرای قیمت دستوری اشتباه است. همچنین با بگیر و ببند هم چیزی درست نمی‌شود.
واقعیت این است که بازار راه خود را می‌رود. زمانی‌که محصول گران می‌شود، قیمت برای تولیدکننده جذاب شده و تولید را افزایش می‌دهد؛ درنتیجه با افزایش تولید، قیمت را کاهش می‌دهد و زمانی‌که قیمت پایین است، تولیدکننده از تولید خودداری می‌کند؛ درحالی‌که دولت زمان ارزانی می‌تواند مرغ را بخرد و در سردخانه برای این روزهای گرانی نگه دارد و این‌گونه تنظیم بازار را انجام دهد تا مانع نوسانات وسیع در قیمت‌ها شود. بگیر و ببندهایی که از تلویزیون پخش می‌شود، جز افزودن بر التهاب بازار نتیجه‌ای دربر ندارد. دولت اگر توان برقراری تعادل در بازار را ندارد، حداقل کاری کند تا بازار خودش راهش را بیابد؛ همان‌طور که دولت کاری نکرد و سکه، خودرو و ارز روند نزولی یافتند. در موضوع مرغ هم اگر دولت به التهابات نیفزاید، با افزایش تولید شاهد روند کاهشی قیمت خواهیم بود.
گگزارش از وحیده کریمی